|
Phó Tổng thống Aaron Burr. |
|
Â
Â
|
Ngay từ những ngà y đầu lịch sá» hợp chúng quốc Hoa Kỳ, những ngÆ°á»i soạn Hiến pháp đã chẳng biết giao nhiệm vụ gì cho vị trà phó tổng thống và chức danh nà y chỉ được hình thà nh muá»™n và o hè năm 1787, khi tiến trình soạn Hiến pháp sắp kết thúc. Lúc đó, phó tổng thống chẳng có quyá»n hạn gì cả.
Nói theo Washington Post, Phó tổng thống Mỹ chỉ là nhân váºt hoà n toà n mang tÃnh tượng trÆ°ng, má»™t "cái ghế có ngÆ°á»i ngồi cho ấm", và sẵn sà ng bÆ°á»›c lên phÃa trÆ°á»›c nếu tổng thống bị luáºn tá»™i, bị truất quyá»n hoặc bị chết. Cuối cùng, nhóm soạn Hiến pháp má»›i cho phó tổng thống má»™t công việc cụ thể: "Phó tổng thống Hợp chúng quốc Hoa Kỳ sẽ là Chủ tịch Thượng viện nhÆ°ng không có quyá»n bá» phiếu trừ khi số phiếu trong Thượng viện ngang nhau". Äó là khởi đầu câu chuyện vá» Phó tổng thống Mỹ, má»™t chức danh mà Phó tổng thống đầu tiên John Adams gá»i là "vị trà kém quan trá»ng nhất từng được tạo ra".
NgÆ°á»i kế nhiệm ghế phó tổng thống của John Adams, Thomas Jefferson, tá» ra Ãt quan tâm đến "trá»ng trách" của mình đến ná»—i buồn thỉu buồn thiu xách vali trở vá» quê nhà Monticello (gần Charlottesville, bang Virginia) vui thú Ä‘iá»n viên. Và rồi vị phó tổng thống thứ ba của nÆ°á»›c Mỹ, Aaron Burr, đã trở nên nổi tiếng không phải bởi chÃnh sách đối ná»™i hay đối ngoại mà nhá» vụ... bắn gục đối thủ Alexander Hamilton trong má»™t cuá»™c đấu súng rồi sau đó tháºm chà cố thà nh láºp má»™t nÆ°á»›c "cá»™ng hòa" ly khai ở miá»n Viá»…n Tây do mình là m "hoà ng đế" tá»± phong!
Nhiá»u tháºp niên sau, phó tổng thống tiếp tục là cái bóng má» và tẻ nhạt trên những trang sá» Mỹ. Thomas Marshall, Phó tổng thống thứ 28, từng nhạo vị trà mà ông đảm nhiệm khi than thở bằng má»™t giá»ng kể chuyện đầy chất bi hà i: "Ngà y xá»a ngà y xÆ°a, có hai anh em nhà ná» sống đầm ấm vá»›i nhau. Thế rồi ngà y ná», má»™t ngÆ°á»i lên Ä‘Æ°á»ng, Ä‘i đến táºn vùng biển xa tÃt mù; và ngÆ°á»i kia được bầu là m phó tổng thống. Kể từ đó, chẳng ai còn nghe nói đến há» nữa...!". Khi được Ä‘á» cá» liên danh (vị trà phó tổng thống) vá»›i ứng cá» viên Zachary Taylor (Tổng thống thứ 12), Daniel Webster đã nói: "Tôi không có ý muốn được chôn cho đến khi tôi tháºt sá»± chết".
Không có nhiệm vụ gì cụ thể và tháºm chà được xem nhÆ° má»™t bóng ma váºt vá» trong Nhà Trắng, chẳng trách nhiá»u phó tổng thống chỉ ngồi nhà chÆ¡i vá»›i đám con cháu thay vì há»p bà n việc "trị quốc, bình thiên hạ" vá»›i những thà nh viên ná»™i các. Phó tổng thống thứ 9, Richard Mentor Johnson (thá»i Tổng thống Martin Van Buren) cÅ©ng chẳng có việc gì là m đến ná»—i chán Ä‘á»i trở vá» quê nhà Kentucky mở má»™t tiệm spa và má»™t quán nháºu (Richard M. Johnson còn nổi tiếng bởi nợ nần nhÆ° chúa chổm và ngoại hình láºp dị vá»›i bá»™ tóc bù xù)...
|
Phó Tổng thống Richard Mentor Johnson. |
Sau khi John Adams dá»± má»™t cuá»™c há»p vá»›i ná»™i các năm 1791, không phó tổng thống nà o được thấy là m việc cùng vá»›i tổng thống, cho đến khi (Phó tổng thống) Thomas Marshall đứng cạnh Tổng thống Wooddrow Wilson khi ông kinh lý châu Âu năm 1918 và 1919. NgÆ°á»i kế nhiệm Thomas Marshall, Calvin Coolidge, được đối xá» tá» tế hÆ¡n khi được Tổng thống Warren Harding má»i dá»± há»p. Tuy nhiên, ngÆ°á»i kế nhiệm Calvin Coolidge, Charles Dawes, lại không được má»i; rồi Phó tổng thống Charles Curtis cÅ©ng bị cho ra rìa thá»i ná»™i các Herbert Hoover. Mãi đến thá»i Tổng thống William McKinley, Phó tổng thống Garret Hobart má»›i được trá»ng thị đôi chút.
Năm 1933, Tổng thống Franklin D. Roosevelt bắt đầu nâng cao vị trà phó tổng thống khi má»i vị nà y dá»± các phiên há»p ná»™i các. Chiếc ghế phó tổng thống bắt đầu tháºt sá»± không còn là váºt tượng trÆ°ng cho má»™t chức danh hão và o thá»i Walter Mondale (Phó tổng thống thứ 42, ná»™i các Jimmy Carter).
