Hà nh trình tìm mộ Hồ Quý Ly
Từ những giấc mộng lạ 10/08/2010 2:08
|
Nhà khảo cổ há»c Äá»— Äình Truáºt trên Ä‘Æ°á»ng Ä‘i tìm má»™ Hồ Quý Ly - Ảnh: Nhân váºt cung cấp
|
Hồ Quý Ly là vị vua đầu tiên của nhà Hồ, má»™t nhân váºt vá»›i những cải cách táo bạo hồi thế ká»· 14. Äến nay vẫn còn nhiá»u ý kiến khác nhau vỠông, song Ä‘iá»u mà tất cả Ä‘á»u rõ: Hồ Quý Ly là ngÆ°á»i dấn thân và o chÃnh trÆ°á»ng suốt hÆ¡n 30 năm và quyết liệt chống quân Minh xâm lược. Cuối Ä‘á»i ông bị giặc bắt giải vá» Trung Quốc và mất bên ấy, chÆ°a rõ được chôn nÆ¡i nà o... Má»™ ông ở đâu? Và má»™ hà ng nghìn ngÆ°á»i Việt Nam yêu nÆ°á»›c, phải sống xa xứ và bị Ä‘Ã y chết bên Trung Quốc cùng Hồ Quý Ly thá»i ấy nay đâu? Câu há»i nhức nhối đó từng thôi thúc các nhà sá» há»c và khảo cổ há»c ở nÆ°á»›c ta để tâm tìm kiếm. Trong đó có giáo sÆ° Trần Văn Giáp (đã mất) và nhà khảo cổ há»c lão thà nh Äá»— Äình Truáºt (nay đã 80 tuổi, hiện sống tại TP.HCM). Hai vị (Trần Văn Giáp và Äá»— Äình Truáºt - NV) đã gặp nhau tại Quảng Tây (Trung Quốc) và o cuối tháºp niên 1950 và đầu tháºp niên 1960, cùng Ä‘i tìm dấu vết của má»™ Hồ Quý Ly và tìm hiểu vá» Ä‘á»i sống của háºu duệ há» Hồ tại đó sau cuá»™c lÆ°u Ä‘Ã y. Vì theo sá» liệu của nhà Minh, Hồ Quý Ly đã mất tại Quảng Tây (cùng má»™t số thân thuá»™c há» Hồ). Lúc gặp nhau để cùng tìm đến các địa Ä‘iểm nghi vấn có má»™ Hồ Quý Ly và con cháu há» Hồ thì giáo sÆ° Trần Văn Giáp đã là má»™t nhà nghiên cứu sá» há»c, ngôn ngữ há»c và dân tá»™c há»c nổi tiếng ở Việt Nam, tuổi đã hÆ¡n 60 (sinh năm 1898). Còn nhà khảo cổ há»c Äá»— Äình Truáºt 30 tuổi, được cá» sang du há»c ở Trung Quốc. Há» Ä‘i khắp các địa phÆ°Æ¡ng, đến cả Dinh tổng đốc Lưỡng Quảng, tìm hiểu tà ng thÆ° cổ của Việt Nam ở Côn Minh - Vân Nam, xem xét nghiên cứu kỹ các tà i liệu, các bản đồ sÆ°u táºp được. Công việc có thuáºn lợi vì lúc bấy giá» giáo sÆ° Trần Văn Giáp Ä‘ang là m việc tại các thÆ° viện lá»›n ở Bắc Kinh, Thượng Hải, Quế Lâm, nhất là vùng Quảng Tây...
Â
|
... Má»™t và i năm trÆ°á»›c khi giặc Minh Ä‘em quân xâm lược nÆ°á»›c ta (1406), Hồ Quý Ly đã lo tÃnh việc tổ chức phòng vệ khá chu đáo, gấp rút Ä‘Ã o sông, đắp thà nh, xây dá»±ng lại quân Ä‘á»™i (...) nhÆ°ng cuối cùng thất bại. Ba cha con ông (gồm Hồ Quý Ly, Hồ Nguyên Trừng, Hồ Hán ThÆ°Æ¡ng) bị giặc bắt. Trừ Hồ Nguyên Trừng được chúng trá»ng dụng, Hồ Quý Ly và Hồ Hán ThÆ°Æ¡ng cuối cùng Ä‘á»u bị hãm hại. Có thuyết nói vua Minh giả vá» cho Ä‘i là m quan rồi sai ngÆ°á»i ám sát trên Ä‘Æ°á»ng Ä‘i. Thuyết khác nói Hồ Quý Ly không bị giết nhÆ°ng bị bắt lÆ°u Ä‘Ã y ở Quảng Tây, phải là m lÃnh (và chết ở đó, chÆ°a biết mồ mả nÆ¡i đâu)... Giáo sÆ° Nguyá»…n Huệ Chi
|
Â
|
Dá»±a trên tà i liệu truy cứu từ các thÆ° viện trên, hai ông Trần Văn Giáp và Äá»— Äình Truáºt đã đến táºn những nÆ¡i cần thiết để dò xem dấu vết má»™ Hồ Quý Ly cùng những ngÆ°á»i Việt bị lÆ°u Ä‘Ã y và chết chôn ở đó. NhÆ°ng cuối cùng, hai ông có được kết luáºn bất ngá» (khác vá»›i những khẳng định trÆ°á»›c kia) rằng: thông tin Hồ Quý Ly cùng các bá»™ tÆ°á»›ng, thân quyến bị bắt Ä‘Ã y Ä‘i lÃnh và mất ở Quảng Tây là không đúng! Váºy thì má»™ Hồ Quý Ly ở đâu? Hai vị lại tiếp tục nghiên cứu tìm kiếm. Äến năm 1962, ông Äá»— Äình Truáºt phải vá» nÆ°á»›c để chuẩn bị tham gia cuá»™c khai quáºt lá»›n đầu tiên tại Việt Nam (và phát hiện những hóa thạch trên vùng Lạng SÆ¡n). Những năm sau đó, mặc dù tất báºt, ông vẫn cất công tổng hợp tất cả các tà i liệu vá» Hồ Quý Ly trên đất Trung Quốc, trao đổi và  há»i ý kiến giáo sÆ° Trần Văn Giáp để chá»n lá»c tà i liệu, đối chiếu các bản đồ có trong tay ở nhiá»u vùng má»™ chà của các dân lÆ°u Ä‘Ã y trên đất khách. Ông và o Thanh Hóa, vá» thà nh Tây Giai - thà nh nhà Hồ, ráp nối các Ä‘iểm có thể liên quan đến dấu vết của con cháu nhà Hồ còn sót lại, nhÆ° Hồ Quý Công - cháu Hồ Quý Ly - trốn thoát và o đất Quảng Ngãi và có miếu thỠở tỉnh Quảng Nam. Ông đến SÆ¡n Tịnh (Quảng Ngãi) tìm hiểu, ghi chép những ná»™i dung cần thiết trên di má»™ của võ tÆ°á»›ng Äá»— Äình Hầu, ngÆ°á»i có công vá»›i nhà Hồ trong công cuá»™c chinh phạt quân Chiêm Thà nh (Chiêm Thà nh lúc ấy âm thầm cấu kết vá»›i nhà Minh để tạo thế gá»ng kìm âm mÆ°u vây bức đất Việt). Sau ngà y giáo sÆ° Trần Văn Giáp qua Ä‘á»i năm 1973, ông Äá»— Äình Truáºt dần dần tìm thấy ánh sáng le lói qua các dấu vết và thông tin sá» há»c từ nhiá»u nhà nghiên cứu có uy tÃn khác. Trong các thông tin đó, ông “chấm dấu Ä‘á»â€ và o má»™t địa danh đáng chú ý nhất trên Ä‘Æ°á»ng tìm kiếm: núi Lão Hổ SÆ¡n nằm trên địa bà n thôn Kim Lăng, thuá»™c thà nh phố Nam Kinh, tỉnh Giang Tô. Theo ông Ä‘oán định, đó là nÆ¡i có má»™ của Hồ Quý Ly và gia tá»™c há» Hồ sau cÆ¡n quốc nạn. Từ đó, ông mong sao đến táºn Nam Kinh tham cứu thá»±c địa. NhÆ°ng mãi sau năm 1975, lúc đã và o Nam để tiến hà nh các cuá»™c khai quáºt khảo cổ há»c má»›i, ông vẫn chÆ°a có cÆ¡ há»™i thá»±c hiện. Äến đầu tháºp niên 1990, ông được cá»™ng tác vá»›i nhiá»u ngÆ°á»i cùng chung chà hÆ°á»›ng tại TP.HCM, nên dá»± định Ä‘i tìm lăng má»™ há» Hồ bên Trung Quốc lại sống dáºy mãnh liệt. Nhất là , nhÆ° ông nói: “Suốt mấy đêm liá»n tôi không ngủ được, hình nhÆ° có sức mạnh siêu hình hối thúc tôi lên Ä‘Æ°á»ng. Tôi linh tÃnh cÆ¡ há»™i Ä‘ang đến gần. Há»… chá»›p mắt ngủ được má»™t lát thì có ai đó lay thức dáºy, bắt tôi tưởng tượng vá» má»™t chuyến Ä‘i tìm má»™ mà tôi chÆ°a đủ Ä‘iá»u kiện để sắp đặt. Không ngủ được, tôi lại ngồi dáºy lôi tấm bản đồ đã cÅ© rách vì xem quá nhiá»u lần ra xem Ä‘i xem lại mấy lần nữa, để mắt đến khu vá»±c thà nh phố Nam Kinh thuá»™c tỉnh Giang Tô trên bản đồ. Äó là nÆ¡i giam giữ tù binh gồm những ngÆ°á»i Việt Nam yêu nÆ°á»›c chống quân Minh xâm lược thuở nà o. Tôi nhủ thầm đâu là núi Lão Hổ SÆ¡n, đâu là thôn Kim Lăng, nÆ¡i chôn những nắm xÆ°Æ¡ng tà n của ngÆ°á»i Việt bị Ä‘Ã y sang và có thể là nÆ¡i hoà ng đế Hồ Quý Ly an nghỉ. Tôi lại tá»± há»i suốt 600 năm qua, những linh hồn xa quê lạc xứ ấy phải chịu cảnh mồ hoang cá» ráºm, ai là ngÆ°á»i lo hÆ°Æ¡ng khói cho há»? Lòng tôi quặn Ä‘au cùng cảnh ấy và tôi thá» rằng quyết là m sáng tá» sá»± việc mặc cho háºu thế hiểu há» sao thì hiểu...â€. Không lâu sau những đêm có giấc mÆ¡ lặp Ä‘i lặp lại vá» cuá»™c gặp gỡ vá»›i những ngÆ°á»i lạ mặt, mà nhà khảo cổ há»c Äá»— Äình Truáºt Ä‘oán là các linh hồn viá»…n xứ, thì ông có được cÆ¡ há»™i để bay đến táºn thà nh phố Nam Kinh và o năm 2004.
số 2 Äến vùng má»™ táng Lão Hổ SÆ¡n
|
Nhà khảo cổ há»c Äá»— Äình Truáºt (giữa) tiếp chuyện các nhà du khảo Trung Quốc tại Nam Kinh - Ảnh: Nhân váºt cung cấp
|
Cách thà nh phố Nam Kinh, tỉnh Giang Tô (Trung Quốc) khoảng 20 cây số có má»™t vùng núi âm u, vắng vẻ vá»›i các bãi tha ma cháºp chùng trong cá» dại, đã trải nhiá»u thế ká»· má»™ táng - đó là vùng Lão Hổ SÆ¡n - nÆ¡i nhà khảo cổ há»c Äá»— Äình Truáºt và những cá»™ng sá»± của ông Ä‘oán định có má»™ cổ của vua Hồ Quý Ly. >> Từ những giấc má»™ng lạ Äến nay ông Äá»— Äình Truáºt cùng tất cả cá»™ng sá»± vẫn còn nguyên những thao thức chÆ°a nguôi vì tuy đến được nÆ¡i đó cách đây 6 năm (và o 2004) nhÆ°ng do vÆ°á»›ng má»™t số trở ngại, khúc mắc, nên việc khai quáºt và tìm kiếm vẫn chÆ°a thá»±c hiện thÃch đáng và rốt ráo được. Vá» việc nà y, nhà khảo cổ há»c lão thà nh Äá»— Äình Truáºt thay mặt má»i ngÆ°á»i cùng chung sức trong việc tìm kiếm má»™ Hồ Quý Ly tại Trung Quốc đã nói vá»›i phóng viên Báo Thanh Niên trong cuá»™c tiếp xúc gần đây nhất, và o ngà y 9.8.2010, nhÆ° sau: - Tôi đặt chân đến TP Nam Kinh và o má»™t buổi sá»›m mùa thu. Thà nh phố nà y có lịch sá» tạo láºp ngót 2.400 năm qua, nghÄ©a là bắt đầu từ năm 333 trÆ°á»›c Công nguyên khi nÆ°á»›c Sở đã thôn tÃnh xong nÆ°á»›c Việt và vua Sở bấy giá» là Sở Uy VÆ°Æ¡ng ra lệnh xây thà nh Kim Lăng trên đất Nam Kinh ngà y nay. Rồi trải các Ä‘á»i Ngô, Tấn, Tống, Tá», LÆ°Æ¡ng, Trần, Nam ÄÆ°á»ng, cho đến Ä‘á»i Minh có hết thảy 8 vÆ°Æ¡ng triá»u lấy Nam Kinh là m kinh đô. Kinh đô nà y có nhiá»u truyá»n thuyết đầy chất thÆ¡ vá» má»™t loại đá hiếm có tên là đá VÅ© Hoa. Äây là loại đá “đặc sản†của vùng Nam Kinh cổ kÃnh. NgÆ°á»i ta kể rằng, xÆ°a kia lâu lắm rồi, có má»™t dạo hoa từ đâu trên trá»i không biết đã rÆ¡i xuống nhÆ° mÆ°a trên vùng đất Nam Kinh. Những nÆ¡i có mÆ°a hoa thì đất ở đó cứng lại thà nh đá, rất đẹp, trên đá in hẳn hình các bông hoa rÆ¡i thân và o đó. Loại đá ấy đã được vua đầu nhà Minh là Chu Nguyên ChÆ°Æ¡ng lấy xây thà nh quách Nam Kinh vá»›i quy mô lá»›n, đến nay tÆ°á»ng thà nh bằng đá của thá»i Minh vẫn còn khoảng 20 km và trở thà nh di tÃch hiếm quý của Trung Quốc. ChÃnh đá VÅ© Hoa ấy cÅ©ng có mặt ở lãnh địa Lão Hổ SÆ¡n quanh những ngôi má»™ im lìm bà ẩn mà tôi cho là má»™ của con cháu há» Hồ bị quân Minh bắt từ nÆ°á»›c Việt giải vá» Nam Kinh thá»i trÆ°á»›c. Nhất là dÆ°á»›i lòng đất đồi Lão Hổ SÆ¡n có thể còn ôm ấp tro tà n của vị vua Hồ Quý Ly từng