TS. Phan Văn Hoà ng
Ngà y 4.4.1967, giữa lúc bom đạn và chất Ä‘á»™c hoá há»c của Mỹ trút xuống Việt Nam, má»™t ngÆ°á»i Mỹ tuyên bố trÆ°á»›c công chúng ở New York: “Tôi nói vá»›i tÆ° cách má»™t ngÆ°á»i anh em của những ngÆ°á»i Việt Nam nghèo khổ†và kêu gá»i: “Äể chuá»™c lại những tá»™i lá»—i và sai lầm của chúng ta ở Việt Nam, chúng ta phải chủ Ä‘á»™ng chấm dứt cuá»™c chiến tranh bi thảm nà yâ€. NgÆ°á»i Mỹ ấy là tiến sÄ© Martin Luther King, Jr. Ông nổi tiếng là má»™t thủ lãnh kiệt xuất của phong trà o đòi quyá»n công dân của hà ng triệu ngÆ°á»i da Ä‘en ở Mỹ, song không phải ai cÅ©ng biết ông còn là ngÆ°á»i kiên quyết đấu tranh cho hoà bình của Việt Nam. Äúng má»™t năm sau, ngà y 4.4.1968, ông đã ngã xuống trong cuá»™c đấu tranh ấy. Äầu năm 1965, Mỹ bắt đầu leo thang chiến tranh ở Việt Nam: vừa à o ạt đổ quân viá»…n chinh và o miá»n Nam, vừa ném bom bừa bãi xuống miá»n Bắc. Martin Luther King, Jr. (MLK) đã sá»›m nháºn ra tÃnh chất phi nhân phi nghÄ©a của cuá»™c chiến tranh ấy, nên ngay từ tháng 7.1965, ông đã yêu cầu: “Cuá»™c chiến tranh ở Việt Nam phải được chấm dứt. Phải giải quyết nó bằng thÆ°Æ¡ng lượng†(1). MLK phản đối chiến tranh trÆ°á»›c hết vì nó ảnh hưởng tai hại đến cuá»™c sống của những ngÆ°á»i Mỹ da Ä‘en. Äể có tiá»n chi phà cho chiến tranh, chÃnh phủ Mỹ cắt giảm nhiá»u biện pháp cải thiện Ä‘á»i sống cho ngÆ°á»i nghèo (Ä‘a số là ngÆ°á»i da mà u) trong chÆ°Æ¡ng trình “Xã há»™i vÄ© đạiâ€. MLK cho biết: tổng thống Johnson tiêu tốn 322.000 đô-la để giết má»™t du kÃch quân ở Việt Nam, nhÆ°ng chỉ chi 53 đô-la cho má»—i đầu ngÆ°á»i trong cuá»™c chiến tranh chống nghèo đói ở Mỹ. MLK kết luáºn: “Những lá»i hứa vỠ“Xã há»™i vÄ© đại†đã bị bắn gục trên chiến trÆ°á»ng Việt Nam†(2). Nạn kỳ thị mà u da còn thể hiện trong chiến tranh. NgÆ°á»i da Ä‘en chỉ có 13% dân số Mỹ, nhÆ°ng chiếm đến 28% số lÃnh Mỹ bị đẩy ra chiến trÆ°á»ng. Chỉ có 2% sÄ© quan là ngÆ°á»i da Ä‘en. Theo MLK, đó là lý do khiến tá»· lệ lÃnh da Ä‘en chết tráºn tại Việt Nam luôn cao má»™t cách bất bình thÆ°á»ng (3). MLK không thừa nháºn chiêu bà i “bảo vệ tá»± do†mà chÃnh phủ Mỹ thÆ°á»ng dùng để Ä‘á»™ng viên thanh niên da Ä‘en sang Việt Nam. Ông nói: “Thanh niên da Ä‘en bị gá»i Ä‘i xa 8.000 dặm để bảo vệ tá»± do cho Äông Nam Ã, cái tá»± do mà há» không tìm thấy ở tây nam Georgia hay ở đông Harlemâ€. Còn má»™t lý do khác, sâu xa hÆ¡n, cao thượng hÆ¡n, khiến ông phản đối chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam được ông trình bà y trong bà i diá»…n thuyết tại New York ngà y 4.4.1967. MLK Ä‘iểm lại chÃnh sách của Mỹ đối vá»›i Việt Nam trong hai tháºp niên sau Chiến tranh thế giá»›i lần thứ hai của bốn Ä‘á»i tổng thống: Truman, Eisenhower, Kennedy và johnson. Trong khi chÃnh