Vietnamese-VNFrench (Fr)简体中文English (United Kingdom)

Khoa Lịch Sử
Bạn biết quá khứ, bạn hiểu hiện tại, bạn tiên đoán tương lai
 

 
NghÄ© vá» má»™t triá»u đại PDF Print E-mail
Sunday, 16 January 2011 21:29

Lịch sá»­ phổ quát trên thế giá»›i thá»i quân chá»§ gắn liá»n vá»›i các triá»u đại trên lãnh thổ má»™t quốc gia, cho dù lãnh thổ quốc gia thá»i xưa cÅ©ng không định hình, biên giá»›i tách nhập vô lưá»ng. Lịch sá»­ nước ta cÅ©ng vậy.

Từ cuối thế ká»· 18, nhà Tây SÆ¡n hình thành sau cuá»™c nổi dậy ở Äàng Trong, đánh bật Chúa Nguyá»…n khá»i Äàng Trong, rồi Ä‘em quân ra Bắc dẹp luôn Chúa Trịnh ở Äàng Ngoài, tiếp tục phò Lê đặt ná»n tảng cho sá»± nhất thống sÆ¡n hà và khẳng định chá»§ quyá»n bằng hai cuá»™c chiến tranh chống xâm lăng (quân Xiêm ở Nam Bá»™ và quân Thanh ở Bắc Bá»™). Äánh bại Trịnh - Nguyá»…n, từng xưng ngôi Hoàng đế Quang Trung, nhưng Nguyá»…n Huệ cá»§a Tây SÆ¡n vẫn phò vua Lê, lại còn làm rể vua Lê cho thấy ý chí thống nhất quốc gia còn cao hÆ¡n cả quyá»n lá»±c chính trị. Äó là má»™t bản lÄ©nh đặc sắc cá»§a dân tá»™c ta.

Sau cái chết đột ngá»™t cá»§a Vua Quang Trung, nhà Tây SÆ¡n vấp phải trận phục thù cá»§a Chúa Nguyá»…n để rồi bị tiêu diệt hoàn toàn. Tuy nhiên, trong thất bại có cả sá»± suy thoái cá»§a chính triá»u đại ấy. Sau khi Nguyá»…n Huệ qua Ä‘á»i, ná»™i bá»™ nhà Tây SÆ¡n rÆ¡i vào cảnh phân ly, huynh đệ tương tàn. Kể từ đó (1802), Nguyá»…n Ãnh cá»§a nhà Nguyá»…n lên ngôi (Vua Gia Long) đã xác lập chá»§ quyá»n cai trị trên toàn bá»™ lãnh thổ. Năm 1804, triá»u Nguyá»…n nhận sắc phong cá»§a Hoàng đế nhà Thanh để đặt tên nước ta là Việt Nam.

Nói vá» nhà Nguyá»…n sau khi bị đại bại, để mong giành lại quyá»n lá»±c từ nhà Tây SÆ¡n, Nguyá»…n Ãnh sẵn sàng gá»­i con trai cho cố đạo để qua Pháp, qua Xiêm cầu viện quân can thiệp đánh nhà Tây SÆ¡n. Äiá»u đó cho thấy tham vá»ng muốn giành quyá»n lá»±c cá»§a ngưá»i đứng đầu thế lá»±c dòng há» này. Cho dù Hiệp ước Versailles không thá»±c thi vì cách mạng đã nổi lên ở Pháp và đại quân xâm lược đại bại ở Rạch Gầm Xoài Mút. Äiá»u đó là má»™t vết nhÆ¡ không gá»™t được trong lịch sá»­ cá»§a triá»u đại này. Nhưng cái biện chứng cá»§a Ä‘á»i sống là chính lợi ích cá»§a triá»u đại này khi cầm quyá»n lại góp phần cá»§ng cố thành quả cá»§a cái triá»u đại mà nó vừa tiêu diệt, vừa kế vị. Mà thành quả quan trá»ng nhất là má»™t dải giang sÆ¡n đã quy vá» má»™t mối, nhưng còn rất má»ng manh và chứa đựng những mầm phân liệt mà chính nhà Tây SÆ¡n buổi thoái trào là má»™t Ä‘iển hình. GiỠđây, biểu tượng chính thống cá»§a Vua Lê không còn nữa, trách nhiệm cá»§ng cố sức mạnh cá»§a quốc gia, bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ và chấn hưng ná»n kinh tế đất nước là má»™t tiêu chí để đánh giá má»™t triá»u đại trong thá»i bình.

