Khoa Lịch SỠBạn biết quá khứ, bạn hiểu hiện tại, bạn tiên đoán tương lai |

|
|
Wednesday, 15 December 2010 22:11 |
Page 2 of 2
Âm nhạc cung đình Việt bắt nguồn từ âm nhạc dân gian, chá»n lá»c, tinh chế và nâng cao cho phù hợp vá»›i lối sống và lá»… nghi cá»§a cung đình. Có thể nói âm nhạc cung đình mang âm hưởng cá»§a âm nhạc dân gian Việt Nam. Bên cạnh đó, trong quá trình phát triển, âm nhạc cung đình Việt Nam có tiếp thu ảnh hưởng cá»§a âm nhạc cung đình Trung Hoa (và dụ như quan niệm vá» vÅ© trụ và nhân sinh liên quan đến âm dương ngÅ© hà nh...) và ná»n âm nhạc Cham Pa. Äây cÅ©ng chÃnh là nét tương đồng chung cá»§a văn hoá phương Äông. Nhã nhạc mang bản sắc văn hoá Ä‘áºm nét, mang âm Ä‘iệu đặ trưng, thể hiện phong cách, tâm hồn, bản sắc Việt nói chung và Huế nói riêng. Nhã nhạc là má»™t trong những đại diện cá»§a văn hoá cung đình Huế. Vá» mặt âm nhạc há»c, Nhã nhạc có mối liên hệ gần gÅ©i vá»›i âm nhạc dân gian Huế, như việc cùng áp dụng má»™t số loại hÆ¡i nhạc đặc trưng như hÆ¡i Khách, hÆ¡i Dá»±ng. Trong âm nhạc truyá»n thống Việt Nam, hÆ¡i nhạc được cấu thà nh bởi yếu tố thang âm và các hình thức trang Ä‘iểm chữ nhạc phù hợp vá»›i ngữ Ä‘iệu giá»ng nói cá»§a từng địa phương. Vì váºy, hÆ¡i nhạc phản ánh rất rõ nét bản sắc văn hóa âm nhạc riêng cá»§a vùng Huế. Vá»›i việc áp dụng các loại hÆ¡i nhạc cá»§a Huế, Nhã nhạc thể hiện rõ bản sắc văn hóa Huế, đặc biệt là văn hóa cung đình. TÃnh ưu việt cá»§a Nhã nhạc còn được thể hiện ở chá»— nó đã gây ảnh hưởng không nhỠđến nhiá»u loại hình âm nhạc khác trong vùng như Ca Huế, nhạc Tuồng, nhạc múa cung dình. Và , vượt ra khá»i vùng đất khai sinh ra nó, Nhã nhạc đã lan toả và o miá»n Nam để khai sinh ra những hình thức nghệ thuáºt biểu diá»…n má»›i, đó là loại hình Ä‘á»n ca tà i tá» (má»™t loại nhạc thÃnh phòng) và hình thức sân khấu Cải lương vốn rất phổ biến trên toà n quốc trong mấy tháºp ká»· qua. Nhã nhạc có các chức năng văn hoá, xã há»™i, biểu tượng sấu sắc. Äây là má»™t loại hình âm nhạc bác há»c, phản ánh nháºn thức, thẩm mỹ nghệ thuáºt cá»§a giai cấp quý tá»™c xã há»™i phong kiến, má»™t thà nh phần đóng vai trò chá»§ đạo trong xã há»™i Việt Nam suốt hÆ¡n 10 thế ká»· (từ thế ká»· X đến thế ká»· XIX). Bên cạnh đó, nhã nhạc còn là má»™t thà nh tố cá»§a các cuá»™c tế lá»…, lá»… cung đình như Tế Giao, Tế Miếu, Lá»… Äại triá»u, Thưá»ng triá»u; là phương tiện văn hoá giúp con ngưá»i giao tiếp vá»›i thế giá»›i thần linh; là má»™t biểu tượng cá»§a vương triá»u, cá»§a sá»± bình yên cho cả quốc gia. Nhã nhạc được coi là má»™t kiệt