Ông Trần Công Diá»…m, chuyên viên chÃnh Sở GD-ÄT Hà Ná»™i giai Ä‘oạn 1981 - 2010 vừa có bà i viết gá»i VietNamNet vá» mô hình giáo dục "không trÆ°á»ng há»c". Thông qua bà i viết, ông Trần Công Diá»…m Ä‘á» xuất những giải pháp để tổ chức dạy - há»c sao cho dân chủ - khách quan, đáp ứng yêu cầu ngà y cà ng Ä‘a dạng của ngÆ°á»i há»c.
Là m thế nà o tổ chức Dạy - Há»c lấy há»c sinh là m trung tâm? Là m thế nà o để Công nghệ thông tin trợ giúp tối Ä‘a cho giáo dục? Là m thế nà o để tháo gỡ những nút cản của giáo dục hiện nay - Bá»™ GD-ÄT không phải loay hoay và o công tác thi cá», soạn sách giáo khoa, tiêu cá»±c trong giáo dục được hạn chế tối Ä‘a, Nhà nÆ°á»›c dần dần chuyển chế Ä‘á»™ hợp đồng suốt Ä‘á»i thà nh hợp đồng có thá»i hạn cho phần lá»›n giáo viên...
|
Ảnh minh há»a của Äinh Quang Tuấn |
Tôi xin được bà n vá» tổ chức dạy - há»c sao cho dân chủ - khách quan, đáp ứng yêu cầu ngà y cà ng Ä‘a dạng của ngÆ°á»i há»c. Thiết kế và váºn hà nh ba tổ chức “NÆ¡i dạy - há»câ€, “NÆ¡i đánh giáâ€, “NÆ¡i cấp chứng nháºn hết cấp†cho há»c sinh phổ thông là trá»ng tâm của bà i viết nà y.
Tại sao lại là “không trÆ°á»ng há»c"?
Có một số căn cứ để tôi đỠxuất ý tưởng nà y.
Thứ nhất là Tách việc đánh giá ra khá»i giáo viên giảng dạy hiện nay.
Trong mô hình giáo dục má»›i, chÆ°a thấy Việt Nam nói gì vá» vấn Ä‘á» â€tách giáo viên ra khá»i quá trình đánh giáâ€. DÆ°á»›i sá»± há»— trợ của công nghệ thông tin, ta hoà n toà n có thể là m được việc nà y. Mà , đây lại là cách duy nhất chấm dứt tình trạng “dạy thêm - há»c thêmâ€.
Tại nhiá»u nÆ°á»›c tiên tiến, việc dạy - há»c tại trÆ°á»ng và việc đánh giá qua các trung tâm khảo thà đã được thá»±c hiện bình thÆ°á»ng.
Thứ hai, Không ôm tất cả các môn và o trong trÆ°á»ng há»c.
Tại Việt Nam, việc há»c ngoại ngữ tại các trung tâm ngoại ngữ ngà y má»™t phát triển, các trung tâm lá»›n khi kiểm tra đánh giá để cấp chứng chỉ Ä‘á»u lấy Ä‘á» và chấm thi ở các trung tâm khảo thÃ. Bá»™ GD-ÄT cÅ©ng đã công nháºn má»™t số chứng chỉ ngoại ngữ và có quy định chuyển đổi.
Trong dá»± thảo “ChÆ°Æ¡ng trình giáo dục phổ thông tổng thể†đỠcao môn âm nhạc và tÃnh phải Ä‘Ã o đạo thêm 5.000 giáo viên dạy nhạc nữa. Theo tôi, Ä‘iá»u nà y là không nên, bởi muốn đánh được má»™t nhạc cụ má»™t cách nghe được cần không dÆ°á»›i 10.000 giá» luyện táºp, số giáo viên âm nhạc biểu diá»…n được nhạc cụ hay xÆ°á»›ng âm được má»™t bản nhạc vẫn chỉ là số Ãt. Trong khi đó, chúng ta có rất nhiá»u ngÆ°á»i được Ä‘Ã o tạo bà i bản vỠâm nhạc ở khắp má»i miá»n đất nÆ°á»›c.