phủ Mỹ luôn tá»± xÆ°ng là “lãnh tụ của thế giá»›i tá»± do†thì MLK chỉ ra rằng Mỹ đã đứng vá» phÃa thá»±c dân Pháp để chống lại khát vá»ng Ä‘á»™c láºp tá»± do của dân tá»™c Việt Nam. Ông nói: “Năm 1945, nhân dân Việt Nam tuyên bố ná»n Ä‘á»™c láºp của mình… HỠđược Hồ Chà Minh lãnh đạo. Dù hỠđã trÃch dẫn bản Tuyên ngôn Ä‘á»™c láºp của Mỹ và o bản Tuyên ngôn Ä‘á»™c láºp của há», chúng ta vẫn từ chối công nháºn há». Thay và o đó, chúng ta quyết định ủng há»™ Pháp trong việc tái chiếm thuá»™c địa cũ… Vá»›i quyết định bi thảm đó, chúng ta đã bác bá» má»™t chÃnh phủ cách mạng Ä‘ang Ä‘i tìm quyá»n tá»± quyết, má»™t chÃnh phủ được thà nh láºp bởi chÃnh những lá»±c lượng bản xứ, trong đó bao gồm má»™t số ngÆ°á»i cá»™ng sản… Trong chÃn năm sau đó, chúng ta khÆ°á»›c từ quyá»n Ä‘á»™c láºp của nhân dân Việt Nam. Trong suốt chÃn năm, chúng ta ủng há»™ mạnh mẽ Pháp trong ná»— lá»±c đặt lại ách thá»±c dân lên đất nÆ°á»›c Việt Nam. TrÆ°á»›c khi chiến tranh kết thúc, chúng ta trang trải 80% chi phà chiến tranh cho Pháp. Ngay trÆ°á»›c khi thua ở Äiện Biên Phủ, Pháp đã bắt đầu tuyệt vá»ng vá» hà nh Ä‘á»™ng liá»u lÄ©nh của há», nhÆ°ng chúng ta thì không. Chúng ta khuyến khÃch há» bằng cách viện trợ má»™t khối lượng khổng lồ tà i chÃnh và tiếp liệu quân sá»± để há» tiếp tục cuá»™c chiến ngay cả khi hỠđã mất hết ý chÃ. Chẳng bao lâu, chúng ta hầu nhÆ° trả toà n bá»™ chi phà cho ý đồ tái chiếm thuá»™c địa nầyâ€. Pháp bị nhân dân Việt Nam đánh bại, phải rút quân vá» nÆ°á»›c. NhÆ°ng Mỹ lại ngảy và o miá»n Nam, “ngăn cản cuá»™c tổng tuyển cá» mà chắc chắn sẽ Ä‘Æ°a Hồ Chà Minh lên nắm quyá»n trong má»™t nÆ°á»›c Việt Nam thống nhấtâ€. Äể giữ miá»n Nam trong quỹ đạo của Mỹ, “chúng ta ủng há»™ thủ tÆ°á»›ng Diệm, má»™t trong những nhà độc tà i xấu xa nhất của thá»i hiện đại, ngÆ°á»i do chúng ta chá»n lá»±aâ€. NgÆ°á»i dân miá»n Nam phải sống chÃn năm dÆ°á»›i sá»± cai trị tà n bạo của Diệm. “Khi Diệm bị láºt đổ, lẽ ra há» có thể sống hạnh phúc, nhÆ°ng rồi má»™t loạt chế Ä‘á»™ Ä‘á»™c tà i quân phiệt dÆ°á»ng nhÆ° chẳng có gì thay đổiâ€. TrÆ°á»›c phong trà o nổi dáºy của ngÆ°á»i dân miá»n Nam, “chúng ta gá»i thêm quân lÃnh sang để ủng há»™ những chÃnh phủ thối nát má»™t cách kinh dị, lạc lõng, không được dân chúng ủng hộ… NgÆ°á»i dân miá»n Nam chết dần chết mòn dÆ°á»›i bom đạn của chúng ta và xem chúng ta nhÆ° kẻ thù Ä‘Ãch thá»±c của há»â€¦ Chúng ta buá»™c há» phải rá»i khá»i xóm là ng của cha ông hỠđể bị dồn và o những trại táºp trung… Chúng ta rải chất Ä‘á»™c xuống các nguồn nÆ°á»›c của há», tà n phá cả triệu mẫu Anh mùa mà ng của há»â€¦ Chúng ta thá» nghiệm những vÅ© khà má»›i nhất của chúng ta trên há», giống nhÆ° bá»n Äức (quốc xã) thá» nghiệm những loại thuốc má»›i và những cách