tác sáng tạo. Trong khi các thể loại âm nhạc khác ở Việt Nam Ä‘á»u là sáng tạo cá»§a địa phương thì Nhã nhạc là loại hình duy nhất mang tÃnh chất quốc gia. Nhã nhạc từng là quốc nhạc cá»§a triá»u đình quân chá»§, được sá»± quan tâm, chăm sóc đặc biệt cá»§a triá»u đình nên nó mang những giá trị nổi báºt vá» mặt lịch sá» và nghệ thuáºt. Vá»›i chức năng phục vụ các nghi lá»… cá»§a triá»u đình và là phương tiện giao tiếp vá»›i thế giá»›i thần linh, Nhã nhạc mang tÃnh triết lý cao. Nó thể hiện những quan niệm vá» vÅ© trụ và nhân sinh cá»§a ngưá»i Việt Nam nói riêng và phương Äông nói chung, chẳng hạn quan niệm vá» má»™t thế giá»›i siêu hình, ở đó Trá»i Äất, các thần linh và tổ tiên ngá»± trị; trong văn hoá cá»§a ngưá»i Việt cổ; tư tưởng Tôn quân... Những quan niệm trên được biểu lá»™ rất rõ trong kết cấu các biên chế dà n nhạc, trong các động tác múa cÅ©ng như trong ná»™i dung các bà i bản âm nhạc. Là loại hình âm nhạc nghi lá»…, Nhã nhạc có tÃnh trang trá»ng, hoà nh tráng, phù hợp vá»›i các cuá»™c lá»… long trá»ng cá»§a triá»u đình. Các dà n nhạc cung đình Việt Nam thưá»ng có quy mô lá»›n và được cÆ¡ cấu rất chặt chẽ, trong đó, vai trò cá»§a bá»™ gõ, đặc biệt là nhạc cụ trống (trống Trung, trống Chiến đối vá»›i đại nhạc và trống Bảng đối vá»›i Tiểu nhạc) rất quan trá»ng. Trống là nhạc cụ chá»§ chốt, giữ chức năng là ngưá»i dẫn đưá»ng cho toà n dà n nhạc. Bằng những mô hình tiết tấu có quy ước (gá»i là các câu thá»§, câu vỹ), trống báo hiệu cho các nhạc công trong dà n nhạc lúc nà o thì bắt đầu cá» nhạc, đánh những bà i bản gì và lúc nà o thì kết thúc bản nhạc. Vì thế, trống được xem như ngưá»i chỉ huy đối vá»›i các dà n nhạc cung đình. Vá»›i vai trò là má»™t thà nh tố cá»§a cuá»™c lá»…, Nhã nhạc là loại nhạc không tồn tại độc láºp mà gắn bó vá»›i quy trình cá»§a nghi lá»…. Äiá»u nà y đòi há»i nhạc công phải bám theo từng tiết lá»… để cá» nhạc nhằm tạo ra sá»± hà i hoà vỠâm thanh. Mặt khác, các bà i bản Nhã nhạc luôn là những bản hợp tấu nhiá»u nhạc cụ, có lúc có cả sá»± tham gia cá»§a múa và hát. Do đó, nó đòi há»i tối Ä‘a sá»± phối hợp cá»§a hà ng trăm nhạc công, ca công và diá»…n viên tham gia diá»…n tấu trong cuá»™c lá»…. Nhạc cung đình thưá»ng có quy mô lá»›n và có sá»± tham gia cá»§a các nhiá»u loại nhạc cụ: kèn bóp, sáo trúc, nhị, tháºp lục, bầu, tam, tỳ bà và bá»™ gõ thanh la, sênh tiá»n, phách, trống chầu, trống chiến... Các dà n nhạc và nhạc cụ cá»§a Nhã nhạc Ä‘a dạng và quy mô lá»›n, chẳng hạn Huyá»n nhạc có 26 nhạc công, Äại nhạc có đến 43 nhạc công. Các nhạc khà