|
"Cần tách việc đánh giá ra khá»i giáo viên giảng dạy hiện nay" (Ảnh: Äinh Quang Tuấn)
|
Năm 2002 tôi tham dá»± diá»…n Ä‘Ã n giáo viên à - Âu, đã được nghe trình bà y mô hình lá»›p há»c phổ thông 500 há»c sinh má»™t lá»›p. Ngà y nay, vá»›i sá»± há»— trợ của công nghệ thông tin, má»™t cổng thông tin dạy - há»c có thể có tá»›i hà ng nghìn, hà ng vạn ngÆ°á»i theo há»c tùy theo thá»i gian mà ngÆ°á»i há»c muốn…
Vì váºy, vá»›i chÆ°Æ¡ng trình giáo dục phổ thông tổng thể má»›i, nhà trÆ°á»ng không nên ôm đồm tất cả. Bắt má»™t đứa trẻ phụ thuá»™c hoà n toà n và o má»™t ban giám hiệu nhất định cÅ©ng là không nên.
"Không trÆ°á»ng há»c" sẽ thá»±c hiện nhÆ° thế nà o?
Mô hình “Giáo dục không trÆ°á»ng há»c†có năm thá»±c thể chÃnh: Trung tâm dạy - há»c; Trung tâm đánh giá; CÆ¡ quan cấp chứng nháºn cuối cấp há»c; Há»c sinh; Và chÃnh quyá»n các cấp, cha mẹ há»c sinh và các đối tác giáo dục, gá»i tắt là “Há»— trợâ€.
Mô hình tuân theo ná»™i dung giảng dạy cÅ©ng nhÆ° quy định môn bắt buá»™c và môn tá»± chá»n của ChÆ°Æ¡ng trình giáo dục phổ thông tổng thể.
Mô hình nà y váºn hà nh nhÆ° sau:
“Dạy – há»c†là nÆ¡i tổ chức việc dạy và há»c cho từng cá thể há»c sinh, có số lượng từ 1 há»c sinh đến hà ng nghìn hà ng vạn há»c sinh.
Có thể dạy một môn cho đến tất cả các môn theo Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể.
Tùy theo số lần há»c sinh tham gia cùng má»™t lúc mà ta tiến hà nh đặt tên và quy định xin phép. Và dụ “nÆ¡i dạy - há»câ€, “nhómâ€, “lá»›pâ€, â€trung tâm†(cÅ©ng có thể vẫn có khái niệm “trÆ°á»ngâ€), và tổng doanh thu má»™t năm của má»™t nÆ¡i “dạy - há»c†trên 10 tá»· (khoảng ná»a triệu đô la Mỹ) má»›i phải xin phép thà nh láºp.
Chúng ta sẽ đối mặt vá»›i những nÆ¡i dạy há»c ở trên mạng có rất đông ngÆ°á»i theo há»c nhÆ°ng chỉ có cùng địa chỉ IP. Chúng ta cÅ©ng sẽ gặp hà ng vạn nÆ¡i Dạy – Há»c chỉ có má»™t há»c sinh. Chúng ta có thể có những nÆ¡i Dạy – Há»c chỉ dạy má»™t môn do các giáo sÆ° danh tiếng chủ trì…
Chúng ta sẽ giải phóng dần dần hà ng triệu biên chế (nÆ¡i Dạy – Há»c chủ yếu thá»±c hiện chế Ä‘á»™ hợp đồng). TrÆ°á»ng sÆ° phạm vẫn mở nhÆ°ng phải cạnh tranh vá»›i thá»±c tế rất nhiá»u ngÆ°á»i dạy không cần qua sÆ° phạm. SÆ° phạm phải đổi má»›i để ngÆ°á»i há»c cần đến đâu há»c đến đó.
Bá»™ GD-ÄT sẽ quy định ná»™i dung kiến thức thà nh các tÃn chỉ theo khối. Há»c sinh
tùy theo thá»i gian và hoà n cảnh của bản thân và gia đình để ghi danh tại các nÆ¡i Dạy – Há»c.