chống quân Minh xâm lược và o ngót 600 năm trÆ°á»›c. Trên chuyến tà u đến TP Nam Kinh và o ban đêm tôi có thá»i giá» há»i thăm cô gái đã đón tôi ở nhà ga Bắc Kinh và được biết tên cô là Hồ Thị Thu Vân, sinh viên năm thứ 3 trÆ°á»ng Äại há»c Bắc Kinh. Sở dÄ© cô biết tôi đến Bắc Kinh tìm má»™ Hồ Quý Ly là do gia đình cô ở VN thông báo trÆ°á»›c, vì thế cô sẵn sà ng là m ngÆ°á»i tình nguyện dẫn Ä‘Æ°á»ng cho tôi suốt chuyến Ä‘i đặc biệt nà y... Ông Äá»— Äình Truáºt cho biết Ä‘ang viết hồi ức vá» những năm tháng lần theo dấu vết má»™ cổ Hồ Quý Ly và háºu duệ há» Hồ bị lÆ°u Ä‘Ã y trên đất Trung Quốc. Chúng tôi há»i mượn để xem táºp tà i liệu (chÆ°a xuất bản) ấy của ông. Ông đã vui vẻ Ä‘Æ°a ra và đồng ý để chúng tôi trÃch dẫn các phần liên quan nhÆ° dÆ°á»›i đây: “Ngoà i cô sinh viên Thu Vân, trên chuyến tà u đêm đến TP Nam Kinh, còn có má»™t ngÆ°á»i khác không quen biết gì chúng tôi nhÆ°ng sau khi biết tôi là ngÆ°á»i VN sang Trung Quốc tìm mồ mả của cha ông Ä‘i là m ăn và chết ở bên nà y mấy trăm năm vá» trÆ°á»›c, anh ta tá» ra rất cảm Ä‘á»™ng và cÅ©ng tình nguyện dẫn Ä‘Æ°á»ng cho chúng tôi. Há»i ra, rất tình cá», anh ta cÅ©ng là ngÆ°á»i há» Hồ sinh sống ở Giang Tô, anh nói vanh vách vá» dòng há» Hồ của má»™t số ngÆ°á»i VN lÆ°u lạc từ rất lâu Ä‘á»i ở tỉnh nà y. Xuống tà u, chúng tôi đến đồn công an địa phÆ°Æ¡ng, sau khi nghe trình bà y mục Ä‘Ãch Ä‘i tìm kiếm ngÆ°á»i thân đã mất ở đây từ lâu Ä‘á»i, hỠđã vặn há»i kỹ cà ng, má»›i cho biết ở nguồn ngá»n núi Lão Hổ SÆ¡n, thôn Kim Lăng xÆ°a, hiện còn lại má»™t bãi tha ma hình nhÆ° của ngÆ°á»i Việt chết chôn ở đó mấy trăm năm rồi. Nghe váºy, cô Thu Vân rất hoạt bát, thông minh, đã tiếp chuyện há» bằng tiếng thổ ngữ tỉnh Giang Tô, má»™t cách trôi chảy không vấp váp má»™t tà nà o, là m cho há» nhanh chóng hiểu ra sá»± việc, lấy là m cảm Ä‘á»™ng tỠý muốn giúp đỡ chúng tôi. Tháºt váºy, sau đó há» cá» má»™t sÄ© quan công an cấp báºc đại úy, vá»›i chiếc xe cảnh sát dẫn Ä‘Æ°á»ng phÃa trÆ°á»›c Ä‘Æ°a chúng tôi Ä‘i, rá»i trung tâm TP Nam Kinh để chạy ngoằn ngoèo Ä‘á»™ hai tiếng đồng hồ sau má»›i đến má»™t nÆ¡i vắng ngÆ°á»i, bấy giá» má»™t đồng chà cảnh sát nói: “Äây là khu vá»±c núi Lão Hổ SÆ¡n - thôn Kim Lăng ngà y xÆ°a đấyâ€. Chúng tôi bồi hồi leo lên những ngá»n đồi heo hút, đầy mồ mả vô chủ nằm ven những con Ä‘Æ°á»ng mòn cá» ráºm, lấp gần nhÆ° hết lối Ä‘i. Ná»a chừng, bất giác tôi bị choáng trong giây lát và vấp ngã và o má»™t ngá»n cây nhá»n hoắt bên Ä‘Æ°á»ng, tưởng đã bị thÆ°Æ¡ng nặng - ấy thế mà tôi không có việc gì. Má»i ngÆ°á»i thở phà o nhìn tôi qua keo nguy hiểm. Rồi đó, chúng tôi thấy núi Lão Hổ SÆ¡n hiện ra trÆ°á»›c mắt - ná»a ảo ná»a tháºt nhÆ° má»™t phần trong hiện tại - và phần kia đã chìm sâu và o quá khứ mịt má» - vá»›i hà ng trăm hà ng ngà n ngÆ°á»i VN yêu nÆ°á»›c đã gá»i nắm xÆ°Æ¡ng tà n đó đây trên đất khách chứ có riêng gì Hồ Quý Ly đâu... NghÄ© thế mà tôi choángâ€. Äá»c tá»›i đó, chúng tôi há»i ông cụ thể hÆ¡n vá» những ngÆ°á»i yêu nÆ°á»›c bị quân Minh bắt mà ông Ä‘ang có tà i liệu tổng hợp đầy đủ trong tay. Ông đáp, khi cuá»™c kháng chiến chống quân Minh thất bại và o giữa năm 1407, thì theo Äại Việt sá» ký toà n thÆ°, tÆ°á»›ng nhà Minh là TrÆ°Æ¡ng Phụ và Má»™c Thạnh đã sai đô đốc Liá»…u Thăng và các tÆ°á»›ng bắt Hồ Quý Ly, Hồ Hán ThÆ°Æ¡ng, Hồ Nguyên Trừng, cùng các con là Triết, Uông, các cháu là Nhuế, Lô, Phạm, cháu nhá» là NgÅ© Lang, em là Quý Tỳ, cháu gá»i bằng bác là Nguyên Cá»u, Tá» Tuynh, Thúc Hoa, Bá Tuấn, Äình Việp, Äình Hoãn, cùng các tÆ°á»›ng nhà Hồ là Hồ Äá»—, Nguyá»…n Ngạn Quang, Lê Cảnh Kỳ, Äoà n Bồng, đình bá Trần Thang Mông, trung lang Phạm Lục Tà i, mang theo ấn tÃn giải tất cả vá» Kim Lăng, tức Nam Kinh. Quân Minh xâm lược đã thu đất của 48 phủ và châu, 168 huyện, 3.129.500 há»™, 112 con voi, 420 con ngá»±a, 35.750 con trâu bò, 8.865 chiếc thuyá»n. Những con số đó là do ngÆ°á»i Minh thống kê, Ä‘au xót hÆ¡n quân Minh đã mang rất nhiá»u sách vở ở nÆ°á»›c ta Ä‘em vá» Trung Quốc, cuốn nà o không Ä‘em vỠđược thì đốt bá». Không dừng ở đó, theo tà i liệu của Quỳnh Chi, sau khi bắt Hồ Quý Ly vá» giam ở Nam Kinh, nhà Minh còn ra sức vÆ¡ vét nhân tà i váºt lá»±c và đã Ä‘Æ°a vá» Trung Quốc hÆ¡n 16.000 ngÆ°á»i bao gồm các nhân sÄ©, trà thức, những ngÆ°á»i thợ giá»i và gia quyến của há». Sau nà y, số ngÆ°á»i ấy bị phân tán Ä‘i xây thà nh Bắc Kinh, má»™t số chết tuyệt tÃch - trong đó có Hồ Quý Ly.