Triá»u Nguyá»…n có chừng 6 thập ká»· tồn tại như má»™t quốc gia tá»± chá»§ (1802-1858) và chừng 3 thập ká»· thá»­ thách (1858-1888) trong cuá»™c chiến tranh giữ nước. Không thể phá»§ nhận vai trò cá»§a triá»u Nguyá»…n qua các Ä‘á»i Vua từ Gia Long, Minh Mạng đến Thiệu Trị và cả má»™t phần Tá»± Äức cho đến trước khi bị mất nước hoàn toàn. Trong ngót 60 năm, chúng ta không thể không ghi nhận những năng lá»±c đã được kế thừa từ thá»i các chúa Nguyá»…n trong việc trị nước và dá»±ng nước… Việc dá»i đô vào Huế có thể làm tổn thương tá»›i tâm thức nặng lòng vá»›i Thăng Long ngàn năm văn hiến, nhưng đó là má»™t sá»± lá»±a chá»n có lý do lịch sá»­ khi đất nước đã dài rá»™ng mà nhu cầu phải xây dá»±ng má»™t chế độ tập quyá»n là cần thiết. Không chỉ Vua Gia Long, mà ngay cả Vua Quang Trung cÅ©ng chá»n Phú Xuân ở trung độ bản đồ hành chính quốc gia làm kinh đô. Má»™t triá»u đại đủ năng lá»±c tổ chức kiểm kê và vẽ bản đồ toàn bá»™ ruá»™ng đất quốc gia, nguồn tư liệu sản xuất hàng đầu thành những pho địa bạ khiến giá»›i thá»±c dân sau này phải nể phục, chứng minh trình độ quản lý đáng khâm phục cá»§a ngưá»i xưa. Má»™t bá»™ máy quan lại có hiện tượng Ä‘á»i nào cÅ©ng có là tham nhÅ©ng, nhưng chỉ má»™t Nguyá»…n Công Trứ trong thá»i gian rất ngắn có thể khai hoang lập ra 2 huyện Tiá»n Hải và Kim SÆ¡n đến ngày nay vẫn trù phú và phát triển ra biển cả, má»™t Thoại Ngá»c Hầu vá»›i con kênh VÄ©nh Tế đủ thấy tài năng và tầm nhìn cá»§a ngưá»i xưa. à thức đối vá»›i chá»§ quyá»n ngoài đại dương cÅ©ng từ thá»i các chúa Nguyá»…n xây dá»±ng các đội Hoàng Sa để xác lập chá»§ quyá»n tại những quần đảo xa xôi ấy vẫn được triá»u Nguyá»…n phát huy. Các bá»™ sá»­ do Quốc sá»­ quán chá»§ biên cho thấy tính chuẩn má»±c và năng lá»±c tổ chức biên soạn quy cá»§ mà giá»›i sá»­ há»c hiện đại chưa làm nổi. Ứng xá»­ ngoại giao vá»›i Trung Hoa cÅ©ng như các lân bang cho thấy triá»u đại này vẫn đủ sá»± tỉnh táo để tránh được những sai lầm...

Câu thÆ¡ mà Vua Gia Long tá»± tay làm và được khắc trong chính thất cá»§a Äiện Thái Hòa: “Văn hiến thiên niên quốc/ Xa thư vạn lý đồ/ Hồng Bàng khai tịch hậu/ Nam phục nhất ÄÆ°á»ng Ngu'' (tạm dịch: Nước ngàn năm văn hiến/ Vạn dặm má»™t sÆ¡n hà/ Từ Hồng Bàng mở nước/ Thịnh trị nước Nam ta), đáng được coi là tuyên ngôn cho triá»u đại vào thá»i Ä‘iểm đó có má»™t vị thế đưá»ng hoàng trong khu vá»±c và trong giao tiếp vá»›i các nước lá»›n.

Cho dù trong sá»­ viết nhiá»u đến những năm lụt lá»™i, đói kém dẫn đến những cuá»™c nổi dậy cá»§a nông dân, dẫn đến những cuá»™c đàn áp cá»§a triá»u đình; và trong sá»­ sách cÅ©ng như dân gian Ä‘á»u nói đến những tham quan ô lại trong bá»™ máy cai trị... nhưng những cái đó là thuá»™c tính cá»§a má»i chế độ khi ngưá»i dân chưa được làm chá»§ xã há»™i và cuá»™c sống cá»§a mình.

Tất cả sá»± bất cập cá»§a triá»u đại đó là lúc phải đương đầu vá»›i má»™t "thế giá»›i ngoài Trung Hoa" chưa từng gặp, lại vào lúc chá»§ nghÄ©a thá»±c dân bành trướng, những bất cập cá»§a má»™t ná»n văn hiến chưa khi nào há»™i nhập vá»›i má»™t thế giá»›i má»›i mẻ như phương Tây, khiến nó bế tắc không giữ vững được quyá»n tá»± chá»§ như Xiêm và cao hÆ¡n như Nhật chẳng những duy tân tá»± cưá»ng mà còn vươn tá»›i vị thế má»™t cưá»ng quốc ngang ngá»­a vá»›i các quốc gia phát triển phương Tây.

