Vietnamese-VNFrench (Fr)简体中文English (United Kingdom)

Khoa Lịch Sử
Bạn biết quá khứ, bạn hiểu hiện tại, bạn tiên đoán tương lai
 

 
Trang Chá»§ ÄỌC BÃO GIÚP BẠN VIỆT NAM CẬN ÄẠI Tiếp cận má»™t cách nhìn vá» triá»u Nguyá»…n
Tiếp cận má»™t cách nhìn vá» triá»u Nguyá»…n PDF Print E-mail
Wednesday, 15 December 2010 16:31

--- Quốc Anh ---

Triá»u Nguyá»…n tồn tại trong má»™t thá»i kỳ lịch sá»­ đầy biến động và triá»u đại này phải gánh chịu trách nhiệm khi để đất nước rÆ¡i vào ách thống trị cá»§a thá»±c dân Pháp cuối thế ká»· 19. Theo tác giả Quốc Anh, vấn đỠđánh giá triá»u Nguyá»…n được nghiên cứu kỹ càng hÆ¡n vá»›i thái độ khách quan, biện chứng để từ đó nhìn rõ và bảo vệ những giá trị văn hóa mà triá»u đại này để lại.

Lịch sá»­ thành văn cá»§a gần trá»n má»™t thiên niên ká»· sắp qua, giá»›i sá»­ há»c chúng ta đã quan tâm nhiá»u và chá»§ yếu đến má»™t lịch sá»­ giữ nước và má»›i bắt đầu quan tâm đến má»™t lịch sá»­ dá»±ng nước, trong đó có lịch sá»­ trị nước (quản lý đất nước) gắn liá»n vá»›i vai trò và đóng góp cá»§a các triá»u đại phong kiến ở Việt Nam. Có thể cÅ©ng vì thế và qua cái lăng kính ấy, triá»u Nguyá»…n - triá»u đại phong kiến cuối cùng cá»§a Việt Nam kéo dài gần má»™t thế ká»· có chá»§ quyá»n (1802 - 1884) và hÆ¡n 60 năm sau chỉ còn là cái bóng cá»§a chế độ thuá»™c địa (1884 - 1945) chỉ còn được nhìn thấy trong sắc mầu ảm đạm cá»§a má»™t chế độ chính trị suy đồi. Äiá»u này cÅ©ng làm cho những dấu tích vật chất (mà thá»±c chất là má»™t phần di sản văn hóa dân tá»™c) gắn liá»n vá»›i triá»u đại này đã bị há»§y hoại hay để mai má»™t khá lâu.

Nhưng chính sá»± nghiệp xây dá»±ng đất nước và đặc biệt là tư duy cá»§a công cuá»™c đổi má»›i kể từ giữa thập ká»· 80 cá»§a thế ká»· này đã đòi há»i và kích thích má»™t cái nhìn thá»±c hÆ¡n vá» quá khứ gần gÅ©i là triá»u Nguyá»…n. Thá»±c ra, đó là sá»± nhìn nhận lại toàn bá»™ thế ká»· ká» cận vá»›i thế ká»· chúng ta Ä‘ang sống. Và ngưá»i ta càng nhận thấy rằng cái thế ká»· 19 ấy giống như cái bản lá», cái cầu nối giữa xã há»™i truyá»n thống và hiện đại trong những Ä‘iá»u kiện đầy thá»­ thách ác liệt cá»§a sá»± áp đặt chế độ thá»±c dân đến từ bên ngoài.

