TT - Không chỉ thanh niên Hà thà nh hừng há»±c khà thế “Ba sẵn sà ngâ€, má»™t là ng quê nằm bên bá» sông Äáy cÅ©ng “dáºy sóng†khi trai gái nô nức kéo nhau lên xã đăng ký tuyển quân, sẵn sà ng và o chiến trÆ°á»ng miá»n Nam chiến đấu.
Äể Ä‘á»™ng viên con cháu, các bô lão đêm ngà y chặt tre ven đê là ng là m gáºy, Ä‘an sá»t tặng con cháu nhÆ° lá»i nhắn nhủ của quê hÆ°Æ¡ng: hãy Ä‘i, chiến đấu và chiến thắng nhÆ° Thánh Gióng. ChÃnh ở ngôi là ng dệt Hòa Xá (huyện Ứng Hòa, tỉnh Hà Tây cÅ©) ấy đã sản sinh “chiếc gáºy TrÆ°á»ng SÆ¡n†huyá»n thoại.
Cá»±u binh Phùng Văn Quán vá»›i “chiếc gáºy TrÆ°á»ng SÆ¡n†huyá»n thoại của mình - Ảnh: Ä.Bình
Là ng dệt “dáºy sóngâ€
Äã 85 tuổi nhÆ°ng ký ức vá» má»™t thá»i chiến tranh vẫn không phai má» trong tâm trà cụ VÅ© Văn Phúc, nguyên bà thÆ° chi bá»™ HTX Tiểu thủ công nghiệp Hòa Xá. Cụ Phúc kể: NgÆ°á»i Hà Tây khi đó rất xấu hổ vì mang tiếng xấu bởi đám con cháu cứ và o lÃnh là ... sợ. Tình trạng lÃnh Hà Tây Ä‘Ã o ngÅ© nhiá»u đến bị bêu riếu là “Hà chuồnâ€.
Các cụ già trong là ng giáºn Ä‘á» mặt kiên quyết yêu cầu là ng Hòa Xá phải thay đổi tình hình. Sau nhiá»u “há»™i nghị Diên Hồngâ€, cuối cùng chÃnh quyá»n xã Hòa Xá quyết định phát Ä‘á»™ng hà ng loạt phong trà o: “Vai Ä‘eo 25 cân, chân Ä‘i ngà n dặm, vượt suối băng ngà nâ€, “Tiá»n tuyến cần má»™t, Hòa Xá có hai, đã Ä‘i là đến, đã đến là đánh thắngâ€... Phong trà o nhÆ° má»™t luồng gió má»›i thổi và o từng ngóc ngách của là ng. Hà ng trăm phụ lão, phụ nữ, đặc biệt là trai tráng trong là ng nao nức tham gia.
Phong trà o ngà y cà ng mạnh, nhất là khi Trung Æ°Æ¡ng Äoà n phát Ä‘á»™ng phong trà o “Ba sẵn sà ngâ€. “Có nhiá»u cháu má»›i 16, 17 tuổi thấy anh chị xung phong cÅ©ng tình nguyện ghi tên. ÄÆ¡n tình nguyện nhiá»u đến ná»—i bà thÆ° đảng ủy VÅ© Văn TÆ°á»›c phải vắt óc và nghÄ© ra việc xây dá»±ng lá»±c lượng ba thứ quân, láºp thà nh các phân Ä‘á»™i bá»™ Ä‘á»™i địa phÆ°Æ¡ng sẵn sà ng chiến đấu, phân Ä‘á»™i dá»± bị (dà nh cho thanh niên chÆ°a đến tuổi) và vá»›i những nữ thanh niên thì Ä‘Æ°a và o phân Ä‘á»™i dân quân du kÃchâ€, cụ Phúc tá»± hà o kể.
Äể xóa sạch cái tiếng “Hà chuồnâ€, lãnh đạo xã và các bô lão phát Ä‘á»™ng phong trà o “Hà nh quân mang nặng Ä‘Æ°á»ng dà i†để rèn luyện sức khá»e cho thanh niên chá» ngà y ra tráºn. Suốt đêm ngà y, các cụ phụ lão lên đê chặt tre rồi cặm cụi Ä‘an sá»t. Äan sá»t xong, các cụ chất gạch và đá cho đủ 25 kg để con cháu táºp khênh vác. Äồng sâu, ruá»™ng cạn cần cải tạo, mÆ°Æ¡ng máng thủy lợi cần được là m má»›i... các cụ Ä‘á»u Ä‘Æ°a sá»t tre và thanh niên ra đồng để vừa là m việc, vừa rèn luyện sức khá»e, sức bá»n. Bà LÆ°u Thị Bạo (66 tuổi, cá»±u dân quân du kÃch) mỉm cÆ°á»i nhá»› lại “Khà thế ngà y đó rạo rá»±c lắm, náo nhiệt lắm. Äến giá» chúng tôi vẫn không thể quênâ€.