Nguyá»…n Trãi - từng là m quan dÆ°á»›i triá»u Hồ - đã tiá»…n cha mình là Nguyá»…n Phi Khanh cùng Ä‘oà n ngÆ°á»i (vua Hồ Quý Ly cùng các con và nhiá»u bá»™ tÆ°á»›ng) bị giặc bắt giải vỠđất Bắc. Äến ải Nam Quan, ông nghe lá»i khuyên của cha trở vá» lo việc trả nợ nÆ°á»›c, báo thù nhà . Vá» sau có lần Ä‘i qua cá»a biển Thần Phù, Nguyá»…n Trãi đã chạnh lòng tưởng nhá»› đến Hồ Quý Ly - con ngÆ°á»i đã má»™t thá»i oanh liệt, từng bố phòng chống giặc nÆ¡i đây - nên là m bà i thÆ¡ Quan hải có câu: Há»a phúc hữu môi phi nhất nháºt Anh hùng di háºn ká»· thiên niên (NghÄ©a là : Há»a phúc có manh mối không phải từ má»™t ngà y. NgÆ°á»i anh hùng thì để háºn tá»›i mấy nghìn năm sau). Nguyá»…n Anh (Danh nhân đất Việt) |
số 3
Từ Lão Hổ Sơn bùi ngùi nhìn lại
|
Ông Äá»— Äình Truáºt trên Ä‘Æ°á»ng Ä‘i tìm má»™ Hồ Quý Ly - Ảnh: Nhân váºt cung cấp
|
“Lặn lá»™i sang xứ ngÆ°á»i không chỉ để tìm má»™ của Hồ Quý Ly, mà còn tìm nÆ¡i chôn cất của các danh nhân Việt Nam từng sống tha phÆ°Æ¡ng rồi chết bên ấy nữa...â€. Äó là câu nói chân tình của nhà khảo cổ há»c Äá»— Äình Truáºt. Ông ghi lại qua bản thảo cuốn hồi ức chÆ°a xuất bản vá» hà nh trình tìm má»™ Hồ Quý Ly ở Trung Quốc, lúc đến vùng Lão Hổ SÆ¡n - nhÆ° sau: “Tôi bảo cô Thu Vân (sinh viên ngÆ°á»i Việt há» Hồ, du há»c tại Bắc Kinh) rằng cháu hãy lấy nắm nhang Ä‘em theo đốt lên để dá»… liên lạc vá»›i ngÆ°á»i đã khuất nÆ¡i đây. Cô Thu Vân nghe lá»i đốt mấy nén hÆ°Æ¡ng, là n khói bốc lên nhÆ°ng không bay Ä‘i mà cứ lượn quanh tôi và cô Thu Vân. Tôi thấy đây là điá»m lạ ở xứ ngÆ°á»i... Núi Lão Hổ SÆ¡n gần sát bá» sông TrÆ°á»ng Giang, cảnh váºt âm u huyá»n ảo vá»›i những bãi tha ma vô chủ, cách nÆ¡i đô há»™i chỉ 20 km, song hiện nay nó cÅ©ng bị quy hoạch của thà nh phố Nam Kinh đẽo gá»t dần - nên “mất đất†nhiá»u, số diện tÃch còn lại ngà y cà ng khiêm tốn, trong đó có ba quả đồi không lá»›n lắm và ba quả đồi ấy là má»™t bãi tha ma đủ loại má»™, phần nhiá»u không bia ký và tuyệt nhiên không có bóng dáng của con ngÆ°á»i lui tá»›i rẫy cá», chăm sóc, khói hÆ°Æ¡ng. Chỉ có thấy mây vá»n trên các đỉnh đồi, vá»›i má»™t và i loà i chim bay tá»›i bay lui trên không gian vắng lạnh mà thôi... Trở lại việc chÃnh là tìm má»™ Hồ Quý Ly có nằm ở đó hay không. Nếu căn cứ và o Minh sá» thì cha con, thân thÃch của vua Hồ Quý Ly và các bá»™ tÆ°á»›ng bị bắt, má»™t phần tù binh ấy bị Ä‘Æ°a ra công trÆ°á»ng để tiếp tục xây thà nh Giang Tô, má»™t số khác bị Ä‘Æ°a khá»i Nam Kinh, tách ra để Ä‘i xây thà nh Bắc Kinh. Vì lúc bấy giá», thà nh Bắc Kinh cÅ©ng Ä‘ang được xây dá»±ng, sau nà y trở thà nh kinh đô nhà Minh. Má»™t bằng chứng hiển nhiên của số ngÆ°á»i Việt bị bắt Ä‘i xây thà nh Bắc Kinh là sá»± có mặt của má»™t nhân váºt nổi tiếng được sá» sách Trung Quốc nhắc đến là kiến trúc sÆ° Nguyá»…n Anâ€. Vá» bằng chứng trên, gần đây trong tà i liệu in thà nh sách vá»›i tá»±a Kiá»u bà o và quê hÆ°Æ¡ng, dà y hÆ¡n 970 trang, của nhiá»u tác giả (NXB Trẻ, 2006), do Trần Bạch Äằng, DÆ°Æ¡ng Äình Thảo, Nguyá»…n Ngá»c Hà cố vấn biên soạn, chủ biên là Viện sÄ© - tiến sÄ© Nguyá»…n ChÆ¡n Trung và TS Quách Thu Nguyệt, đã chuyển tải những thông tin liên quan đến Hồ Quý Ly và những ngÆ°á»i bị bắt Ä‘Ã y sang Trung Quốc trong đó có Nguyá»…n An (1381-1458) - ngÆ°á»i đã thiết kế và xây dá»±ng Thiên An Môn ở Bắc Kinh thá»i nhà Minh, tóm lược dÆ°á»›i đây: Các bá»™ chÃnh sá» nÆ°á»›c ta nhÆ° Äại Việt sá» ký toà n thÆ° hay Khâm định Việt sá» thông giám cÆ°Æ¡ng mục Ä‘á»u không Ä‘á» cáºp đến sá»± kiện nà y. Gần đây, má»™t soạn giả Trung Quốc là ông Trần Ngá»c Long trong cuốn biên khảo nhan Ä‘á» Hán văn hóa luáºn cÆ°Æ¡ng - Kiêm thuáºt Trung - Triá»u, Trung - Nháºt, Trung - Việt văn hóa giao lÆ°u (Luáºn cÆ°Æ¡ng vá» văn hóa Hán - Giao lÆ°u văn hóa Trung Hoa - Triá»u Tiên, Trung Hoa - Nháºt Bản, Trung Hoa - Việt Nam) do nhà xuất bản Äại há»c Bắc Kinh ấn hà nh năm 1993, cho biết Nguyá»…n An chẳng những thiết kế kinh thà nh Bắc Kinh mà còn xây Tá» cấm thà nh nữa, cụ thể: “Thà nh Bắc Kinh chÃn cá»a, hai cung, ba Ä‘iện, năm phủ, sáu bá»™, đến việc lấp, chắn các Ä‘oạn sông ở Hà n DÆ°Æ¡ng thôn, má»i việc Ä‘á»u do má»™t mình Nguyá»…n An trù tÃnh cảâ€. Trần Ngá»c Long còn dẫn bà i viết của Việt Nhân nhan Ä‘á»: “Nhà kiến trúc thiên tà i Nguyá»…n An từng tham gia xây dá»±ng Äại Bắc Kinh thá»i Minh†để cho biết công trình trá»ng Ä‘iểm thá»i bấy giá» là xây Tá» cấm thà nh và Hoà ng thà nh. Tá» cấm thà nh do Nguyá»…n An thiết kế, nam bắc dà i 960m, đông tây rá»™ng 760m, trong đó có ba Ä‘iện phÃa trÆ°á»›c là Hoà ng cá»±c Ä‘iện, Trung cá»±c Ä‘iện, Kiến cá»±c Ä‘iện; và ba Ä‘iện phÃa sau là Cà n thà nh, Giao thái, Khôn ninh. Chỉ trong vòng 4 năm ngắn ngủi, Nguyá»…n An tiên sinh đã sÆ¡ bá»™ hoà n thà nh hạng mục công trình phức tạp nà yâ€. Năm 1440, vua Minh Anh Tông hạ lệnh xây dá»±ng lại ba Ä‘iện Phụng Thiên, Hoa Cái, Cẩn thân (tức Kiến Cá»±c Ä‘iện), Nguyá»…n An vẫn là  ngÆ°á»i thiết kế.