Má»™t vài ông vua cuối triá»u Nguyá»…n phải gánh chịu trách nhiệm để đất nước rÆ¡i vào ách thống trị cá»§a thá»±c dân Pháp cuối thế ká»· 19. Mầm mống cá»§a nó có từ việc Nguyá»…n Ãnh, nhằm giành được quyá»n lá»±c trong việc chống chá»i vá»›i nhà Tây SÆ¡n đã không ngần ngại gá»­i con trai là Hoàng tá»­ Cảnh cho giám mục Pigneau de Béhaine sang Pháp để ký Hiệp ước Versailles 1787. Từ sau Hiệp ước Patenotre (1884), triá»u Nguyá»…n chỉ còn là má»™t triá»u đại bù nhìn gắn vá»›i chế độ thuá»™c địa cá»§a Pháp cho đến ngày Cách mạng Tháng Tám quét Ä‘i tất cả... Dần vượt qua cái định kiến vá» triá»u đại ấy, trong vòng hÆ¡n má»™t thập ká»· gần đây, giá»›i sá»­ há»c đã bước đầu nhìn nhận lại má»™t số lÄ©nh vá»±c bắt đầu bằng những câu há»i:

1. Nhà Tây SÆ¡n, đặc biệt vá»›i vai trò cá»§a Nguyá»…n Huệ - Quang Trung đã có công lá»›n xóa bá» tình trạng Nam - Bắc phân tranh, đánh giặc ngoại xâm Xiêm - Thanh, tạo ra ná»n tảng quyết định cho ná»n thống nhất đất nước. Nhưng phải chăng triá»u Nguyá»…n cÅ©ng đã kế tục nhà Tây SÆ¡n, góp má»™t phần hoàn thành sá»± nghiệp thống nhất, hoàn chỉnh lãnh thổ và xây dá»±ng má»™t thiết chế quản lý thống nhất cá»§a má»™t quốc gia thá»i cận đại? Các đỠtài nghiên cứu Ä‘i sâu vào đánh giá những thiết chế Nhà nước, những chính sách cai trị đất nước, những thành tá»±u trên lÄ©nh vá»±c pháp luật, quản lý hành chính, quản lý ruá»™ng đất, quan hệ đối ngoại vá»›i các quốc gia lân bang (Trung Hoa, Cam-pu-chia, Lào, Xiêm...), chế độ thi cá»­, quan chức luật pháp... và các nhân vật, đặc biệt là Minh Mạng (trị vì từ 1820 đến 1841) đã góp phần nhìn nhận toàn diện hÆ¡n và công bằng hÆ¡n vỠđóng góp cá»§a triá»u Nguyá»…n trên lÄ©nh vá»±c này.

2. Triá»u đại nhà Nguyá»…n cho đến khi mất chá»§ quyá»n vào tay thá»±c dân Pháp phải chăng chỉ là má»™t chế độ phong kiến bị khá»§ng hoảng và trên đà suy vong như nhiá»u nhận định đã từng có? Nếu vậy thì vì sao triá»u đình ấy có thể để lại nhiá»u di sản đáng ghi nhận, đặc biệt trên lÄ©nh vá»±c văn hóa, bao gồm cả văn hóa nghệ thuật và văn hóa chính trị. Thí dụ, chỉ trên lÄ©nh vá»±c sá»­ há»c, triá»u Nguyá»…n đã để lại má»™t di sản rất đồ sá»™ vá»›i những bá»™ sá»­ và các công trình mang tính bách khoa lá»›n do Nhà nước tổ chức biên soạn như Äại Nam thá»±c lục, Lịch triá»u hiến chương loại chí, Khâm định Äại Nam há»™i Ä‘iển sá»± lệ, Việt sá»­ thông giám cương mục, Äại Nam nhất thống chí và rất nhiá»u tác phẩm sá»­ há»c cá»§a nhiá»u tác giả đương thá»i kỳ. Nhiá»u vua triá»u Nguyá»…n như Minh Mạng, Thiệu Trị, Tá»± Äức... cÅ©ng là những tác giả cá»§a nhiá»u áng văn chương... Mặc dù bị thất thoát rất nhiá»u do chiến tranh, khí hậu và những xáo động chính trị, các địa bạ, những văn bản châu phê, hệ thống các hương ước cÅ©ng như các công trình kiến trúc trong thiết chế văn hóa (kinh thành Huế, các chùa chiá»n má»›i xây hoặc được trùng tu vào thá»i Nguyá»…n...) cho thấy dưới triá»u Nguyá»…n, nước ta đã đạt tá»›i má»™t trình độ phát triển cao ở kiến trúc thượng tầng... Và không ít các nhà sá»­ há»c nước ngoài đánh giá trình độ phát triển nước ta thá»i này cao hÆ¡n so vá»›i nhiá»u quốc gia trong khu vá»±c...