tra tấn má»›i trong các trại táºp trung của chúng ở châu Âu… Chúng ta tà n phá hai định chế thiết thân nhất của há» là gia đình và xóm là ng… Ở miá»n Bắc, bom của chúng ta Ä‘ang liên tục ném xuống đất Ä‘ai, còn mìn của chúng ta Ä‘ang gây nguy hiểm cho các Ä‘Æ°á»ng sông, Ä‘Æ°á»ng biển… Cho đến nay, chúng ta có thể đã giết chết má»™t triệu ngÆ°á»i Việt Nam, phần lá»›n là trẻ emâ€. MLK nháºn định: “Chúng ta phải thừa nháºn rằng chúng ta đã sai lầm ngay từ đầu cuá»™c phiêu lÆ°u của chúng ta ở Việt Nam, rằng chúng ta đã gây tổn hại cho cuá»™c sống của nhân dân Việt Namâ€. Cảm thông sâu sắc ná»—i Ä‘au thÆ°Æ¡ng mất mát của ngÆ°á»i dân Việt Nam, MLK lên tiếng đòi phải chấm dứt ngay cuá»™c chiến tranh tà n khốc mà chÃnh phủ Mỹ Ä‘ang tiến hà nh ở hai miá»n Nam, Bắc Việt Nam: “Bằng cách nà y hay bằng cách khác, sá»± Ä‘iên rồ nà y phải ngừng lại. Chúng ta phải chấm dứt ngay bây giá»â€¦ Chúng ta đã chủ Ä‘á»™ng gây ra cuá»™c chiến tranh nà y, chúng ta phải chủ Ä‘á»™ng chấm dứt nó… Äể chuá»™c lại những tá»™i lá»—i và sai lầm của chúng ta ở Việt Nam, chúng ta phải chủ Ä‘á»™ng chấm dứt cuá»™c chiến tranh bi thảm nầyâ€. MLK Ä‘Æ°a ra năm Ä‘á» nghị cụ thể: “1. Chấm dứt má»i cuá»™c ném bom xuống miá»n Bắc và miá»n Nam Việt Nam. 2. ÄÆ¡n phÆ°Æ¡ng tuyên bố ngÆ°ng bắn vá»›i hi vá»ng hà nh Ä‘á»™ng đó sẽ tạo ra má»™t bầu không khà thuáºn lợi cho thÆ°Æ¡ng thuyết. 3. Có ngay những bÆ°á»›c Ä‘i ngay láºp tức để tránh những cuá»™c chiến tranh khác ở Äông Nam à bằng cách cắt bá» việc xây dá»±ng quân sá»± của chúng ta ở Thái Lan và sá»± can thiệp của chúng ta ở Là o. 4. Thừa nháºn má»™t cách thá»±c tế rằng Mặt tráºn dân tá»™c giải phóng được sá»± ủng há»™ to lá»›n ở miá»n Nam Việt Nam và vì váºy phải đóng má»™t vai trò trong các cuá»™c thÆ°Æ¡ng thuyết và trong chÃnh phủ tÆ°Æ¡ng lai ở Việt Nam. 5. Ấn định ngà y Ä‘Æ°a toà n bá»™ lÃnh nÆ°á»›c ngoà i ra khá»i Việt Nam phù hợp vá»›i Hiệp định Genève 1954â€. Sau khi chiến tranh kết thúc, “chúng ta phải bồi thÆ°á»ng cho những thiệt hại mà chúng ta đã gây raâ€. Vì “đưá»ng lối của Mỹ ở Việt Nam là đáng hổ thẹn và không chÃnh nghÄ©a†nên MLK kêu gá»i má»i ngÆ°á»i Mỹ: “Chúng ta phải nói… Chúng ta không thể im lặng… Chúng ta phải tiếp tục lên tiếng nếu nÆ°á»›c chúng ta cứ khăng khăng Ä‘i theo con Ä‘Æ°á»ng sai lầm ở Việt Nam. Chúng ta phải sẵn sà ng gắn hà nh Ä‘á»™ng vá»›i lá»i nói bằng cách tìm ra má»i cách phản đối… Chúng ta phải chuyển từ sá»± do dá»± trong quá khứ sang hà nh Ä‘á»™ng. Chúng ta phải tìm ra những cách nói má»›i cho hoà bình ở Việt Nam cÅ©ng nhÆ° cho công lý trong thế giá»›i Ä‘ang phát triểnâ€. Äối vá»›i thanh niên Mỹ, ông Ä‘á» nghị “phải là m cho thanh niên Mỹ thấy rõ vai trò của nÆ°á»›c Mỹ (trong việc gây ra chiến tranh) ở Việt