Ông Äá»— Äình Truáºt vá»›i các sÄ© quan công an Trung Quốc - Ảnh: Nhân váºt cung cấp |
Cuối cùng, tác giả (Trần Ngá»c Long) viết: “Nguyá»…n An thá»±c là kỳ tà i hiếm có trong lịch sá» kiến trúc phÆ°Æ¡ng Äôngâ€. Sá» sách còn ngợi khen: “giÆ¡ tay chỉ vạch là hình hiện lá»™, thế dá»±ng láºp... Mắt tinh tÆ°á»ng, ý doanh tạo Ä‘á»u khá»›p vá»›i quy chế. Khéo suy xét, tÃnh toán nhÆ° thần, ngÆ°á»i Ä‘á»i thán phụcâ€. Nguyá»…n An là nhân tà i nÆ°á»›c Việt ta sinh và o cuối Ä‘á»i Trần, không rõ quê quán. Theo sá» sách Trung Quốc, Nguyá»…n An là ngÆ°á»i bẩm sinh thanh cao, cứng cá»i, giá»i mÆ°u tÃnh, nhất là vá» việc xây dá»±ng. Lúc Nguyá»…n An là m kiến trúc sÆ°, tổng thiết kế kinh thà nh Bắc Kinh, ông chỉ má»›i xấp xỉ ba mÆ°Æ¡i tuổi. Äể kết luáºn, tác giả Hán văn hóa luáºn cÆ°Æ¡ng viết: “Ngà y nay chúng ta chiêm ngưỡng cố cung trang nghiêm hùng vÄ©, tá»± nhiên tưởng nhá»› tá»›i nhà kiến trúc thiên tà i của Việt Namâ€. Ngoà i Nguyá»…n An, còn có 130 ngÆ°á»i thợ cả giá»i kiến trúc mỹ thuáºt, bị bắt Ä‘Æ°a sang Nam Kinh. Há» cùng vá»›i gia quyến nhiá»u Ä‘á»i bị Ä‘Ã y sang Trung Quốc, sống tha phÆ°Æ¡ng ở đó, chết ở đó và chôn ở đó. Äể tìm hiểu sâu hÆ¡n, ông Äá»— Äình Truáºt đến tiếp xúc vá»›i các cụ già há» Hồ sống tại thôn Kim Lăng dÆ°á»›i vùng đồi Lão Hổ SÆ¡n và ghi lại qua bản thảo cuốn hồi ức của ông, rằng: “Các cụ bô lão ở đây nói xÆ°a kia theo ông bà nhiá»u Ä‘á»i truyá»n miệng quả là có tù binh Việt bị Ä‘Ã y sang và chÃnh cái gò hoang tha ma ấy là nÆ¡i má»™ táng của há». Các cụ còn chỉ chá»— nà y xÆ°a kia có má»™t ngôi má»™ lá»›n hÆ¡n hết, không biết của ai, chỉ biết dân là ng há» Hồ trong vùng thÆ°á»ng đến đó cúng tế linh đình - nguyện Æ°á»›c gì được nấy - linh ứng lắm. NhÆ°ng từ ngà y quân Nháºt trà n qua Trung Quốc đã biến nÆ¡i nà y thà nh pháo Ä‘Ã i, nên cái lăng đó bị san bằng... không còn dấu tÃch. Song nếu được khai quáºt, Ä‘Ã o sâu dÆ°á»›i lòng đất kia biết đâu có thể tìm thấy những chứng cứ bất ngá» vá» má»™ Hồ Quý Ly và các bá»™ tÆ°á»›ng vùi chôn dÆ°á»›i bãi tha ma nhiá»u Ä‘á»i nhiá»u kiếp ná»?â€.
Không phải ngẫu nhiên mà tên tuổi của Hồ Quý Ly được ghi và o từ Ä‘iển bách khoa nÆ°á»›c ngoà i nhÆ° má»™t nhà cải cách lá»›n của Việt Nam. Tiến sÄ© sá» há»c Nga G.M.Maxlov viết: “TrÆ°á»›c chúng ta, Hồ Quý Ly đã thể hiện nhÆ° má»™t nhà cải cách, má»™t ngÆ°á»i yêu nÆ°á»›c, má»™t chiến sÄ© chống chủ nghÄ©a bá quyá»n. Ông xứng đáng có vị trà đặc biệt trong lịch sá»â€. Hồ Quý Ly, tất nhiên có nhiá»u hạn chế trong Ä‘iá»u kiện lịch sá» của đất nÆ°á»›c và những hạn chế của cá nhân ông, nhÆ°ng ông đã để lại những dấu ấn. Äiá»u ông là m được, Ä‘iá»u ông chÆ°a là m được, Ä‘iá»u đúng, Ä‘iá»u sai, Ä‘á»u là những bà i há»c lá»›n đối vá»›i Ä‘á»i sau... Hồ SÄ© Già ng (Há» Hồ trong cá»™ng đồng dân tá»™c Việt Nam) |
Số 4 Lá số tỠvi của Hồ Quý Ly
|
Má»™t trong những ngôi chùa ở Trung Quốc có thá» các thiá»n sÆ° ngÆ°á»i Việt - Ảnh do Ä‘oà n tìm má»™ Hồ Quý Ly chụp
|
Việc lên Ä‘Æ°á»ng tìm kiếm má»™ Hồ Quý Ly (cùng những ngÆ°á»i trong gia tá»™c há» Hồ bị quân Minh bắt vá» Trung Quốc) không chỉ là công việc của riêng các nhà hoạt Ä‘á»™ng văn hóa, khảo cổ, mà còn là ước nguyện của bà con các tông phái há» Hồ sinh sống khắp Việt Nam... Cái chết của Hồ Quý Ly sau khi bị giam tại Nam Kinh ra sao đến nay chÆ°a ai dám khẳng định rõ rà ng. Sá» nhà Minh và má»™t số tà i liệu tìm được tại các thÆ° viện ở Bắc Kinh, Nam Kinh, Quảng Tây thì vẫn ghi chép chung chung, chứ không thông tin minh bạch vá» ngà y giá», năm tháng cÅ©ng nhÆ° những chi tiết vá» phút lâm chung, nhất là má»™ táng Hồ Quý Ly nằm ở nÆ¡i nà o. Chúng tôi Ä‘em Ä‘iá»u đó ra há»i má»™t số nhà nghiên cứu chuyên ngà nh sá» há»c, văn há»c, và tình cá» trong má»™t buổi chiá»u đầu thu năm nay - Canh Dần 2010 - chúng tôi được tiếp chuyện vá»›i má»™t nhà chiêm tinh há»c, đồng thá»i là nhà nghiên cứu gia phả há»c (xin viết tắt tên vị ấy là H.T), để nghe ông nói vá» lá số tá» vi của Hồ Quý Ly vá»›i đôi Ä‘iá»u là lạ ghi dÆ°á»›i đây:
Â
|
Sau khi lên ngôi năm 1400, Hồ Quý Ly đóng đô ở thà nh Tây Äô: “CÅ©ng từ đây, Hồ Quý Ly Ä‘iá»u hà nh đất nÆ°á»›c, Ä‘Æ°a ra những chÆ°Æ¡ng trình cải cách của mình. Khi cuá»™c kháng Minh của nhà Hồ thất bại, quân Minh và o chiếm... đổi tên thà nh phủ Thanh Hóa. Äến sau khi Lê Lợi chiến thắng quân Minh, lên ngôi vua, đóng đô tại Äông Kinh (Thăng Long), thà nh Thanh Hóa được trở lại tên cÅ© là Tây Äô (...) Äến Ä‘á»i vua Minh Mạng, thà nh được đổi tên là Tây Giai. Còn tên “thà nh nhà Hồ†má»›i xuất hiện sau nà y, từ khi triá»u đại nhà Hồ được xem là triá»u đại chÃnh thống trong lịch sá» nÆ°á»›c taâ€. (Há»i đáp lịch sá» Việt Nam - Nhóm Nhân Văn trẻ xuất bản, táºp 2, NXB Trẻ 2006; Trần Nam Tiến chủ biên)
|
Â
|
- Nà y nhà báo, theo sá» liệu để lại, thì Hồ Quý Ly sinh năm BÃnh Tý, tức năm 1336. Có tà i liệu chép sinh trÆ°á»›c đó má»™t năm, và o 1335. Ở đây tôi chá»n năm BÃnh Tý 1336 để Ä‘i ngược thá»i gian thá» chấm lá số tá» vi cho vua Hồ Quý Ly xem sao. Là m việc nà y thoạt đầu xem ra có vẻ hÆ¡i kỳ, vì má»i chuyện trong Ä‘á»i của ông vua đầu triá»u Hồ nà y ai cÅ©ng biết rồi, còn “chấm†là m chi nữa. Song tháºt ra, đứng vá» mặt nghiên cứu chiêm tinh há»c và trÆ°á»ng sinh há»c - vốn Ä‘ang được các nhà khoa há»c hiện đại quan tâm - thì tất cả những ngÆ°á»i đã chết, Ä‘ang sống, Ä‘á»u có thể tìm hiểu lá số của hỠđể biết Ä‘iá»u đúng, Ä‘iá»u sai từ các kết luáºn so vá»›i thá»±c tế xảy ra. Vì thế, chúng tôi đã tìm hiểu Hồ Quý Ly ở khÃa cạnh văn hóa tâm linh để “chấm†số và so sánh vá»›i những diá»…n biến trong Ä‘á»i ông. Chúng tôi xin phép được ghi lại đôi dòng “bên lá» lịch sá»â€ qua cuá»™c tiếp xúc ấy. Bấy giá» nhà chiêm tinh vui vẻ đồng ý, song không giải thÃch rõ, mà đá»c mấy câu cho chúng tôi chép liên quan đến lá số của vua Hồ Quý Ly: Sống nhung lụa, chết tha hÆ°Æ¡ng. Má»™ phần hai đóa Âm - DÆ°Æ¡ng hai mà u. Bên tả hình mèo tháng Mão. Bên hữu, hình ngá»±a chiêm bao Ngá» vá»... Rồi không nói chi thêm, nhà chiêm tinh há»›p cạn ly trà , đứng dáºy cáo từ Ä‘i mất. Vá» nhà , chúng tôi ngẫm nghÄ© mấy chữ mở đầu của các câu trên là : “Sống nhung lụaâ€, thì ai cÅ©ng biết Hồ Quý Ly xuất thân từ cá»a quý tá»™c, ông có hai ngÆ°á»i cô ruá»™t được vua Trần Minh Tông tuyển và o cung, má»™t ngÆ°á»i sinh ra vua Trần Nghệ Tông, ngÆ°á»i kia sinh vua Trần Duệ Tông. Riêng Hồ Quý Ly được vua Trần Nghệ Tông gả em gái là công chúa Huy Ninh cho. Vá»›i những mối quan hệ Ä‘áºm đà ấy, ông được vua Nghệ Tông tin dùng từ năm 1371, lúc 35 tuổi, phong cho là m Khu máºt đại sứ, lại gia tÆ°á»›c Trung tuyên hầu. Äến năm 1372, khi Nghệ Tông truyá»n ngôi lại cho em là vua Duệ Tông, Duệ Tông đã láºp em há» của Hồ Quý Ly là Lê thị là m hoà ng háºu. Theo đà ấy, Hồ Quý Ly bÆ°á»›c và o chÃnh trÆ°á»ng vá»›i tÆ° thế là má»™t trong những ngÆ°á»i có trá»ng trách của cÆ¡ quan tối cao nhà Trần, trở thà nh má»™t trong các quý tá»™c ngoại thÃch có ảnh hưởng mạnh nhất đối vá»›i vua Trần, đã dần dần táºp trung quyá»n hà nh để lên ngôi và o năm Canh Thìn 1400. TrÆ°á»›c đó, nhà Minh đã lá»™ rõ nhiá»u dấu hiệu muốn gấp gáp thôn tÃnh nÆ°á»›c ta nên Hồ Quý Ly đã lệnh cho xây thà nh Tây Äô ở Thanh Hóa, mà sau nà y, khi nhà khảo cổ há»c Äá»— Äình Truáºt Ä‘i tìm má»™ Hồ Quý Ly và đặt chân đến Lão Hổ SÆ¡n đã sá»±c nhá»› đến thà nh Tây Äô ấy. Chúng tôi há»i: “Vì sao trên Ä‘Æ°á»ng sang Trung Quốc tìm má»™ Hồ Quý Ly ông lại nhá»› đến thà nh nhà Hồ, tức thà nh Tây Äô (còn gá»i Tây Giai) ở Thanh Hóa, Việt Nam?