Sẽ không còn khái niệm “lá»›pâ€, chỉ còn khái niệm “khối†(tiểu há»c, THCS, THPT).
Tại các nÆ¡i Dạy – Há»c không có khái niệm cho Ä‘iểm.
Tùy theo chÆ°Æ¡ng trình do Bá»™ quy định mà giáo viên của nÆ¡i Dạy – Há»c tìm kiếm tà i liệu giảng dạy phù hợp. Khi đó má»™t chÆ°Æ¡ng trình vá»›i nhiá»u tà i liệu dạy sẽ trở thà nh hiện thá»±c.
Các nÆ¡i Dạy – Há»c được phép thuê các địa Ä‘iểm để tổ chức giảng dạy.
Có thể còn má»™t số nÆ¡i Dạy – Há»c là công láºp để thá»±c hiện ở những gia đình khó khăn hoặc vùng khó khăn. Hoặc cÅ©ng có thể chÃnh quyá»n từng nÆ¡i phát má»™t số tiá»n cho má»—i trẻ em trong nÆ¡i cÆ° trú má»™t số tiá»n nhất định đủ cho các cháu duy trì việc há»c. Còn lại các nÆ¡i Dạy – Há»c theo cÆ¡ chế thị trÆ°á»ng để tồn tại và phát triển.
Các nÆ¡i Dạy – Há»c có thể dạy các môn văn hóa bằng tiếng nÆ°á»›c ngoà i nhằm mục tiêu há»™i nháºp. Giáo viên và há»c sinh Việt Nam có thể tham gia giảng dạy và há»c táºp ở các nÆ°á»›c nhÆ° má»™t thà nh viên thá»±c sá»±.
“Äánh giá†là mấu chốt của việc thay đổi.
Dứt khoát phải “tách giáo viên ra khá»i quá trình cho Ä‘iểm đánh giáâ€. Không thể để tình trạng giáo viên dạy thêm vì là ngÆ°á»i ra Ä‘á» kiểm tra đánh giá.
Vá» Äánh giá, chúng ta phải há»c các nÆ¡i nhÆ° các trung tâm ngoại ngữ và âm nhạc do các trung tâm khảo thà tiên tiến trên thế giá»›i mà đang hiện hữu tại đất nÆ°á»›c chúng ta.
Äánh giá sẽ được là m ở tất cả các môn mà Bá»™ GD-ÄT yêu cầu.
Äánh giá má»›i đầu có thể do Nhà nÆ°á»›c quản lý sau thay thế dần bằng các tổ chúc tÆ° nhân. Chỉ có các nÆ¡i Äánh giá má»›i được kiểm tra, cho Ä‘iểm, phân loại cá nhân há»c sinh, có quyá»n cấp giấy chứng chỉ khi há»c sinh hoà n thà nh má»™t tÃn chỉ.
NÆ¡i Äánh giá có thể là m má»™t hay nhiá»u môn. Äánh giá có thể là cÆ¡ sở của ngÆ°á»i nÆ°á»›c ngoà i và có thể đóng tại nÆ°á»›c ta hay nÆ°á»›c ngoà i nhÆ° môn Ngoại ngữ và Nhạc mà hiện nay chúng ta chấp nháºn.
|
Chỉ có các nÆ¡i Äánh giá má»›i được kiểm tra, cho Ä‘iểm, phân loại cá nhân há»c sinh, có quyá»n cấp giấy chứng chỉ khi há»c sinh hoà n thà nh má»™t tÃn chỉ
|
Tiá»n duy trì và phát triển Äánh giá có thể hoà n toà n theo cÆ¡ chế thị trÆ°á»ng hoặc theo cÆ¡ chế thị trÆ°á»ng có đóng góp của chÃnh quyá»n thông qua % thuế .
Theo ý của tôi, chúng ta nên thuê các nhà khảo thà của các nÆ°á»›c nhÆ° Anh - Mỹ - Úc - Singapore sang là m và hợp tác vá»›i chúng ta thá»i kỳ đầu và nên bá» ra số tiá»n đủ lá»›n để há»c là m từ A đến Z công việc nà y.