Kết cục cá»§a triá»u Nguyá»…n có thể gá»i là sá»± đầu hàng để mất nước. Nhưng đừng quá lá»i coi đó là sá»± bán nước vì không thể không nói đến gần 20 năm phản kháng chống xâm lược không chỉ cá»§a dân chúng mà cả triá»u đình. Những cuá»™c chiến đấu dÅ©ng mãnh cá»§a quan quân triá»u đình cùng nhân dân trên cá»­a biển SÆ¡n Trà, trên thành Äiện Hải, cá»§a quân dân Nam Bá»™ trên chiến lÅ©y Kỳ Hoà, trên cổng thành Cá»­a Bắc Hà Ná»™i vá»›i cái chết anh hùng cá»§a hai vị Tổng đốc thành Hà Ná»™i là Nguyá»…n Tri Phương và Hoàng Diệu là bằng chứng...

Trách nhiệm để mất nước là Ä‘iá»u được khẳng định mà chính Vua Tá»± Äức cÅ©ng tá»± phán trong tấm bia trên Khiêm Lăng vì sá»± bất lá»±c cá»§a mình, cách tá»± chết cá»§a Thượng thư Phan Thanh Giản… và sau này sá»± hy sinh ngai vàng để mưu phục hận cá»§a ba triá»u vua Hàm Nghi, Thành Thái, Duy Tân cÅ©ng là cách nhận trách nhiệm cá»§a những ngưá»i đứng đầu triá»u Nguyá»…n. Rồi ngay cả ứng xá»­ thức thá»i dù ngắn ngá»§i cá»§a Vua Bảo Äại trước cao trào Cách mạng mùa Thu 1945, vừa là sá»± biểu hiện vá» trách nhiệm, nhưng cÅ©ng là sá»± minh chứng để làm sáng tá» rằng triá»u đại ấy có bán nước hay không trong má»™t tấn bi kịch cá»§a sá»± lá»±a chá»n?

Äánh giá triá»u Nguyá»…n thưá»ng đứng trước hai lá»±a chá»n: quan Ä‘iểm dân tá»™c và giai cấp. Trong thá»i kỳ cả nước phải tiến hành cuá»™c chiến tranh giải phóng vô cùng gian khổ, hai quan Ä‘iểm này có thể thống nhất vá»›i nhau trong mục tiêu "phản đế, phản phong". Chúng ta chứng kiến trong giai Ä‘oạn lịch sá»­ đầy máu lá»­a này, những hậu duệ trong hoàng tá»™c triá»u Nguyá»…n có rất nhiá»u ngưá»i sẵn sàng nén ná»—i niá»m riêng cá»§a gia đình, dòng hỠđể tận tâm phục vụ đại nghÄ©a.

Nhưng khi đất nước đã độc lập thì đương nhiên phải "đổi má»›i tư duy", cho nên việc đánh giá những vấn đỠlịch sá»­ nói chung, triá»u Nguyá»…n nói riêng là nhu cầu cá»§a cuá»™c sống, kể cả cá»§a ná»n chính trị lấy Ä‘oàn kết toàn dân là mục tiêu tối thượng. Những gì Ä‘ang diá»…n ra trong má»™t quá trình lâu dài đồng hành vá»›i quá trình Äổi má»›i cá»§a đất nước mà cao Ä‘iểm là cuá»™c há»™i thảo vừa qua tại Thanh Hoá, nó chỉ là phản ánh cá»§a tính biện chứng cá»§a Ä‘á»i sống chứ chẳng có gì là đột biến hay "quay ngoắt" như má»™t vài bình luận.

Sá»­ há»c không thể thoát ly khá»i chính trị, dù tính khách quan là má»™t lợi khí và cÅ©ng là khao khát mong đạt tá»›i cá»§a những ngưá»i làm sá»­ há»c. Mục tiêu đại Ä‘oàn kết dân tá»™c, phát huy những bài há»c lịch sá»­ để bảo vệ chá»§ quyá»n toàn vẹn cá»§a quốc gia, để thúc đẩy há»™i nhập và phát triển đòi há»i lịch sá»­ cÅ©ng như con tàu, đôi khi phải bẻ "ghi" để nó đến được bến bá» tốt đẹp gắn vá»›i tiá»n đồ quốc gia và lợi ích dân tá»™c mà ở đó cÅ©ng chứa đựng cả lẽ phải và sá»± công bằng.

Dương Trung Quốc (Tổng thư ký Há»™i Khoa há»c Lịch sá»­ Việt Nam

http://www.tgvn.com.vn/printContent.aspx?ID=5045

 


 Äăng Nhập 




bogddt 1275359403_Portfolio 1275359468_Book 1275359498_adept_installer  hanhchinh
Tuyển Sinh
 Tuyển Dụng
 Giáo Trình
 Thư Viện Phần Má»m
Góc Cao Há»c