Vá»›i giá»›i nghiên cứu sá» chÃnh trị Mỹ, Mondale là ngÆ°á»i đầu tiên tháºt sá»± mang lại quyá»n hạn nhiá»u hÆ¡n cho vị trà phó tổng thống. Theo thá»i gian, phó tổng thống bắt đầu được chú ý, được ná»™i các giao nhiá»u nhiệm vụ hÆ¡n và có mặt trÆ°á»›c công chúng nhiá»u hÆ¡n. Tùy "văn hóa hà nh xá» chÃnh trị" của má»—i ná»™i các, vị trà phó tổng thống có khi được đánh giá không thua mấy so vá»›i tổng thống, đặc biệt thá»i ná»™i các Ä‘Æ°Æ¡ng nhiệm George W. Bush, vá»›i sá»± can thiệp của Phó tổng thống Dick Cheney. Cùng vá»›i việc nâng cao vai trò phó tổng thống, việc chá»n liên danh tranh cá» cÅ©ng bắt đầu trở nên quan trá»ng. Chẳng trách tại sao báo chà Mỹ những ngà y gần đây liên tục hao tổn bút má»±c phân tÃch Ä‘iểm lợi - hại trong việc chá»n liên danh của 2 ứng cá» viên John McCain và Barack Obama. HÆ¡n nữa, theo thá»i gian, sân khấu chÃnh trị Mỹ cÅ©ng đã thay đổi. Phó tổng thống không là má»™t chÃnh trị gia "tay ngang". Nhiá»u ngÆ°á»i trong số há» từng có bá» dà y chÃnh trÆ°á»ng vá»›i nhiá»u năm ngồi ghế dân biểu, thượng nghị sÄ© hoặc thống đốc. Cần nhấn mạnh, có đến 14 tổng thống Mỹ từng ngồi ghế phó tổng thống trÆ°á»›c đó. NhÆ° lá»i chÃnh Phó tổng thống John Adams từng nói: "Hôm nay tôi chẳng là gì và ngà y mai tôi là tất cả"!
Cá»±u phó tổng thống được hưởng lÆ°Æ¡ng hÆ°u suốt Ä‘á»i nhÆ°ng không được chế Ä‘á»™ bảo vệ (bởi máºt vụ) suốt Ä‘á»i nhÆ° cá»±u tổng thống (tuy nhiên, hỠđược hưởng chế Ä‘á»™ bảo vệ trong 6 tháng kể từ khi rá»i Nhà Trắng). Có 4 phó tổng thống Mỹ hiện còn sống: Walter Mondale; George H. W. Bush; Dan Quayle; Al Gore. Những phó tổng thống thá» nhất là John Nance Garner (chết và o ngà y thứ 15 trÆ°á»›c sinh nháºt thứ 99); Levi P. Morton (chết và o sinh nháºt lần thứ 96); Gerald Ford (chết ở tuổi 93); John Adams (chết ở tuổi 90). John C. Breckinridge là ngÆ°á»i trẻ nhất nháºm chức phó tổng thống (ở tuổi 36, khi trở thà nh phó tổng thống năm 1857). Alben W. Barkley là ngÆ°á»i già nhất phục vụ ở ghế phó tổng thống (ở tuổi 75 và o thá»i Ä‘iểm ông rá»i chức vụ năm 1953).
Có 2 phó tổng thống từng phục vụ cho hai Ä‘á»i tổng thống khác nhau: George Clinton thá»i Tổng thống Thomas Jefferson và James Madison; John C. Calhoun thá»i Tổng thống John Quincy Adams và Andrew Jackson.
Có 7 phó tổng thống từ trần khi tại chức: George Clinton, năm 1812; Elbridge Gerry, năm 1814; William R. King, năm 1853; Henry Wilson, năm 1875; Thomas Hendricks, năm 1885; Garret Hobart, năm 1899; James Sherman, năm 1912. Có 2 ngÆ°á»i từ chức: John C. Calhoun từ chức ngà y 28/12/1832 để tranh cá» Thượng viện; Spiro Agnew từ chức ngà y 10/10/1973 bởi cáo buá»™c liên quan tham nhÅ©ng thá»i là m thống đốc bang Maryland. Có 3 phó tổng thống từng là mục tiêu ám sát bất thà nh: Andrew Johnson; Thomas R. Marshall; Dick Cheney.
Có 5 phó tổng thống được đắc cá» tổng thống: John Adams (nhiệm kỳ 1789-1797) được bầu tổng thống năm 1796; Thomas Jefferson (nhiệm kỳ 1797-1801) được bầu tổng thống năm 1800; Martin Van Buren (nhiệm kỳ 1833-1837) được bầu tổng thống năm 1836; Richard Nixon (nhiệm kỳ 1953-1961) được bầu tổng thống năm 1968 (Nixon là ngÆ°á»i duy nhất được bầu phó tổng thống hai nhiệm kỳ và tổng thống hai nhiệm kỳ). Chỉ có má»™t Ä‘á»i tổng thống (Franklin D. Roosevelt) có hÆ¡n 2 phó tổng thống (John Nance Garner; Henry A. Wallace; Harry S. Truman). Có 3 phó tổng thống được trao giải Nobel: Theodore Roosevelt năm 1906 (thá»i Ä‘iểm ông đã trở thà nh tổng thống); Charles Gates Dawes, năm 1925; và Al Gore, năm 2007 (thá»i Ä‘iểm ông đã rá»i chức vụ)
|