3. Trên lÄ©nh vá»±c phát triển đất nước, phải chăng triá»u Nguyá»…n luôn luôn gắn liá»n vá»›i chính sách bế quan tá»a cảng, kìm hãm phát triển thương nghiệp, bảo thá»§ chống lại các xu thế duy tân đất nước? ở đây tư tưởng Nho giáo chính thống đã tạo nên má»™t quan niệm truyá»n thống thá»i phong kiến là trá»ng nông, ức thương. Äúng là có nhiá»u tư tưởng đổi má»›i do các nhà canh tân như Nguyá»…n Trưá»ng Tá»™, Nguyá»…n Lá»™ Trạch, Äặng Huy Trứ, Phạm Phú Thứ... không trở thành hiện thá»±c, nhưng Ä‘iá»u đó có hoàn toàn thuá»™c vá» trách nhiệm cá»§a nhà Nguyá»…n hay không, hay là trên thá»±c tế do phải cảnh giác trước há»a xâm lăng, triá»u đình có phần "đông cứng lại", chối từ má»i yếu tố ngoại lai kể cả kỹ xảo cÆ¡ khí cá»§a phương Tây. Nhưng trên nhiá»u lÄ©nh vá»±c khác, triá»u Nguyá»…n không hoàn toàn khước từ sá»± du nhập những gì cá»§a phương Tây có lợi cho quyá»n lá»±c cá»§a mình như sá»­ dụng các chuyên gia ngưá»i nước ngoài (Chaigneau, Vanier... được coi là các chuyên gia, cận thần gần gÅ©i vá»›i nhà vua). Ngay các nhà canh tân dâng Ä‘iá»u trần cho triá»u đình cÅ©ng Ä‘á»u do nhà nước cá»­ Ä‘i tiếp xúc vá»›i nước ngoài như Äặng Huy Trứ, Phạm Phú Thứ,... HÆ¡n thế nữa, chính cÆ¡ cấu kinh tế - xã há»™i Việt Nam truyá»n thống cÅ©ng tạo nên má»™t kháng lá»±c tá»± nhiên mà để thay đổi nó không chỉ nhỠý chí cá»§a triá»u đình mà được. Những yếu tố đó đã tạo nên sá»± trì trệ nhất định đối vá»›i sá»± phát triển, hiện đại hóa và hòa nhập được vá»›i thế giá»›i bên ngoài vào thá»i Ä‘iểm đằng sau văn minh vật chất cá»§a phương Tây còn gặp cả má»™t âm mưu thá»±c dân.

4. Trên cái toàn cảnh ấy, sá»± đánh giá các nhân vật lịch sá»­ phải chăng cÅ©ng nên được nhìn nhận lại má»™t cách khách quan hÆ¡n và toàn diện hÆ¡n, mặc dù đây là vấn đỠrất phức tạp và nhạy cảm. Từ những ngưá»i đứng đầu nhà nước như Gia Long, Minh Mạng, Thiệu Trị, Tá»± Äức, rồi các vua có tinh thần chống Pháp như Hàm Nghi, Thành Thái, Duy Tân đến má»™t loạt các quan lại như Phan Thanh Giản, Tôn Thất Thuyết, Nguyá»…n Văn Tưá»ng, Nguyá»…n Trá»ng Hợp... sá»± đánh giá tuy còn có những Ä‘iá»u chưa được nhất trí, còn cần được nghiên cứu kỹ càng hÆ¡n, nhưng khuynh hướng rõ thấy là ngày càng khách quan hÆ¡n và biện chứng khi gắn các nhân vật ấy vá»›i thá»i đại cá»§a há».

