Quay lÆ°ng vá»›i khoa há»c cÆ¡ bản là sai lầm |
Wednesday, 25 September 2013 09:32 |
“Gặp gỡ Việt nam†lần 9: Quay lÆ°ng vá»›i khoa há»c cÆ¡ bản là sai lầm Nguồn: http://tuoitre.vn/Giao-duc/Khoa-hoc/561951/quay-lung-voi-khoa-hoc-co-ban-la-sai-lam.html 04/08/2013 08:52 (GMT + 7) TT - S.Glashow - má»™t trong năm nhà bác há»c Ä‘oạt Nobel váºt lý - sẽ có mặt tại “Gặp gỡ Việt Nam†lần 9 ở Quy NhÆ¡n, Bình Äịnh. Bà i phát biểu của ông sẽ Ä‘á»c tại đây hết sức thú vị khi gián tiếp chạm đến má»™t vấn Ä‘á» lá»›n của giáo dục đại há»c Việt Nam, đó là ngà y cà ng Ãt sinh viên Ä‘i theo khoa há»c cÆ¡ bản... Cao siêu nhÆ°ng không xa xỉ - đó là cảm tưởng của tôi khi Ä‘á»c bà i giảng của GS Sheldon Lee Glashow, Ãại há»c Harvard, giải Nobel váºt lý năm 1979, ngÆ°á»i Mỹ gốc Do Thái, nhan Ä‘á» Tại sao ta cần nghiên cứu khoa há»c cÆ¡ bản? Ãây là bà i giảng ông sẽ Ä‘á»c sáng 12-8-2013 ở Quy NhÆ¡n, trÆ°á»›c má»™t cá» tá»a chá»n lá»c gồm mấy trăm giáo sÆ°, tiến sÄ© váºt lý của 29 nÆ°á»›c, các quan khách cao cấp Việt Nam, trong phiên khai mạc há»™i nghị Các cá»a sổ nhìn ra vÅ© trụ nhân khánh thà nh khu nhà há»™i nghị trong Trung tâm quốc tế Khoa há»c và giáo dục liên ngà nh. Tôi không dám chắc mình đã lÄ©nh há»™i được thấu đáo bà i giảng ấy, nhÆ°ng vẫn cứ gắng thuáºt lại vắn tắt và nôm na, trong khuôn khổ má»™t bà i báo. "Các vị ấy sai rồi!" S. Glashow cho rằng nhiá»u vị đại diện chÃnh phủ, ngà nh công nghiệp và cả giá»›i trà thức tranh cãi nhau, rồi Ä‘i tá»›i chá»— cho rằng chÃnh quyá»n chỉ nên đầu tÆ° và o các nghiên cứu trá»±c tiếp mang lại được những lợi Ãch tức thá»i và chuyên biệt, là m già u thêm của cải của xã há»™i, cải thiện chất lượng sống của con ngÆ°á»i. Theo há», những nghiên cứu gián tiếp, vá» váºt lý hạt, toán há»c, vÅ© trụ há»c, váºt lý nhiệt Ä‘á»™ thấp và nhiá»u lÄ©nh vá»±c khoa há»c cÆ¡ bản khác là vô dụng, xa xỉ, tốn tiá»n! Tốt hÆ¡n là nên thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nâng cao phúc lợi xã há»™i. Rõ rà ng há» quay lÆ°ng lại vá»›i khoa há»c cÆ¡ bản! Bình luáºn vá» thái Ä‘á»™ đó, S. Glashow nói: "Các vị ấy sai rồi!". Tuy nhiên, không hẳn các vị kia đã dá»… dà ng thừa nháºn mình sai. Há» láºp luáºn: Các nhà váºt lý chuyên nghiên cứu cÆ¡ bản luôn dồn hết tâm trà tìm kiếm những cái gì đó có lợi cho việc xây dá»±ng lý thuyết của há». Những khám phá của nhà váºt lý hạt và nhà vÅ© trụ há»c hầu nhÆ° không liên quan gì đến sá»± quan tâm của hầu hết má»i ngÆ°á»i. Có thà nh chuyện quan trá»ng gì đâu, việc vÅ© trụ của chúng ta "già " bao nhiêu tỉ tuổi, hoặc váºt chất được cấu thà nh bởi 2 hay 17 hạt cÆ¡ bản? Nếu