Nam và yêu cầu há» chá»n cách từ chối nháºp ngÅ© vì lý do tôn giáo (conscientious objection)†(4). Bà i diá»…n văn của MLK soi sáng cho rất nhiá»u ngÆ°á»i Mỹ - cho đến lúc đó vẫn còn biết rất Ãt vá» quá trình can thiệp của Mỹ và o Việt Nam cÅ©ng nhÆ° vá» căn nguyên của chiến tranh ở Việt Nam. MLK trở thà nh má»™t trong những lãnh tụ xuất sắc của phong trà o phản đối chiến tranh ở Mỹ. Uy tÃn của ông ngà y cà ng lá»›n. Chỉ cần ông Ä‘Æ°a ra má»™t lá»i kêu gá»i, đã có hÆ¡n mÆ°á»i vạn ngÆ°á»i xuống Ä‘Æ°á»ng ở New York ngà y 15.4.1967. Tháºt buồn cÆ°á»i khi chÃnh phủ Mỹ - mà MLK gá»i là “kẻ cung cấp bạo lá»±c lá»›n nhất trên thế giá»›i ngà y nay†(the greatest purveyor of violence in the world today) - lại sợ hãi má»™t mục sÆ° chủ trÆ°Æ¡ng đấu tranh bằng phÆ°Æ¡ng pháp bất bạo Ä‘á»™ng. Há» tìm cách nói xấu ông. Tổng thống Johnson gá»i MLK là “má»™t nhà thuyết giáo đạo đức giả†(a hypocrite preacher), còn giám đốc cÆ¡ quan Ä‘iá»u tra liên bang FBI Edgar Hoover cho MLK là “kẻ nói dối nổi tiếng nhất nÆ°á»›c†(the most notorious liar in the country). Há» chụp cho ông cái mÅ© cá»™ng sản. Ngà y 5.9.1967, Johnson nói vá»›i các cố vấn của ông: “Mối Ä‘e doạ chủ yếu đối vá»›i chúng ta đến từ kẻ chủ trÆ°Æ¡ng hoà bìnhâ€. Äể có cá»› Ä‘Ã n áp những ngÆ°á»i phản đối chiến tranh, Johnson ra lệnh cho cÆ¡ quan tình báo trung Æ°Æ¡ng CIA tung tin: “Phong trà o đòi hoà bình được khởi Ä‘á»™ng từ Hà Ná»™iâ€, những ngÆ°á»i phản chiến là “những ngÆ°á»i cá»™ng sản hà nh Ä‘á»™ng theo lệnh của các chÃnh phủ nÆ°á»›c ngoà i†(5). Dá»±a theo luáºn Ä‘iệu đó, báo Time phê bình bà i diá»…n thuyết của MLK là “lá»i vu khống có tÃnh chất mị dân, nghe nhÆ° má»™t bà i phát thanh cho Äà i Hà Ná»™iâ€. FBI cho ngÆ°á»i nghe lén Ä‘iện thoại của ông, đặt máy ghi âm trong phòng khách sạn của ông. Nhiá»u thÆ° hay cú Ä‘iện thoại nặc danh hăm doạ giết ông hoặc khuyên ông tá»± tá». Nhà của ông ở Montgomery bị đặt bom... NhÆ°ng MLK không chút nao núng. Ông vẫn hoạt Ä‘á»™ng hăng hái trong phong trà o phản chiến. Ngà y 28.3.1968, ông tổ chức má»™t cuá»™c biểu tình đòi hoà bình ở Memphis (bang Tennessee). Nhà cầm quyá»n phái 4.000 vệ quốc binh quốc gia đến giải tán, bắt Ä‘i 276 ngÆ°á»i. Ba ngà y sau, 31.3.1968, ông có mặt ở thủ đô Washington để diá»…n thuyết tại Nhà thá» quốc gia. Và o cuối năm ấy sẽ có cuá»™c bầu cá» tổng thống má»›i ở Mỹ. Chiến tranh Việt Nam Ä‘ang là đỠtà i mang tÃnh thá»i sá»± nóng bá»ng trong suốt thá»i gian váºn Ä‘á»™ng tranh cá». Những lá»i phản đối chiến tranh của MLK có thể khiến đảng của Johnson mất Ä‘i nhiá»u phiếu. Vì váºy, ông nháºn được nhiá»u loại hăm doạ... trong bà i diá»…n thuyết ngà y 3.4.1968, ông nói trÆ°á»›c đám đông: “CÅ©ng nhÆ° bất kỳ ai, tôi cÅ©ng muốn sống thá». Sống