Vietnamese-VNFrench (Fr)简体中文English (United Kingdom)

Khoa Lịch Sử
Bạn biết quá khứ, bạn hiểu hiện tại, bạn tiên đoán tương lai
 

 
Trang Chá»§ ÄỌC BÃO GIÚP BẠN VIỆT NAM HIỆN ÄẠI Quan hệ Việt Nam - Liên Xô trong giai Ä‘oạn kháng chiến chống Mỹ (1954 - 1975)
Quan hệ Việt Nam - Liên Xô trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ (1954 - 1975) PDF Imprimer Envoyer
Mercredi, 15 Décembre 2010 21:47
Index de l'article
Quan hệ Việt Nam - Liên Xô trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ (1954 - 1975)
Page 2
Toutes les pages


HÆ¡n ba mươi năm đã trôi qua kể từ khi cuá»™c Kháng chiến chống Mỹ cá»§a nhân dân Việt Nam kết thúc bằng thắng lợi cá»§a nhân dân Việt Nam, nhưng những cuá»™c thảo luận vá» giai Ä‘oạn lịch sá»­ quan trá»ng này vẫn tiếp diá»…n. Má»™t trong những ná»™i dung cá»§a các cuá»™c thảo luận đó là mối quan hệ giữa Việt Nam vá»›i các nước đồng minh, đặc biệt là vá»›i Liên Xô.
Theo đánh giá cá»§a má»™t số há»c giả nước ngoài, nhìn chung sá»± giúp đỡ cá»§a Liên Xô đối vá»›i Việt Nam trong giai Ä‘oạn kháng chiến chống Mỹ thể hiện má»™t số khía cạnh chá»§ yếu sau đây. Thứ nhất, mặc dù giúp đỡ Việt Nam, Liên Xô vẫn không muốn “hy sinh†chiến lược hoà dịu cá»§a há» trong quan hệ vá»›i Hoa Kỳ. Thứ hai, Liên Xô sẵn sàng đáp ứng tất cả nhu cầu cần thiết cá»§a Việt Nam nhằm chống lại sá»± tấn công ngày má»™t mở rá»™ng và ác liệt cá»§a đế quốc Mỹ. Thứ ba, Liên Xô mong muốn thá»±c hiện đàm phán để chấm dứt cuá»™c chiến hÆ¡n là ngày má»™t dấn sâu vào cuá»™c chiến tranh đó. (1) Nói má»™t cách khác, vá»›i tư cách là thành trì cá»§a phe XHCN và má»™t cá»±c đối trá»ng vá»›i Mỹ, Liên Xô mong muốn thông qua cuá»™c chiến tranh này thá»±c hiện những mục đích đối ngoại có tính toàn cầu, chiến lược cá»§a mình.
Thông qua việc khai thác má»™t số tài liệu trong nước và nước ngoài, bài viết này cố gắng phác hoạ mối quan hệ Việt Nam-Liên Xô trong giai Ä‘oạn từ năm 1954, tức là từ sau khi Hiệp định Geneve được ký kết, Việt Nam tạm thá»i bị chia cắt làm hai miá»n, cho đến khi miá»n Nam được hoàn toàn giải phóng vào năm 1975. Trong giai Ä‘oạn này, quan hệ Việt-Xô có thể được chia làm 4 giai Ä‘oạn chính: 1954- cuối những năm 1950; cuối những năm 1950 – mùa thu 1964; mùa thu 1964-1/1973; 1/1973-4/1975.
