|
NGá»® PHÃP VÀ ... THÆ |
周日, 2012年 02月 19日 17:15 |
HỌC VÄ‚N – TÃŒM HIỂU VÄ‚N CHÆ¯Æ NG
NGá»® PHÃP VÀ… THÆ *
* NgÆ°á»i ta thÆ°á»ng nói: "Nếu hiểu quá rà nh vá» quy tắc của ngôn ngữ thì rất khó là m thÆ¡ hayâ€. Äối vá»›i thầy thì sao? - Theo tôi thì ý kiến đó chắc là … của những ngÆ°á»i thÃch đùa! “Quy tắc†là những “công thức, hình thức ngắn gá»n nêu lên những Ä‘iá»u cần phải là m theo trong những trÆ°á»ng hợp nhất địnhâ€[1], vì váºy nó rất có Ãch. Chẳng hạn , những quy tắc vá» hà i thanh, vá» lá»±a chá»n từ ngữ sá» dụng trong tác phẩm văn chÆ°Æ¡ng, vá» sá»± lệ thuá»™c và o ngữ cảnh của cấu tạo ngữ pháp câu… Váºy thì, “quy tắc ngôn ngữ†đâu có “phá đám†việc là m thÆ¡, mà ngược lại, nó còn giúp cho ta là m thÆ¡ hay hÆ¡n đấy chứ! Những ngÆ°á»i là m được thÆ¡ hay hiển nhiên là đã có năng lá»±c sá» dụng ngôn ngữ, nhÆ°ng có thể sẽ không nắm rõ quy tắc nhÆ° nhà ngôn ngữ há»c. Mặc dù váºy, vì là ngÆ°á»i bản ngữ, há» sẽ “rà nh†các quy tắc ngôn ngữ theo kiểu “trá»±c cảmâ€,và sẽ váºn dụng nó theo “trá»±c cảmâ€. * Váºy má»™t câu văn / thÆ¡ hay có cần đúng ngữ pháp không? - Rất cần. Câu văn, câu thÆ¡ viết sai ngữ pháp chỉ cho ra những kết hợp từ ngữ hay chuá»—i thanh âm vô nghÄ©a. Có Ä‘iá»u, cần phải phân biệt cái gá»i là ngữ pháp được váºn dụng trong các kiểu chức năng ngôn ngữ cụ thể. Câu văn, câu thÆ¡ cÅ©ng phải đúng ngữ pháp, nhÆ°ng là ngữ pháp của ngôn ngữ nghệ thuáºt. Mà ngữ pháp của ngôn ngữ nghệ thuáºt thì phức tạp hÆ¡n ngữ pháp của ngôn ngữ thá»±c hà nh – ngôn ngữ phi nghệ thuáºt, do bị sá»± chi phối của chức năng thẩm mÄ© - má»™t chức năng chủ yếu của ngôn ngữ nghệ thuáºt. Vì váºy, không nên lấy cái đúng ngữ pháp trong ngôn ngữ tá»± nhiên để là m chuẩn quy chiếu cho cái đúng ngữ pháp trong ngôn ngữ nghệ thuáºt. * Là giảng viên dạy môn ngôn ngữ, thầy có nháºn xét gì vá» trình Ä‘á»™ tiếng Việt của các bạn há»c sinh, sinh viên hiện nay? - Nháºn xét của tôi? Theo những kết quả khảo sát đã được công bố trong và i năm trở lại đây thì đại bá»™ pháºn há»c sinh, sinh viên hiện nay viết, nói tiếng mẹ đẻ còn rất yếu. Phải chăng nguyên nhân là do tri thức ngữ pháp há»c truyá»n đạt trong nhà trÆ°á»ng “có vấn Ä‘á»â€? NhÆ°ng đó cÅ©ng đâu phải là nguyên nhân của sá»± diá»…n đạt lủng củng, của việc viết sai chÃnh tả, hay dùng từ ngữ không chÃnh xác? Tôi thÆ°á»ng tá»± há»i: Tại sao thế hệ há»c sinh, sinh viên ngà y trÆ°á»›c chỉ toà n há»c “thứ†ngữ pháp tiếng Việt mô phá»ng ngữ pháp tiếng Pháp, mà há» lại sá» dụng tiếng Việt có phần tốt hÆ¡n hiện nay? * Thầy nghÄ© sao vá» hiện tượng nói nhÆ° viết và viết nhÆ° nói của má»™t số bạn? - Nói và viết là hai dạng