Là m được việc nay việc “dạy thêm - há»c thêm†sẽ dần tan biến.
“Chứng nháºn†là cÆ¡ quan của Nhà nÆ°á»›c, tổng hợp các chứng chỉ của ngÆ°á»i há»c để cấp chứng nháºn hoặc má»™t văn bằng tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng.
Các văn bằng nà y là : “Äã há»c hết chÆ°Æ¡ng trình tiểu há»câ€, “Äã há»c hết chÆ°Æ¡ng trình trung há»c cÆ¡ sởâ€, “Äã há»c hết chÆ°Æ¡ng trình phổ thông Trung há»c†hay “Bằng tốt nghiệp phổ thôngâ€.
CÆ¡ quan nà y có thể được Bá»™ GD-ÄT ủy quyá»n cho các Sở. CÆ¡ quan nà y tuyệt đối không được là m nhiệm vụ đánh giá thay cho các Ä‘Æ¡n vị Äánh giá.
Cần một cơ quan Nhà nước là m việc nà y để còn giao dịch với nước ngoà i.
“Há»c sinh†là điểm dẫn dắt toà n bá»™ mô hình hoạt Ä‘á»™ng.
Há»c sinh cùng gia đình  theo yêu cầu của chÆ°Æ¡ng trình  sẽ lá»±a chá»n môn há»c theo hoà n cảnh của bản thân và gia đình. Há»c sinh có thể há»c má»™t khối vá»›i thá»i gian ngắn hÆ¡n  hoặc dà i hÆ¡n. Và dụ có thể hoà n thà nh há»c tiểu há»c trong 3 năm (3/5) hoặc hoà n thà nh chÆ°Æ¡ng trình phổ thông trung há»c trong 6 năm (6/3). Sẽ không có khái niệm há»c sinh lÆ°u ban (chỉ vì và i môn mà phải há»c lại tất cả các môn). Sẽ xuất hiện những há»c sinh 13, 14 tuổi hoà n thà nh chÆ°Æ¡ng trình phổ thông .
Theo mô hình nà y, há»c sinh hoà n toà n tá»± do vá» thá»i gian há»c và địa Ä‘iểm há»c. Chỉ tuân theo số tÃn chỉ phải có khi hoà n thà nh “khốiâ€. Sẽ không còn khái niệm phân tuyến theo địa bà n, trái tuyến phải đóng thêm tiá»n nữa. Há»c sinh và cha mẹ há»c sinh hoà n toà n chịu trách nhiệm vá»›i thá»i gan há»c và thá»i gian nghỉ.
Không có khai giảng và bế giảng. Há»c sinh có thể chá»n nhiá»u nÆ¡i Dạy – Há»c cùng má»™t thá»i gian. Thể thức bán trú vẫn được thá»±c hiện khi gia đình có nhu cầu. Há»c sinh có thể ngồi nhà tá»± há»c má»™t số môn mà phụ huynh có thể trá»±c tiếp trao đổi, há»c trên mạng má»™t số môn. Có thể theo há»c song ngữ hoặc hoà n toà n tiếng nÆ°á»›c ngoà i…
Những phụ huynh ngại nghÄ© có thể theo nÆ¡i Dạy – Há»c có tổ chức nhÆ° trÆ°á»ng há»c hiện nay, má»i việc gần nhÆ° vẫn bình thÆ°á»ng. Những phụ huynh có tÃnh tổ chức sẽ tổ chức việc há»c táºp của con tối Æ°u nhất.
“Há»— trợâ€là khối tạo má»i Ä‘iá»u kiện cho khối khác hoạt Ä‘á»™ng
ChÃnh quyá»n tạo má»i Ä‘iá»u kiện tổ chức được các Ä‘iểm Dạy – Há»c trên địa bà n hoặc liên địa bà n. Há»— trợ tà i chÃnh bằng qui định có tÃnh pháp luáºt cho các tổ chức Dạy – Há»c và “Há»c sinhâ€.