những ai đó thÃch ngắm nhìn và suy ngẫm vá» vÅ© trụ thì hãy cứ để mặc há» là m việc ấy trong thá»i gian rảnh rá»—i và bằng túi tiá»n của há». Ãiá»u quan trá»ng hÆ¡n nhiá»u là xã há»™i hãy khÃch lệ những "bá»™ óc Æ°u tú nhất" giải quyết những vấn Ä‘á» thá»±c tế! Ta hãy tranh luáºn vá»›i các vị ấy má»™t chút nhé. Nếu Faraday, Röntgen và Hertz chỉ nhăm nhe giải quyết "những vấn Ä‘á» thá»±c tế" ở thá»i đại há», chắc hẳn chúng ta còn phải chỠđợi lâu má»›i có Ä‘á»™ng cÆ¡ Ä‘iện, tia X và radio. Quả tháºt, các nhà váºt lý lý thuyết ngà y nay quan tâm đến những hiện tượng lạ kỳ, không há» mang lại lợi Ãch sát sÆ°á»n gì cho há» cả! Thế nhÆ°ng công trình của há» lại đã và đang tác Ä‘á»™ng lá»›n đến cuá»™c sống của chúng ta. Những tìm tòi vá» kiến thức cÆ¡ bản chỉ nhằm thá»a mãn sá»± tò mò, nhÆ°ng rốt cuá»™c vẫn mang lại hiệu quả thá»±c tế chẳng kém gì những nghiên cứu trá»±c tiếp tìm giải pháp cho các vấn Ä‘á» xã há»™i chuyên biệt. Những ứng dụng vô cùng hữu Ãch TrÆ°á»›c hết, ta hãy Ä‘iểm qua những ứng dụng của váºt lý há»c hiện đại và o y há»c lâm sà ng. - 1894: khám phá tia X, dẫn tá»›i sáng chế máy quét cắt lá»›p vi tÃnh CT (computerized tomography), tạo mô hình ba chiá»u cho má»™t vùng cÆ¡ thể. - 1950: môn từ há»c hạt nhân (nuclear magnetism) ra Ä‘á»i, dẫn tá»›i máy quét MRI (magnetic resonance imaging). - 1912: khám phá chất đồng vị phóng xạ, dẫn tá»›i liệu pháp xạ trị nguồn kÃn (hay xạ trị ná»™i bá»™). - 1934: máy gia tốc cyclotron ra Ä‘á»i, dẫn tá»›i liệu pháp chùm hạt chữa ung thÆ° (xạ trị). - 1957: laser ra Ä‘á»i, dẫn tá»›i ngà nh vi phẫu thuáºt. - 1986: khám phá PCR (polymerase chain reaction/ phản ứng chuá»—i trùng hợp) mang lại nhiá»u ứng dụng trong ngà nh pháp y. - 1953: khám phá cấu trúc ADN, dẫn tá»›i liệu pháp gen. Má»—i khám phá cÆ¡ bản trên đây Ä‘á»u được tặng má»™t giải Nobel. Tiếp theo, ta hãy xem khoa há»c cÆ¡ bản tác Ä‘á»™ng nhÆ° thế nà o đến công nghệ thông tin. - 1988: phát hiện sóng radio, dẫn tá»›i việc truyá»n dẫn không dây. - 1947: tìm ra phép toà n ảnh (holography), dẫn tá»›i thẻ tÃn dụng an toà n. - 1947: phát hiện chất bán dẫn, dẫn tá»›i cuá»™c cách mạng máy tÃnh lần thứ nhất. - 1951: tìm ra vi mạch tÃch hợp (IC), dẫn tá»›i cuá»™c cách mạng máy tÃnh lần thứ hai. - 1966: khám phá sợi quang, dẫn tá»›i công nghệ truyá»n dữ liệu nhanh. - 1976: khám phá máºt mã PK (public key) dẫn tá»›i công nghệ truyá»n dẫn an toà n. - 1988: khám phá từ trở khổng lồ (giant magnetoresistance), dẫn tá»›i khả năng Ä‘á»c ra Ä‘Ä©a máy tÃnh. - 1986: khám phá hiện tượng siêu dẫn nhiệt Ä‘á»™ cao, có lẽ rồi đây sẽ dẫn tá»›i