2. Quan hệ Việt-Xô giai đoạn 1954-cuối những năm 1950
Trong giai Ä‘oạn đầu, Liên Xô đã hình thành quan hệ chính trị toàn diện vá»›i Việt Nam, á»§ng há»™ chá»§ trương và đưá»ng lối khôi phục và xây dá»±ng miá»n Bắc Việt Nam. Tuy nhiên, quan hệ này lại không đậm đà bằng quan hệ vá»›i các nước khác. Ví dụ ngày 3/2/1950, Liên Xô má»›i đặt quan hệ ngoại giao vá»›i Inđônêxia (sau Việt Nam 3 ngày), song tháng 1/1953 Liên Xô đã cá»­ đại sứ Ä‘i Giacacta, trong khi đó mãi đến gần 2 năm sau tức là ngày 4/11/1954, Liên Xô má»›i cá»­ Lavraschev - đại sứ đầu tiên cá»§a Liên Xô đến Hà Ná»™i. ch Tổng bí thư Khrushev và Boulganin đã Ä‘i thăm Ấn Äá»™, Miến Äiện và Apganistan vào tháng12/1955 và đã 2 lần Ä‘i thăm Trung Quốc (vào tháng 8/1958 và tháng 10/1959), song không há» Ä‘i thăm Việt Nam. Äoàn đại biểu xô viết tối cao Liên Xô do chá»§ tịch Vôrôsilốp dẫn đầu Ä‘i thăm Inđônêxia trước rồi má»›i đến Việt Nam (tháng 5/1957). Bá»™ trưởng quốc phòng Liên Xô cÅ©ng đã Ä‘i thăm Ấn Äá»™ và Miến Äiện (2/1957), song vẫn không Ä‘i thăm Việt Nam. Há»™i hữu nghị Việt Xô được thành lập từ tháng 3/1950, nhưng há»™i hữu nghị Xô Việt mãi đến ngày 31/7/1958 má»›i được thành lập. (2)
Vá» kinh tế, biểu hiện cụ thể là Liên Xô đã giúp Việt Nam thá»±c hiện kế hoạch 3 năm khôi phục kinh tế 1955-1957 và kế hoạch 3 năm phát triển kinh tế và văn hoá 1958-1960. Theo Hiệp định ký ngày 18/7/1955, Liên Xô đã viện trợ không hoàn lại cho Việt Nam 40 triệu rúp để xây dá»±ng và khôi phục 146 xí nghiệp công trình công nghiệp và cÆ¡ quan thuá»™c các ngành cÆ¡ khí, than, Ä‘iện lá»±c và công nghiệp nhẹ. Tháng 3/1959, Liên Xô cho Việt Nam vay 100 triệu giúp để thá»±c hiện kế hoạch 3 năm phát triển kinh tế nói trên. Ngoài ra, Liên Xô còn giúp Việt Nam xây dá»±ng 21 đài khí tượng thuá»· văn, 156 trạm thuá»· văn các cấp, cho Việt Nam vay 350 triệu rúp để mua trang thiết bị máy móc và xây dá»±ng má»™t số nông trưá»ng, trông cây nhiệt đới theo hiệp định 14/6/1960. Trong thá»i gian từ 1955-1960, Liên Xô đã cá»­ 1547 chuyên gia các ngành sang công tác tại Việt Nam và nhận 420 thá»±c tập sinh và 1267 sinh viên Vịêt Nam sang há»c tập tại Liên Xô. Tuy nhiên sá»± giúp đỡ cá»§a Liên Xô cho Việt Nam so vá»›i các nước không phải XHCN ở châu à là khá khiêm tốn. (3)
Tuy nhiên, trong thái độ cá»§a Liên Xô đối vá»›i cuá»™c kháng chiến chống Mỹ có má»™t số biểu hiện sau đây: Thứ nhất, Liên Xô chá»§ trương giữ nguyên trạng ở miá»n Nam và chá»§ trương hoà bình để thi hành hiệp định Geneve. Liên Xô muốn Việt Nam phấn đấu giành thắng lợi trong xây dá»±ng miá»n Bắc để động viên và thúc đẩy đấu tranh chính trị ở miá»n Nam, giải quyết vấn đỠmiá»n Nam bằng thương lượng, bằng con đưá»ng hoà bình. Do vậy Liên Xô ít đỠcập đến đấu tranh vÅ© trang và đấu tranh chính trị ở miá»n Nam. Các phương tiện thông tin đại chúng cá»§a Liên Xô rất ít đưa tin vá» thắng lợi quân sá»± cá»§a nhân dân miá»n Nam và cÅ©ng không lên án thẳng chính quyá»n Mỹ trong các hoạt động ở miá»n Nam.