Cha mẹ há»c sinh đảm bảo trẻ em được há»c liên tục Ãt nhất đến 16 tuổi hoặc hoà n thà nh chÆ°Æ¡ng trình Trung há»c phổ thông. Cùng vá»›i chinh quyá»n địa phÆ°Æ¡ng tạo đủ tà i chÃnh cho con được há»c, dần đến há»c theo nhu cầu há»c của con.
Các đối tác là các Ä‘Æ¡n vị hà nh chÃnh, sản xuất, kinh  doanh, tổ chức xã há»™i và tôn giáo tùy theo tôn chỉ hoạt Ä‘á»™ng của Ä‘Æ¡n vị để có thể tham gia và o quá trình giáo dục hay đóng góp kinh phà trá»±c tiếp cho cá nhân há»c sinh, Ä‘Æ¡n vị Dạy – Há»c hoặc chÃnh quyá»n địa phÆ°Æ¡ng.
Các giai đoạn triển khai
Giai Ä‘oạn 0: Cùng Ä‘á» xuất Bá»™ GD-ÄT và ChÃnh phủ cho phép mô hình được thá»±c hiện từ thà điểm đến toà n bá»™. TrÆ°á»›c mắt cho phép thay thế các Ä‘iểm số, đánh giá của các tổ chức đánh giá có uy tin trong và ngoà i nÆ°á»›c. Thá»±c ra, giai Ä‘oạn nà y Ä‘ang thá»±c hiện vá»›i môn Ngoại ngữ.
|
Các giai đoạn triển khai |
Giai Ä‘oạn 1 (giai Ä‘oạn nà y có thể thá»±c hiện cùng hoặc trÆ°á»›c giai Ä‘oạn 0): Gấp rút tổ chức các Ä‘Æ¡n vị đánh giá kết quả há»c. Giai Ä‘oạn nà y nên thá»±c hiện ngay tại hai thà nh phố lá»›n Hà Ná»™i và TP.HCM rồi lan dần ra toà n quốc.
|
Giai đoạn 1 |
Giai Ä‘oạn 2: Lấy trÆ°á»ng há»c hiện nay là nÆ¡i “Dạy - Há»c†chÃnh, cho phép má»™t bá»™ pháºn há»c sinh há»c má»™t số môn tại các nÆ¡i “Dạy – Há»c†khác nhau. Hiện nay giai Ä‘oạn nà y Ä‘ang được thá»±c hiện vá»›i môn Ngoại ngữ. Chúng ta dần dần cho phép thá»±c hiện ở các môn há»c khác. Giai Ä‘oạn nà y tùy thuá»™c và o quyết tâm thà nh láºp các nÆ¡i Äánh giá. Tôi nghÄ© giai Ä‘oạn nà y cÅ©ng nên bắt đầu ngay và ngà y dần phát triển.
|
Giai đoạn 2 |
Giai Ä‘oạn 3: NhÆ° váºy, bÆ°á»›c đầu ta vẫn duy trì trÆ°á»ng há»c nhÆ° hiện nay trên cả nÆ°á»›c, tùy theo quyết tâm xây dá»±ng nÆ¡i Äánh giá mà mô hình trÆ°á»ng há»c kiểu cÅ© sẽ dần thay đổi từ trao cho nÆ¡i Äánh giá má»™t môn đến tất cả các môn. Dần pháp lý hóa tÆ° cách pháp nhân của các môn Dạy – Há»c.
|
Giai đoạn 3 |
Khi mô hình váºn hà nh đầy đủ sẽ tháo gỡ những nút cản của giáo dục hiện nay. Và quan trá»ng nhất là há»c sinh sẽ được há»c cái gì mình muốn há»c, hoà n thà nh thá»i gian há»c hợp lý nhất cho bản thân.
Nguồn thông tin: http://vietnamnet.vn/vn/giao-duc/nguoi-thay/doi-moi-giao-duc-ban-ve-giao-duc-khong-truong-hoc-383042.html |