Triá»u Nguyá»…n bắt đầu từ Ä‘á»i Gia Long (1802) và vá» hình thức kết thúc vá»›i việc vua Bảo Äại thoái vị khi Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công. Tuy nhiên, khi nghiên cứu vá» triá»u Nguyá»…n, ngưá»i ta cÅ©ng ngược dòng thá»i gian để nói vá» các Chúa Nguyá»…n tổng cá»™ng chín Ä‘á»i, bắt đầu từ Chúa Tiên Nguyá»…n Hoàng. Các Chúa Nguyá»…n xuất phát từ cuá»™c đối đầu vá»›i các Chúa Trịnh ở phía bắc nhưng danh nghÄ©a vẫn thuận theo triá»u Lê đã mở mang bá» cõi vá» phương nam, tạo dá»±ng cả má»™t cÆ¡ đồ đã làm nên lãnh thổ cá»§a nước Việt Nam hiện đại. Äây là má»™t giai Ä‘oạn lịch sá»­ kéo dài ba thế ká»· chứa đựng rất nhiá»u vấn đỠlịch sá»­ quan trá»ng và phong phú mà đến nay vẫn chưa được tìm hiểu và nghiên cứu đầy đủ, tương xứng vá»›i tầm vóc to lá»›n liên quan đến quá trình phát triển lãnh thổ và sức mạnh cá»§a dân tá»™c Việt Nam.

HÆ¡n má»™t thập ká»· qua các đỠtài được giá»›i sá»­ há»c nêu lên qua các cuá»™c há»™i thảo do các trung tâm nghiên cứu và giảng dạy sá»­ há»c cá»§a cả nước Ä‘ang làm rõ dần những câu trả lá»i cho các câu há»i trên, nhiá»u ká»· yếu đã được xuất bản.

Các cuá»™c há»™i thảo có quy mô liên cÆ¡ quan hay quốc gia vá» văn hóa - xã há»™i triá»u Nguyá»…n, vá» các thá»i vua Nguyá»…n từ Gia Long, các há»™i thảo khoa há»c có liên quan đến Huế và việc trùng tu cố đô Huế trên quy mô ngày càng lá»›n, đặc biệt từ khi Huế trở thành di sản văn hóa cá»§a nhân loại; các cuá»™c há»™i thảo khác ở các tầm cỡ khác nhau vá» Phan Thanh Giản, Tôn Thất Thuyết, Nguyá»…n Văn Tưá»ng, Nguyá»…n Trá»ng Hợp... việc dịch, xuất bản và tái bản các thư tịch thá»i Nguyá»…n như bá»™ Khâm định Äại Nam há»™i Ä‘iển sá»± lệ, Minh Mạng chính yếu, Tá»± Äức văn tập, Châu phê... các công trình khảo cứu dá»±a trên các di sản cá»§a triá»u Nguyá»…n như địa bạ, hương ước... càng cho thấy việc nghiên cứu triá»u Nguyá»…n có ý nghÄ©a thá»±c tiá»…n như thế nào đối vá»›i công cuá»™c xây dá»±ng và đổi má»›i đất nước hiện tại. CÅ©ng vì việc nghiên cứu giai Ä‘oạn lịch sá»­ này có ý nghÄ©a thá»±c tiá»…n và bao hàm những vấn đỠnhạy cảm nên nó càng cần tiếp tục được đẩy mạnh trong tinh thần và ý thức ngày càng nghiêm túc và thận trá»ng hÆ¡n.

Có thể hy vá»ng vào năm 2002 giá»›i sá»­ há»c chúng ta sẽ có má»™t cái nhìn toàn diện vá» thế ká»· 19 cá»§a triá»u Nguyá»…n tương xứng vá»›i vị thế cá»§a nó trong toàn bá»™ tiến trình lâu dài cá»§a lịch sá»­ dân tá»™c, cÅ©ng như đối vá»›i lịch sá»­ những thế ká»· cá»§a chúng ta sắp qua và sẽ đến.


nguồn: Xưa & nay
http://www.suutap.com/default.asp?id=992&muc=3

 


 Äăng Nhập 




bogddt 1275359403_Portfolio 1275359468_Book 1275359498_adept_installer  hanhchinh
Tuyển Sinh
 Tuyển Dụng
 Giáo Trình
 Thư Viện Phần Má»m
Góc Cao Há»c