Hòa Xá lúc ấy có những gia đình nhÆ° cụ TÆ°Æ¡ng, SÆ¡n, Hồng, Mùi... nhà có 2, 3 ngÆ°á»i con trai Ä‘á»u xung phong ra tráºn. Nhiá»u gia đình có con tái ngÅ©, tháºm chà là nhà con “độc Ä‘inh†cÅ©ng kiên quyết lên Ä‘Æ°á»ng và o Nam. Gần 50 năm trôi qua, cụ Phúc vẫn nức lòng má»—i khi nhá»› đến câu nói bất hủ của cụ Mùi khi đó: “Thằng Mỹ Ä‘i đến đâu cÅ©ng gặp bố con tôi, nó thoát là m sao đượcâ€.
“Sá»± tÃch†gáºy TrÆ°á»ng SÆ¡n
Theo ông Phùng Văn Mạnh (cán bá»™ phụ trách văn hóa, thÆ°Æ¡ng binh và xã há»™i xã Hòa Xá), trong những năm chống Mỹ, gần 600 lượt thanh niên Hòa Xá đã lên Ä‘Æ°á»ng và o Nam chiến đấu. Trong số 140 liệt sÄ© của xã, gần 90 ngÆ°á»i là liệt sÄ© chống Mỹ. Hiện xã còn 30 cá»±u chiến binh thá»i chống Mỹ Ä‘ang được hưởng chế Ä‘á»™ thÆ°Æ¡ng, bệnh binh, nạn nhân chất Ä‘á»™c da cam... Năm 1973, Hòa Xá vinh dá»± nháºn danh hiệu Anh hùng lá»±c lượng vÅ© trang.
|
NgÆ°á»i đầu tiên Ä‘Æ°a hình ảnh chiếc gáºy TrÆ°á»ng SÆ¡n đến vá»›i ngÆ°á»i Hòa Xá là anh bá»™ Ä‘á»™i Phùng Văn Quán. Chiếc gáºy huyá»n thoại năm nà o giá» vẫn được chÃnh chủ nhân lÆ°u giữ tại nhà nhÆ° má»™t váºt bất ly thân. Trong ngôi nhà cấp bốn tuá»nh toà ng ở xóm Thượng Äoạn, chiếc gáºy được vợ chồng ông Quán nâng niu giữ cẩn tháºn trong túi vải má»m cất dÆ°á»›i gối đầu giÆ°á»ng.
Chỉ khi có khách quý ông má»›i Ä‘em ra hoặc ngà y lá»… tết ông đặt trang trá»ng lên bà n thá» gia tiên. Rút chiếc gáºy khá»i túi vải, ngÆ°á»i thÆ°Æ¡ng binh già - vá»›i vẻ mặt rất Ä‘á»—i tá»± hà o - chỉ từng dòng chữ khắc trên thân gáºy: dòng chữ to nhất, chạy dá»c giữa thân gáºy “Thà quyết tá» cho Tổ quốc quyết sinhâ€. PhÃa đầu gáºy là các chữ nhá» hÆ¡n: “TrÆ°á»ng SÆ¡n 1-4-1967â€. Cuối gáºy là dòng chữ nhá» hÆ¡n nữa: “Fùng Quán - TrÆ°á»ng SÆ¡n - Hòa Bình 4-4-1967â€.
NgÆ°á»i cá»±u chiến binh kể ông sinh ra trên mảnh đất Hòa Xá và từ nhỠđã chỉ có cảnh má»™t mẹ, má»™t con vì cha ông mất sá»›m. Tháng 2-1961 khi má»›i qua tuổi 18, ông đã xung phong Ä‘i chiến đấu tại chiến trÆ°á»ng B3, Bắc Ấn (Quảng Trị). Äến năm 1963 ông bị sốt rét nặng, được Ä‘Æ¡n vị Ä‘Æ°a ra Nghệ An Ä‘iá»u trị. Bác sÄ© kết luáºn ông không đủ sức chiến đấu, Ä‘Æ¡n vị cho ông xuất ngÅ© vá» quê.