sá» dụng có âm sắc Ä‘a dạng, phong phú vá»›i đầy đủ tiếng kim, tiếng thổ, tiếng tÆ¡, tiếng trúc, tiếng da,... tạo nên những âm thanh trầm bổng, trong đục khác nhau. Vì váºy khi hòa tấu, má»—i nhạc cụ cá»§a dà n nhạc Ä‘á»u nghe được rõ rà ng mà không nhạc cụ nà o lấn át nhạc cụ nà o. Nhã nhạc Việt Nam có các hệ thống hÆ¡i nhạc phong phú như hÆ¡i Khách (Bắc), hÆ¡i Bằng, hÆ¡i Dung, hÆ¡i Nam, nó có khả năng diá»…n đạt tốt các sắc thái âm nhạc khác nhau. Nhã nhạc Việt có hệ thống các bà i bản rất phong phú. Chỉ riêng hệ thống nhạc chương đã có đến hà ng trăm bản, ngoà i ra còn có các bà i bản khà nhạc dà nh cho Tiểu nhạc, Äại nhạc, Huyá»n nhạc,... Kỹ thuáºt diá»…n tấu trong Nhã nhạc hết sức tinh vi, đòi há»i má»™t trình độ chuyên nghiệp cao. Nói đến Nhã nhạc Việt là nói đến kỹ thuáºt biểu diá»…n khà nhạc, trong đó má»—i nhạc cụ Ä‘á»u áp dụng má»™t mức độ kỹ thuáºt Ä‘iêu luyện nhất định. Chẳng hạn đối vá»›i các nhạc cụ dây, các kỹ thuáºt như rung, vá»—, vuốt, nhấn, vê được áp dụng như là những nguyên tắc để tạo nên vẻ đẹp cá»§a giai diệu và bản sắc văn hóa trong âm nhạc. Äối vá»›i Kèn Bóp, má»™t nhạc cụ nằm trong hệ thống Äại nhạc, tiếp hÆ¡i là má»™t rất tinh tế, đòi há»i ở nhạc công má»™t quá trình luyện táºp hÆ¡i thở rất lâu dà i và công phu. Kỹ thuáºt tiếp hÆ¡i nghÄ©a là khi sắp hết má»™t luồng hÆ¡i, nhạc công phồng hai má rồi ép dần hai má để hÆ¡i vẫn thổi và o dăm kèn, trong khi đó, mÅ©i hÃt tháºt nhanh và nhiá»u hÆ¡i và o phổi để rồi lại tiếp tục váºn hÆ¡i lên để thổi hÆ¡i và o dăm kèn. Cứ như váºy, luồng hÆ¡i thổi và o dăm kèn không bao giỠđứt quãng, tiếng kèn không bao giá» ngắt. Kỹ thuáºt nà y cho phép nhạc công chÆ¡i những Ä‘oạn nhạc dà i vô kể mà không cần phải dừng lại dể lấy hÆ¡i. Vá»›i nhạc cụ sáo trúc (thuá»™c Tiểu nhạc), kỹ thuáºt reo cÅ©ng đòi há»i má»™t trình độ kỹ thuáºt Ä‘iêu luyện. Muốn thá»±c hiện kỹ thuáºt nà y, hai môi cá»§a nhạc công hÆ¡i khép lại, mặt trên đầu lưỡi hÆ¡i chạm và o hà m trên, rồi phát hÆ¡i tháºt mạnh cho lưỡi rung tháºt Ä‘á»u. Luồng hÆ¡i bị rung manh tia và o thà nh miệng lá»— thổi tạo ra những âm thanh nghe như tiếng vê ở nhạc khà dây gảy. Và đối vá»›i trống, nhạc công có thể tạo ra những hiệu quả nghe như tiếng gió lướt nhẹ, hoặc những cuá»™n khói kỳ lạ bay lên táºn chÃn tầng mây, nÆ¡i có thần linh ngá»± trị... Bên cạnh đó, kỹ thuáºt hoà tấu cÅ©ng cần có má»™t trình độ Ä‘iêu luyện rất cao. Trong quá trình hoà tấu, nhạc công phải chú ý lắng nghe nhau, nhất là nghe tiếng trống báo hiệu để và o thá»§, ra vÄ© tháºt nhịp nhà ng, ăn ý. ChÃnh vì