â€. Ông đáp: “Sao lại không nhá»› được. Tôi đã liên tưởng ngay thà nh nhà Hồ khi vừa đến các bãi tha ma đầy má»™ vô chủ trên ngá»n Lão Hổ SÆ¡n. Là vì cái chết tha phÆ°Æ¡ng trên đất Trung Quốc của Hồ Quý Ly có liên hệ nhân quả rất chặt chẽ vá»›i những chuá»—i hoạt Ä‘á»™ng của Ä‘á»i ông, mà má»™t trong những việc là m quan trá»ng của ông là quyết định xây thà nh Tây Äô để ứng phó kịp thá»i vá»›i việc nhà Minh xua quân xâm lăng. Hẳn nhiên nhà Minh không thể để má»™t bá»™ óc chiến lược nhÆ° Hồ Quý Ly được sống sót dà i ngà y để tiếp tục suy tÃnh chống lại há». Rõ rà ng cái chết chÆ°a biết rõ ngà y tháng lẫn nÆ¡i chôn của Hồ Quý Ly có duyên do rất sâu từ những hoạt Ä‘á»™ng quân sá»± nhÆ° xây thà nh đắp lÅ©y để chống giặc của ông. Nói tá»›i đó, ông Äá»— Äình Truáºt giở bản thảo cuốn hồi ức vá» hà nh trình tìm má»™ Hồ Quý Ly để chỉ chúng tôi xem Ä‘oạn ông viết vá» việc thám sát thà nh nhà Hồ do Hồ Quý Ly ra lệnh xây nhÆ° sau: “Ngay trong những năm kháng chiến chống Mỹ ác liệt và o giai Ä‘oạn 1965 - 1967, Ä‘oà n Ä‘iá»u tra khảo cổ há»c của chúng tôi vẫn đến Thanh Hóa, gần cầu Hà m Rồng, để bÆ°á»›c đầu nghiên cứu thà nh nhà Hồ, bởi lẽ theo nháºn định của nhà nÆ°á»›c lúc bấy giá», thà nh nhà Hồ là má»™t di tÃch quân sá»±, di tÃch lịch sá», nói lên ý chà bảo vệ đất nÆ°á»›c và chống ngoại xâm. Äầu tiên khi đến đó, chúng tôi đặt vấn Ä‘á» tại sao Hồ Quý Ly lại chá»n vùng núi non của Ä‘á»™ng An Tôn, huyện VÄ©nh Lá»™c, tỉnh Thanh Hóa để xây căn cứ chống quân Minh, và rồi chúng tôi có ngay câu trả lá»i khi táºn mắt nhìn thấy địa thế hiểm yếu của vùng nà y, vá»›i bốn bá» núi non bao bá»c, mở ra mặt nam và đông nam rá»™ng thoáng mà thôi, lại có dòng sông Mã, sông Chu hợp lÆ°u nữa, thuáºn cho việc hoạt Ä‘á»™ng của thủy binh. Cung đất mà Hồ Quý Ly chá»n xây thà nh Tây Giai là cung Chấn - nghÄ©a là cung mạnh và phát địa nhất, cách thủ đô Thăng Long 150 km Ä‘Æ°á»ng chim bay, và cách quốc lá»™ xuyên Äông DÆ°Æ¡ng ngà y nay khoảng 30 km, cách biển Ä‘á»™ 40 km. Cuối Ä‘á»i, khi thế tráºn thất lợi, Hồ Quý Ly đã chạy vá» hÆ°á»›ng đó, lên núi Thiên Cầm thuá»™c Kỳ La ở Hà TÄ©nh cách thà nh Tây Äô không xa, rồi cÅ©ng tại đó, Hồ Quý Ly bị quân Minh bắt, dẫn khá»i miá»n Trung để vÄ©nh viá»…n Ä‘Ã y xa đất Việt...â€. (Còn tiếp)
Số 5
Quán khách khôn cầm tóc trắng xanh...
|
Má»™ Hồ Văn Hải ở vùng Lão Hổ SÆ¡n - Ảnh do ông Äá»— Äình Truáºt cung cấp
|
Trên Ä‘Æ°á»ng sang Trung Quốc, nhà khảo cổ há»c Äá»— Äình Truáºt và đại diện bà con há» Hồ đã mang theo má»™t số trầu cau vá»›i ý định sẽ bà y cúng trên vùng Lão Hổ SÆ¡n (Nam Kinh) để tưởng nhá»› Hồ Quý Ly và những ngÆ°á»i há» Hồ chết tha phÆ°Æ¡ng. NhÆ°ng khi đáp xuống sân bay Bắc Kinh, hải quan tại đó đã tịch thu số trầu cau nói trên... NhÆ° đã Ä‘á» cáºp ở bà i trÆ°á»›c, vùng Lão Hổ SÆ¡n có rất nhiá»u ngôi má»™ vô chủ, không có bia ký, không có ngÆ°á»i chăm nom. Theo nhiá»u bô lão ở má»™t là ng há» Hồ cách đó không xa, thì những mồ vô chủ ấy là của ngÆ°á»i Việt chết chôn, còn con cháu hỠđã phiêu dạt là m ăn nhiá»u nÆ¡i mấy trăm năm rồi, không thấy ai vá» hÆ°Æ¡ng khói nữa. Lục tìm trên các ngá»n đồi hắt hiu kia, ông Äá»— Äình Truáºt phát hiện má»™t ngôi má»™ vá»›i tấm bia ghi rõ ngÆ°á»i mất há» Hồ, tên Hồ Văn Hải. Ông hồi tưởng: “Lúc ấy tôi biết đây là má»™t trong những bằng chứng cho thấy bãi tha ma Lão Hổ SÆ¡n có chôn cất ngÆ°á»i mất há» Hồ. Tôi cùng cô sinh viên Việt Nam Ä‘ang du há»c tại Bắc Kinh là Thu Vân đã soạn hà nh lý lấy ra hÆ°Æ¡ng đèn, trà rượu, thà nh tâm cúng vái giữa vùng vắng vẻ kia. Tôi cÅ©ng nhÆ° những ngÆ°á»i há» Hồ Ä‘ang sống dÆ°á»›i chân vùng Lão Hổ SÆ¡n có mặt hôm ấy đã tần ngần và ngáºm ngùi nhìn khói hÆ°Æ¡ng tá»a ra giữa buổi chiá»u thu. Cúng xong, đã 4 giá» chiá»u rồi, mây từ trên đỉnh Lão Hổ SÆ¡n bắt đầu phủ xuống lÆ°ng đồi, chung quanh chúng tôi hÆ¡i lạnh trà n lên. Tôi nói thôi vá», sáng mai đến lại, trÆ°á»›c khi Ä‘i, tôi đã lấy má»™t nắm đất tại chá»— gá»i là váºt linh Ä‘em vá» Việt Nam. Nắm đất nà y tôi đã tặng cho con cháu tá»™c Hồ trong ngà y gặp gỡ tại há»™i thảo vá» há» Hồ tổ chức tại dinh Äá»™c Láºp - tức dinh Thống Nhất ở TP.HCM và o giữa năm 2009â€.