ngôn ngữ khác nhau. Mặc dù ngà y nay văn nói tiếng Việt có phần vÆ°Æ¡n lên gần vá»›i văn viết, nhÆ°ng hai dạng ngôn ngữ nà y vẫn có sá»± phân biệt. Văn nói cho phép sá» dụng các yếu tố thừa, lặp, các hình thức tỉnh lược...;còn văn viết đòi há»i phải diá»…n đạt chặt chẽ, vá»›i những đặc Ä‘iểm dùng từ, quy tắc tạo câu đặc trÆ°ng của dạng viết. Văn nói cần tá»± nhiên, văn viết cần trau chuốt. Nói nhÆ° viết không đúng chá»— sẽ khiến lá»i nói thiếu tá»± nhiên, giả tạo. Còn viết nhÆ° nói không đúng thể loại thì lá»i văn sẽ luá»™m thuá»™m, buồn cÆ°á»i, tháºm chà – do không có các phÆ°Æ¡ng tiện phi ngôn ngữ nhÆ° nét mặt, cá» chỉ, dáng Ä‘iệu… há»— trợ – câu văn sẽ sai ngữ pháp, dẫn đến tối nghÄ©a, vô nghÄ©a. * Và i mẹo nhá» của thầy dà nh tặng cho các bạn khi là m bà i thi môn Văn? - á»’, “mẹo nhá»â€ hả? Không có “mẹo nhá»â€ nà o có thể giúp cho việc là m bà i thi môn Văn được tốt đâu! Chỉ có những “mẹo lá»›n†thôi. Äó là : - Phải tÃch luỹ vốn kiến thức văn há»c tháºt phong phú. “Có bá»™t má»›i gá»™t nên hồ†mà ! Muốn váºy, không những phải nắm chắc kiến thức văn há»c được trình bà y trong sách giáo khoa mà còn phải thÆ°á»ng xuyên Ä‘á»c thêm sách báo vá» văn há»c (và cả vá» xã há»™i). Nắm bà i há»c bằng cách tóm tắt ná»™i dung, đặt câu há»i cho từng vấn Ä‘á» và tá»± giải đáp. Nếu là thÆ¡ thì nên Ä‘á»c thuá»™c những bà i thÆ¡, những khổ thÆ¡ hay. - Biết huy Ä‘á»™ng kiến thức để tìm ý, láºp dà n ý má»™t cách hợp lý. Cần sá» dụng nhiá»u biện pháp tu từ trong bà i nghị luáºn văn há»c để lá»i văn trau chuốt, già u hình ảnh, nhạc tÃnh và cảm xúc. Tránh những cách diá»…n đạt dá»… dãi, khô khan, khuôn sáo, kể cả “văn mẫuâ€. - Cần Ä‘a dạng hoá các kiểu câu để câu văn sinh Ä‘á»™ng, dÄ© nhiên câu phải đúng ngữ pháp, trá»n vẹn vá» ngữ nghÄ©a, phù hợp vá»›i dạng viết. Chú ý đến tÃnh mạch lạc, liên kết giữa các ý, các phần trong bà i văn. Nhá»› đừng viết “má»™t lèo†phần thân bà i, mà hãy phân nó ra thà nh nhiá»u Ä‘oạn, dá»±a trên các ý trong dà n bà i đã láºp. - Phân bổ thá»i gian là m bà i hợp lÃ. Là m bà i xong, nhất thiết phải kiểm tra lại để chữa các lá»—i kiến thức và hà nh văn. Cuối cùng, nếu chÆ°a “ yêu văn†thì cÅ©ng đừng ghét oan nó. Ghét thì dá»… xa lánh lắm! Hãy coi việc há»c táºp bất cứ môn há»c nà o cÅ©ng là má»™t khám phá, khám phá và sáng tạo! * Xin cảm Æ¡n thầy vá» cuá»™c trò chuyện nà y, Chúc thầy sức khá»e và hạnh phúc. THANH XUÂN ghi
* Bà i phá»ng vấn TS Trần Hoà ng. Bà i nà y đã in trên tuần báo Má»±c TÃm, số đặc biệt tháng 6 ra ngà y 10/6/2004, tr. 72-73. (Chúng tôi có cắt bá» phần giá»›i thiệu tác giả). [1] Từ Ä‘iển tiếng Việt (NXB KHXH).  |