kho lÆ°u trữ năng lượng? - 2012: khám phá khả năng Ä‘iá»u khiển lượng tá», có thể dẫn tá»›i việc sáng chế máy tÃnh lượng tá», mạnh gấp nhiá»u lần máy tÃnh Ä‘iện tá». Ta còn có thể kể thêm vô và n ứng dụng khác của khoa há»c cÆ¡ bản và o công nghệ: - 1939: khám phá hiệu ứng quang Ä‘iện, dẫn tá»›i việc sản xuất các tấm panel mặt trá»i. - 1912: khám phá hiện tượng nhiá»…u xạ tia X (X-ray diffraction), dẫn tá»›i việc tìm ra cấu trúc ADN. - 1916: thuyết tÆ°Æ¡ng đối rá»™ng ra Ä‘á»i, dẫn tá»›i công nghệ định vị toà n cầu. - 1938: khám phá sá»± phân hạch hạt nhân (nuclear fission), dẫn tá»›i nhà máy Ä‘iện hạt nhân. - 1949: khám phá cách xác định tuổi bằng carbon (carbon dating), dẫn tá»›i những nghiên cứu thá»i tiết. - 1969: chế tạo thiết bị tÃch Ä‘iện kép (charge couple device/ CCD), dẫn tá»›i máy ảnh số. - ... Váºn may chỉ mỉm cÆ°á»i vá»›i những trà tuệ được chuẩn bị kỹ Ngà y xá»a ngà y xÆ°a, có má»™t chà ng hoà ng tá» Ä‘iển trai Ä‘i tìm cây kim trong đụn rạ (ngÆ°á»i Việt Nam ta nói "mò kim đáy biển"). Chà ng chẳng tìm thấy cây kim đâu cả, nhÆ°ng lại tìm được má»™t cô nà ng xinh đẹp, con ông chủ trại! Năm 1856, chà ng trai Henri Perkin Ä‘ang cố gắng tổng hợp thuốc sốt rét quinine thì lại khám phá ra cách nhuá»™m aniline. Năm 1896, Henri Becquerel Ä‘ang cố chứng minh Mặt trá»i phát ra tia X thì bá»—ng nhiên khám phá ra hiện tượng bức xạ. Năm 1965, má»™t nhà hóa há»c kiểm tra tác dụng của thuốc chữa bệnh dạ dà y thì "trượt chân" tá»›i má»™t... "quả bom tấn"! Ông tìm ra loại Ä‘Æ°á»ng nhân tạo aspartame. Năm 1996, Pfizer Ä‘ang tìm má»™t thứ thuốc trị bệnh Ä‘au thắt ngá»±c và cao huyết áp thì bá»—ng tìm được Viagra, thuốc cÆ°Æ¡ng dÆ°Æ¡ng cho nam giá»›i khiến Pfizer phát tà i to! Cuối cùng, GS S. Glashow nói thêm: Nghiên cứu cÆ¡ bản là má»™t mô hình kiến tạo tình hữu nghị và ná»n hòa bình giữa các dân tá»™c. Thà nh tá»±u khoa há»c cÆ¡ bản là thà nh tá»±u chung của cả loà i ngÆ°á»i, không phân biệt quốc tịch, tôn giáo, mà u da, giá»›i tÃnh. Chẳng hạn: ChÆ°Æ¡ng trình từ phổ kế Alpha thu hút 16 nÆ°á»›c, Trạm không gian quốc tế: 15 nÆ°á»›c, Máy gia tốc thẳng quốc tế: 19 nÆ°á»›c, nghiên cứu nhiệt hạch: EU + 6 nÆ°á»›c, CERN lôi cuốn hÆ¡n 100 nÆ°á»›c. *** Ãá»c kỹ bà i giảng của nhà bác há»c Mỹ ấy tôi thầm nghÄ©: nghiên cứu cÆ¡ bản rất hữu Ãch và đầy hứng thú, đáng để cho nhiá»u bạn trẻ nÆ°á»›c ta hôm nay lá»±a chá»n và dấn thân. Nếu bạn giá»i thì cÅ©ng chẳng nghèo đâu. Nếu bạn xuất sắc ắt sẽ có tiếng tăm đấy. Nếu bạn là thiên tà i, thì hẳn sẽ "lÆ°u danh muôn thuở". Vì váºy, quay lÆ°ng lại vá»›i khoa há»c cÆ¡ bản là sai lầm! HÀM CHÂU |