thá» là điá»u quan trá»ng, nhÆ°ng hiện nay tôi không quan tâm đến Ä‘iá»u đóâ€. Ngà y hôm sau, 4.4.1968, và o lúc 6g01 chiá»u, khi ông Ä‘ang đứng ở bao lÆ¡n lầu 2 của khách sạn Lorraine ở Memphis, ông bị bắn. HÆ¡n má»™t tiếng đồng hồ sau, lúc 7g05, ông trút hÆ¡i thở cuối cùng tại bệnh viện Saint Joseph. Lúc đó, ông má»›i 39 tuổi! Hay tin ông mất, những ngÆ°á»i yêu chuá»™ng hoà bình và công lý trên toà n thế giá»›i vô cùng thÆ°Æ¡ng tiếc. Ngà y 9.4.1968, hÆ¡n 30 vạn ngÆ°á»i Ä‘au buồn tiá»…n Ä‘Æ°a linh cữu của ông ra nghÄ©a trang. Trong cuá»™c kháng chiến để giải phóng miá»n Nam, thống nhất Tổ quốc, nhiá»u bạn bè thuá»™c nhiá»u quốc tịch khác nhau (Mỹ, Pháp, Anh, Úc, Thuỵ Äiển...) đã đứng vá» phÃa nhân dân Việt Nam, chống lại đế quốc Mỹ xâm lược. Trong số những ngÆ°á»i ấy, có MLK. Vá»›i truyá»n thống uống nÆ°á»›c nhá»› nguồn, chúng ta không bao giá» quên ngÆ°á»i bạn Mỹ đã ngã xuống cho hoà bình của Việt Nam 40 năm trÆ°á»›c. Má»™t con Ä‘Æ°á»ng khang trang ở quáºn 7 Thà nh phố Hồ Chà Minh có vinh dá»± mang tên Martin Luther King, Jr.
MLK diễn thuyết trước quần chúng
|
MLK dẫn đầu đoà n biểu tình
|
Â
Martin Luther King, Jr. - Sinh ngà y 15.1.1929 tại Atlanta, bang Georgia, Mỹ. - Tốt nghiệp cá» nhân xã há»™i há»c (Äại há»c Morehouse, 1949), cá» nhân thần há»c (Há»c viện thần há»c Crozer, 1951), tiến sÄ© thần há»c (Äại há»c Boston, 1955). - Tác giả 6 quyển sách (xuất bản từ 1958 đến 1968), nhiá»u bà i báo, nhiá»u bà i diá»…n thuyết. - Bị ám sát ngà y 4.4.1968 tại Memphis, bang Tennessee, Mỹ. - Äược 20 trÆ°á»ng đại há»c trên thế giá»›i tặng bằng Tiến sÄ© danh dá»±. - Äược trao giải thưởng Nobel vá» hoà bình năm 1964. - Äược báo Time chá»n là “NgÆ°á»i của năm†(Man of the Year) năm 1963, “Nhân váºt của thế ká»· XX†(Person of the Century). - Äược hãng Gallup bầu là má»™t trong những “Nhân váºt của thế ká»· XX được khắp nÆ¡i ngưỡng mộ†(Widely Admired People in the XXth Century). - Äược kênh truyá»n hình Discovery và AOL bầu là má»™t trong những “NgÆ°á»i Mỹ vÄ© đại nhất của má»i thá»i đại†(Greatest Americans of All Time). - Từ 1968, ngà y sinh của ông được xem là ngà y lá»… của liên bang (federal holiday).
(1) William Miller, Martin Luther King, Jr., Nxb McKay, New York, 1968, tr. 236. (2) Joseph A. Amter, Vietnam Verdict, A Citizen’s History, Nxb Continuum, New York, 1982, tr. 131. (3) Michael Maclear, Vietnam: The Ten Thousand Day War, Nxb Thames Methuen, London, 1984, tr. 314. (4) Martin Luther King, Jr., Beyond Vietnam: A Time to Break Silence, http:// www.ssc.msu.edu/~sw/mlk/brkslnc.htm. (5) George C. Herring, America’s Longest War - The United States and Vietnam 1950-1975, Nxb McGraw-Hill, New York, 1996, tr. 198. http://giaodiemonline.com/2008/02/king.htm
|