Má»™t ngà y cuối năm 1965, chà ng thanh niên Phùng Văn Quán trốn mẹ cùng hai ngÆ°á»i bạn thân trong là ng (Äá»— TÃt và LÆ°u Tiến Long) vượt gần 15km Ä‘Æ°á»ng lên Kim Bôi (Hòa Bình) gia nháºp Ä‘oà n tân binh. Trên Ä‘Æ°á»ng hà nh quân và o chiến trÆ°á»ng Quảng Trị, khi vượt TrÆ°á»ng SÆ¡n anh bá»™ Ä‘á»™i Phùng Văn Quán chặt má»™t cây rừng nhá» là m gáºy chống cho đỡ má»i. Quán cÅ©ng mách TÃt và Long là m gáºy để trèo đèo, vượt suối. TÃt và Long cÅ©ng là m cho mình cây gáºy bằng tre, trúc rừng.
Má»™t ngà y ná», có ngÆ°á»i chú há» cùng là ng từ chiến trÆ°á»ng miá»n Nam vá» phép Ä‘i ngược ra Bắc gặp Quán ở Ä‘Æ°á»ng TrÆ°á»ng SÆ¡n. Quán liá»n gá»i chiếc gáºy vá» tặng mẹ vá»›i hà m ý chiếc gáºy thân thiết ấy nhÆ° thay mình nâng đỡ những bÆ°á»›c chân mẹ. Hai ngÆ°á»i bạn thân TÃt và Long thấy váºy cÅ©ng gá»i gáºy vá» quê gá»i tặng trai tráng trong là ng.
Trao món quà đặc biệt cho ngÆ°á»i thân xong, ngÆ°á»i chú của Quán kể vá» chiếc gáºy. Các cụ già trong là ng nghe thấy, xin gáºy mang lên trÆ°ng bà y ở xã nhÆ° má»™t lá»i Ä‘á»™ng viên tá»›i lá»›p trai là ng chuẩn bị ra tráºn. Không chỉ có phong trà o Ä‘an sá»t rèn quân, các cụ phụ lão còn cất công Ä‘i tìm những thân tre ngà tháºt đẹp, tỉ mỉ đẽo gá»t là m gáºy tặng con cháu ngà y lên Ä‘Æ°á»ng.
Và từ đó má»—i dịp tiá»…n quân, cây gáºy má»™c mạc lại nhÆ° váºt thiêng của là ng được các cụ trao từng tay con cháu. Hình ảnh nà y giỠđược lÆ°u giữ, tái hiện trang trá»ng ngay chÃnh giữa bảo tà ng của quê hÆ°Æ¡ng “chiếc gáºy TrÆ°á»ng SÆ¡n†vá»›i bức tượng ngÆ°á»i thanh niên trong bá»™ quân phục má»›i, má»™t tay cầm gáºy, má»™t tay Ä‘Æ°a ra đón nháºn chiếc “nhẫn thủy chung†từ ngÆ°á»i yêu.
Hình ảnh “chiếc gáºy TrÆ°á»ng SÆ¡n†đã trở thà nh nguồn cảm hứng dà o dạt để nhà thÆ¡ Nhuệ Giang viết: Gáºy nà y là gáºy TrÆ°á»ng SÆ¡n/Của trai Hòa Xá lên Ä‘Æ°á»ng tòng quân/Gáºy nà y gá»i tặng quê nhà /Gáºy ra tiá»n tuyến, gáºy ra ruá»™ng đồng/Chỉ ra đồng nở bông sáu tấn/Chỉ lên trá»i thần sấm cháy tan/Chỉ ra tám triệu mét mà n/Chỉ và o tiếng hát, tiếng Ä‘Ã n thêm trong/Mẹ già chống gáºy TrÆ°á»ng SÆ¡n/Tưởng nhÆ° mẹ cÅ©ng lên Ä‘Æ°á»ng xông pha. Tháng 7-1967 khi vá» ngang Hòa Xá, nhạc sÄ© Phạm Tuyên đã sáng tác bà i hát Chiếc gáºy TrÆ°á»ng SÆ¡n nổi tiếng.
MY LÄ‚NG - ÄỨC BÃŒNH
http://tuoitre.vn/Chinh-tri-Xa-hoi/Phong-su-Ky-su/430855/Chiec-gay-Truong-Son.html
|