thế, diá»…n tấu nhã nhạc phải là những nhạc công chuyên nghiệp, có quá trình lâu dà i và công phu. Là má»™t loại hình nghệ thuáºt gắn vá»›i cuá»™c sống cá»§a cung đình qua nhiá»u triá»u đại Lý, Trần, Lê, Nguyá»…n...và tồn tại đến táºn hôm nay là má»™t bằng chứng độc đáo vá» mặt sáng tạo nghệ thuáºt. Truyá»n thống văn hoá đó đã được duy trì và phát triển qua cả nghìn năm lịch sá» cá»§a dân tá»™c và phần nà o được lưu truyá»n cho tá»›i ngà y nay. Những giá trị nà y được thể hiện rất Ä‘áºm nét trong các cuá»™c tế lá»… dân gian cá»§a ngưá»i dân địa phương. Kể từ khi triá»u đình Nguyá»…n rÆ¡i và o tình trạng suy thoái trước nạn ngoại xâm cuối thế ká»· XIX, âm nhạc cung đình cùng các sinh hoạt văn hoá truyá»n thống khác cá»§a triá»u đình cÅ©ng dần dần phôi pha. Cuối thá»i Nguyá»…n, triá»u đình chỉ còn duy trì 2 loại dà n nhạc là Äại nhạc và Tiểu nhạc vá»›i các nhạc cụ như sau: Äại nhạc gồm: trống, kèn, mõ, bồng, xáºp xoã; Tiểu nhạc gồm: trống bản, đà n Tỳ bà , Äà n Nhị, đà n Tam, Äịch, Tam âm, Phách tiá»n. Bên cạnh đó, vá»›i sá»± ảnh hưởng ngà y cà ng mạnh mẽ cá»§a văn hoá phương Tây, đặc biệt là văn hoá Pháp, triá»u đình cho du nháºp dà n Quân nhạc cá»§a phương Tây. Äến khi chế độ quân chá»§ Việt Nam chấm dứt và o năm 1945, âm nhạc cung đình Huế mất vị trà chức năng xã há»™i, môi trưá»ng diá»…n xướng nguyên thuá»· Ä‘i và o suy thoái có nguy cÆ¡ thất truyá»n. Trong những năm gần đây, nước ta đã chú trá»ng đến công tác phục hồi nhã nhạc, cụ thể là từ năm 1993-1995, sau khi di sản kiến trúc Huế được UNESCO công nháºn là di sản văn hoá nhân loại, má»™t dá»± án quy hoạch bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá Huế đã được đệ trình ChÃnh phá»§ Việt Nam. Ngà y 12/2/1996, ChÃnh phá»§ Việt Nam đã có Quyết định phê duyệt dá»± án quy hoạch bảo tồn và phát huy giá trị di tÃch cố đô Huế 1996- 2010, trong đó mục tiêu bảo tồn di sản văn hoá phi váºt thể cung đình Huế là má»™t trong ba mục tiêu chÃnh cá»§a Dá»± án. Ngà y 24/7/2005, ChÃnh phá»§ Việt Nam đã có công văn vá» việc láºp hồ sÆ¡ Âm nhạc cung đình Việt Nam: Nhã nhạc là loại hình âm nhạc truyá»n thống tiêu biểu cá»§a Việt Nam để đỠnghị UNESCO công nháºn là Kiệt tác di sản Văn hóa Phi váºt thể và Truyá»n khẩu cá»§a nhân loại đợt 2, năm 2003. Tháng 11 năm 2003, Nhã nhạc (triá»u Nguyá»…n) đã được UNESCO ghi tên và o danh mục Các Kiệt tác Di sản phi váºt thể cá»§a nhân loại. Nguồn: Cpv.org.vn http://hoisuhoc.vn/thongtinsuhoc.asp?id=197
|
 |
 |
 |
 |
 |
Tuyển Sinh
|
Tuyển Dụng
|
Giáo Trình
|
Thư Viện Phần Má»m
|
Góc Cao Há»c
|
|