“Việc tìm má»™ vua Hồ Quý Ly và vua Hồ ThÆ¡m (tức Quang Trung - Nguyá»…n Huệ) không chỉ trong và i ngà y, và i tháng là xong, mà cần tiếp tục cho đến khi phát hiện đúng nÆ¡i yên nghỉ của các vị vua ấy. Tôi nghÄ© đây là má»™t việc rất cần thiết để con cháu Ä‘á»i sau có nÆ¡i đến thắp hÆ°Æ¡ng tưởng nhá»› các báºc tiá»n nhân đã lãnh đạo những cuá»™c kháng chiến chống quân xâm lược từ phÆ°Æ¡ng Bắc tá»›i†. Nhà nghiên cứu Thông Thanh Khánh |
Nghe ngang đó, chúng tôi nói nhà khảo cổ há»c Äá»— Äình Truáºt là việc tìm má»™ Hồ Quý Ly nhÆ° thế cÅ©ng chÆ°a có kết quả mong muốn. Ông gáºt đầu đáp đúng rồi, đó chỉ là bÆ°á»›c đầu trong cuá»™c hà nh trình sắp tá»›i, nhÆ°ng là bÆ°á»›c đầu không thể thiếu, nhÆ° ngÆ°á»i xÆ°a nói: “ÄÆ°á»ng xa vạn dặm không rá»i khá»i bÆ°á»›c ban đầuâ€. Không chỉ riêng má»™ Hồ Quý Ly ở nÆ°á»›c ngoà i, mà ngay má»™ của Hồ ThÆ¡m (tức vua Quang Trung - Nguyá»…n Huệ) ở trong nÆ°á»›c, đến nay vẫn chÆ°a tìm được. Má»™t Ä‘iá»u cần lÆ°u ý, theo ông Äá»— Äình Truáºt, sau ngà y vua Hồ Quý Ly chết biệt tÃch bên Trung Quốc, con cháu há» Hồ sống sót ở Việt Nam nhÆ° Hồ Hân, Hồ Nhân, Hồ Äốn, Hồ Thị đã tham gia cuá»™c kháng chiến do Lê Lợi lãnh đạo để cuối cùng góp phần đánh bại quân Minh, trả thù cho Hồ Quý Ly, buá»™c các tÆ°á»›ng nhà Minh phải dá»± há»™i thá» trả lại thà nh Äông Quan - Thăng Long - cho ngÆ°á»i Việt Nam và rút hết quân vá» nÆ°á»›c. Sang triá»u Lê, há» Hồ có rất nhiá»u ngÆ°á»i Ä‘á»— thái há»c sinh, tiến sÄ©, hoà ng giáp ra giúp nÆ°á»›c nhÆ°: Hồ Ước Lá»…, Hồ Doãn Văn, Hồ Äình Quế, Hồ Äình Trung, Hồ BÄ©nh Quốc, Hồ SÄ© DÆ°Æ¡ng, Hồ Phi TÃch, Hồ SÄ© Tôn, Hồ SÄ© Tân, Hồ SÄ© Äống. Vá» sau, khi nhà Thanh mang hÆ¡n 20 vạn quân sang xâm lược nÆ°á»›c ta, há» Hồ lại xuất hiện má»™t nhân váºt anh hùng phất cá» Ä‘Ã o đứng lên đánh Ä‘uổi và đại thắng quân xâm lược, đó là Hồ ThÆ¡m - tức vua Quang Trung đã nhắc ở trên. Qua triá»u Nguyá»…n, há» Hồ có nhiá»u danh nhân Ä‘á»— đạt, danh tiếng nhÆ° Hồ SÄ© Tuấn, Hồ Trung Lượng, Hồ Văn Trị, Hồ SÄ© Tạo. Thá»i kháng chiến chống thá»±c dân Pháp, há» Hồ lại sá»›m có mặt bên cạnh lãnh tụ Hồ Chà Minh nhÆ° Hồ Tùng Máºu chẳng hạn. Hồ Tùng Máºu từng váºn Ä‘á»™ng luáºt sÆ° ngÆ°á»i nÆ°á»›c ngoà i bênh vá»±c cụ Hồ khi cụ bị bắt cuối năm 1930. Hồ Tùng Máºu là Ủy viên Trung Æ°Æ¡ng Äảng, Chủ tịch Ủy ban Hà nh chÃnh Liên khu 4, Tổng thanh tra ChÃnh phủ, hy sinh năm 1951; lãnh tụ Hồ Chà Minh có viết Ä‘iếu văn, thống thiết: “mất chú, đồng bà o mất ngÆ°á»i lãnh đạo táºn tụy, chÃnh phủ mất ngÆ°á»i cán bá»™ lão luyện, Ä‘oà n thể mất ngÆ°á»i đồng chà trung thà nh, và tôi (Hồ Chà Minh) mất ngÆ°á»i anh em chà thiết...â€. Hiện ở TP.HCM có Ä‘Æ°á»ng mang tên Hồ Tùng Máºu, Q.1. Ngoà i ra, còn có Ä‘Æ°á»ng mang tên má»™t ngÆ°á»i há» Hồ khác đã từng là m rung chuyển các nhà tù của đô thà nh Sà i Gòn, đó là Hồ Xuân LÆ°u (tức Trần Quốc Thảo) - Ä‘Æ°á»ng nà y chạy từ cầu Lê Văn Sỹ đến Ä‘Æ°á»ng Võ Văn Tần, Q.3. Trần Quốc Thảo là Bà thÆ° Khu ủy Sà i Gòn - Chợ Lá»›n, khi bị bắt giam ông đã táo bạo cÆ°á»›p súng giặc, nhÆ°ng không thà nh, bị vây đánh, liá»n bất khuất Ä‘áºp đầu và o tÆ°á»ng để tá»± vẫn. Cái chết của ông gây là n sóng xúc Ä‘á»™ng và củng cố ý chà đấu tranh trong hà ng ngÅ© những tù chÃnh trị Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i. CÅ©ng có Ä‘Æ°á»ng mang tên nữ sÄ© Hồ Xuân HÆ°Æ¡ng ở Q.3 - ngôi má»™ của nữ sÄ© nà y vẫn chÆ°a tìm được. Khi vua Thiệu Trị ra Bắc năm 1842 đến thăm hồ Tây, chuyến ấy Tùng Thiện VÆ°Æ¡ng (Miên Thẩm) Ä‘i theo đã là m bà i thÆ¡ chữ Hán, sau nà y há»c giả Hoà ng Xuân Hãn dịch, trong đó có bốn câu: Chá»› trèo qua má»™ Xuân HÆ°Æ¡ng/Suối và ng còn giáºn tÆ¡ vÆ°Æ¡ng lỡ là ng/Sen tà n phấn rữa mồ hoang/Xuân HÆ°Æ¡ng đã mất bên là n cá» xanh... Dá»±a và o đó ngÆ°á»i ta cho là má»™ Xuân HÆ°Æ¡ng nằm sát hồ Tây, có ngÆ°á»i cho là nằm ở là ng Nghi Tà m, vì “là ng Nghi Tà m có má»™t nghÄ©a địa ở hồ Tây, nay đã chìm xuống nÆ°á»›c. Có thuyết cho là ở phÆ°á»ng Thụy Khuê, phÃa nam hồ Tây. Cuá»™c khảo sát xác minh còn tiếp diá»…n†(Hồ SÄ© Già ng). Xem thế, hà nh trình tìm má»™ má»™t số danh nhân há» Hồ vẫn chÆ°a kết thúc, trong đó có má»™ hai vị vua: Hồ Quý Ly và Hồ ThÆ¡m (Nguyá»…n Huệ). Bà i viết nà y được chấp bút tháng 7 âm lịch năm nay (Canh Dần 2010), tháng cúng những vong hồn lÆ°u lạc theo truyá»n thống tâm linh của ngÆ°á»i Việt. Dịp nà y nhà khảo cổ há»c Äá»— Äình Truáºt nhắc đến lá»… cúng trên Lão Hổ SÆ¡n và nói tuy lá»… ấy thiếu trầu cau, song “chúng tôi đã thay và o đó bằng cách Ä‘á»c lại bà i Cảm hoà i là bà i thÆ¡ chữ Hán do Hồ Quý Ly viết khi bị nhà Minh cầm tù và tá»± dịch ra tiếng Việtâ€, trong đó có mấy câu: Quê hÆ°Æ¡ng dá»… thấy đầu dần bạc/Quán khách khôn cầm tóc trắng xanh...
Giao Hưởng http://www.thanhnien.com.vn/News/Pages/201033/20100810020846.aspx
|