XÔCÆ RÃT (469-399 TCN) |
周日, 2016年 04月 17日 15:16 |
Ảnh từ Internet. XôcÆ¡rát là má»™t nhà triết há»c duy tâm nổi tiếng thá»i cổ đại Hy Lạp. Ông ra Ä‘á»i tạu thà nh bang Aten (Athenes) trong má»™t gia đình cha là m nghá» Ä‘iêu khắc và mẹ là má»™t bà đỡ. Thá»i thanh niên, XôcÆ¡rát rất tÃch cá»±c, hăng thái tham dá»± các buổi diá»…n thuyết, bà i giảng của các triết gia hùng biện nhÆ° PácmênÃt (Parménide), Dênông (Zénon), Anaxago (Anaxagore), Gioócgiát (Gorgias)… XôcÆ¡rát phản đối chủ nghÄ©a duy váºt, không quan tâm đến việc nghiên cứu khoa há»c tá»± nhiên và phản đối vô thần luáºn. Ông táºp hợp xung quanh mình má»™t nhóm quý tá»™c nhằm tiến hà nh cuá»™c đấu tranh tÆ° tưởng và chÃnh trị chống chÃnh thể dân chủ Aten. Khi chế Ä‘á»™ nà y được khôi phục, ông đã bị kết án tá» hình vì ba tá»™i: Bà i xÃch thần linh, chống đối chế Ä‘á»™ và hủ hóa giá»›i trẻ. Triết há»c XôcÆ¡rát là há»c thuyết dạy con ngÆ°á»i sống. Theo ông, mục Ä‘Ãch của triết há»c là dạy đức hạnh. Ông Ä‘Æ°a ra má»™t luáºn Ä‘iểm nổi tiếng là “con ngÆ°á»i, hãy nháºn thức chÃnh mìnhâ€. Nháºn thức chÃnh mình ở đây không chỉ nhÆ° má»™t nhân cách mà còn nhÆ° là má»™t con ngÆ°á»i nói chung. Muốn nháºn thức được chÃnh mình, cần phải bắt đầu từ nghi ngá» sá»± hiểu biết của mình. ChÃnh vì váºy, XôcÆ¡rát thÆ°á»ng nói má»™t cách khiêm tốn “Tôi biết rằng tôi không biết gì hếtâ€. CÅ©ng chÃnh từ đó, phÆ°Æ¡ng pháp XôcÆ¡rát ra Ä‘á»i nhằm phát hiện “chân lý†bằng cách tranh luáºn. PhÆ°Æ¡ng pháp XôcÆ¡rát bao gồm 4 yếu tố gắn bó máºt thiết vá»›i nhau. Äó là : - Mỉa mai (Ironie) - Äỡ đẻ (Maieutique) - Quy nạp (Induction) - Xác định hay định nghÄ©a (Définition) Mỉa mai là biện pháp phản biện bằng cách nêu lên những câu há»i nhằm dồn ngÆ°á»i đối thoại sa và o tình trạng mâu thuẫn khiến há» nháºn thấy sá»± dốt nát của mình và phải thừa nháºn chân lý. Äó là má»™t hệ thống câu há»i nhÆ° các câu há»i mẹo, há»i vặn mang tÃnh châm biếm, mỉa mai, vạch ra những ý ngược Ä‘á»i, trá»› trêu của ngÆ°á»i đối thoại. Äỡ đẻ là thủ pháp tiếp theo nhằm giúp cho ngÆ°á»i đối thoại tìm ra và thừa nháºn chân lý. Thủ pháp nà y tá»±a nhÆ° bà đỡ đẻ giúp cho bà mẹ sinh ra đứa trẻ được mẹ tròn con vuông (đỡ đẻ). Quy nạp là thủ pháp so sánh, đối chiếu nhiá»u trÆ°á»ng hợp cá biệt để tìm ra được cái phổ biến, cái chung dẫn tá»›i khái niệm. Xác định hay định nghÄ©a là thủ pháp cuối cùng nhằm chia các khái niệm thà nh “giống†và “loại†định nghÄ©a được sá»± váºt, hiện tượng má»™t cách chặt chẽ. Theo ông, bất cứ ngÆ°á»i nà o, muốn hiểu biết má»™t cách thấu đáo, muốn là ngÆ°á»i có tri thức uyên bác, Ä‘á»u phải là ngÆ°á»i có thể định nghÄ©a được sá»± váºt, hiện tượng má»™t cách chặt chẽ, nếu không dù có tà i hùng biện tá»›i đâu cÅ©ng vẫn là ngÆ°á»i dốt nát mà thôi. XôcÆ¡rát không chỉ tranh luáºn vá»›i phái “ngụy biện†và môn đồ của há» mà còn Ä‘Ã o tạo được nhiá»u môn đồ cùa mình. Bằng phÆ°Æ¡ng pháp XôcÆ¡rát ông không chỉ dạy cho há»c sinh lý thuyết suông mà còn dẫn dắt há» má»™t lối sống má»›i, giúp cho tâm hồn hỠđạt được sá»± thÆ° thái của má»™t con ngÆ°á»i có đức hạnh, tìm được chân lý, hạnh phúc trong cuá»™c sống hiện tại và tÆ°Æ¡ng lai. Trong nhà trÆ°á»ng cáºn, hiện đại, phÆ°Æ¡ng pháp XôcÆ¡rát đã được nhiá»u thầy giáo, nhiá»u nhà giáo dục tiến bá»™ váºn dụng trong công tác giảng dạy của mình (phát vấn, phát huy tÃnh tÃch cá»±c Ä‘Ã m thoại, qui nạp…) Trong công cuá»™c đổi má»›i giáo dục hiện nay, việc đổi má»›i phÆ°Æ¡ng pháp giảng dạy Ä‘ang là vấn Ä‘á» cấp bách, đòi há»i sá»± ná»— lá»±c, sáng tạo lá»›n lao của của thầy và trò. Trong bối cảnh đó, váºn dụng má»™t cách có chá»n lá»c, sáng tạo và nâng cao “phÆ°Æ¡ng pháp XôcÆ¡rát†kết hợp hữu cÆ¡ vá»›i những phÆ°Æ¡ng pháp dạy há»c khác, chúng tôi cho rằng có thể nâng cao chất lượng dạy và há»c má»™t cách vừng và ng, chắc chắn. Nguyá»…n Phú Tuấn |