Lý do Liên Xô có thái độ trên đây theo Äảng Lao động Việt Nam là sau khi Stalin mất, Khrushev lên thay đã Ä‘i vào con đưá»ng xét lại. Năm 1956, tại Äại há»™i lần thứ XX, Äảng Cá»™ng sản Liên Xô đã đưa ra đưá»ng lối “cùng tồn tại hoà bìnhâ€, “quá độ hoà bìnhâ€, “thi Ä‘ua hoà bình†và chương trình đầy tham vá»ng “đuổi kịp và vượt Mỹ†vá» sản xuất sản phẩm tính theo đầu ngưá»i trong thưòi gian ngắn nhấtâ€. Vì mục tiêu và lợi ích cá»§a mình, Liên Xô chá»§ trương hoà hoãn vá»›i chá»§ nghÄ©a đế quốc nhất là đế quốc Mỹ, coi đó là nhiệm vụ chiến lược hàng đầu, nhằm tranh thá»§ vốn và kỹ thuật cá»§a Mỹ và Tây phương và giữ nguyên trạng cá»§a châu Âu để tạo ra những Ä‘iá»u kiện quốc tế thuận lợi cho xây dá»±ng CNXH ở Liên Xô. Liên Xô e ngại phong trào giải phóng dân tá»™c sẽ như “đốm lá»­a cháy rừngâ€, cản trở hoà hoãn, ảnh hưởng đến mục tiêu chiến lược cá»§a Liên Xô. Thứ hai, do trá»ng tâm chiến lược má»›i cá»§a Liên Xô là nhằm cá»§ng cố khối XHCN ở Äông Âu, mà biểu hiện rõ nhất là vịec thành lập khối SEV năm 1949 và tổ chức Hiệp ước Varsava 1955, đòi các nước đế quốc giữ nguyên trạng châu Âu, thá»±c hiện hoà hoãn Äông-Tây, đẩy lùi chiến tranh lạnh, nên Liên Xô tránh những đối đầu căng thẳng vá»›i Mỹ và các nước phương Tây.
Cần nói thêm là yếu tố Trung Quốc cÅ©ng đóng má»™t vai trò quan trá»ng trong mối quan hệ giữa Việt Nam và Liên Xô. Sau Há»™i nghị Geneve, uy tín cá»§a Trung Quốc tăng cao trên trưá»ng quốc tế. Trung Quốc đã bắt đầu mở rá»™ng ảnh hưởng, tập hợp lá»±c lượng ở châu à và châu Phi, đặc biệt là ở Äông Nam à và Nam Ã. Äiá»u đó thể hiện trong vai trò cá»§a Trung Quốc ở Há»™i nghị Băngdung (Inđônêxia 1955), gạt bỠảnh hưởng cá»§a Liên Xô. Trung Quốc cÅ©ng tìm cách hạn chế ảnh hưởng cá»§a Liên Xô trong khu vá»±c thông qua vấn đỠViệt Nam, tránh gây căng thẳng vá»›i Mỹ. Tuy nhiên, trong giai Ä‘oạn này, mâu thuẫn Xô-Trung chưa bá»™c lá»™ công khai, nên quan hệ Việt-Xô vẫn giữ được ở mức độ bình thưá»ng.
3. Quan hệ Việt-Xô giai đoạn cuối những năm 1950-10/1964
Trong giai Ä‘oạn tiếp theo từ cuối những năm 1950 đến tháng 10/1964, quan hệ Việt-Xô diá»…n ra trong bối cảnh má»›i. Äây là giai Ä‘oạn đưá»ng lối cách mạng Việt Nam có sá»± thay đổi. Trong thá»i gian này, Việt Nam chá»§ trương “tăng cưá»ng Ä‘oàn kết toàn dân, kiên quyết đấu tranh giữ vững hoà bình, đẩy mạnh cách mạng XHCN ở miá»n Bắc, đồng thá»i đẩy mạnh cách mạng dân tá»™c dân chá»§ nhân dân ở miá»n Nam, thá»±c hiện thống nhất nước nhà trên cÆ¡ sở độc lập, dân chá»§ và giàu mạnh, thiết thá»±c góp phần tăng cưá»ng phe XHCN và bảo vệ hoà bình ở Äông Nam à và trên thế giá»›i.†(4)
Thái độ và sá»± giúp đỡ cá»§a Liên Xô được biểu hiện trên má»™t số khía cạnh sau. Äể giúp Việt Nam thá»±c hiện kế hoạch 5 năm lần thứ nhất (1961-1965), Liên Xô đã cho Việt Nam vay 430 triệu rúp theo hiệp định 23/12/1960 vá»›i những Ä‘iá»u kiện ưu đãi. Ngoài ra, Liên Xô cÅ©ng cho Việt Nam vay 350 triệu rúp để phát triển các nông trưá»ng trồng cây nhiệt đới theo hiệp định 14/6/1960. Ngoài ra, Liên Xô còn viện trợ cho Việt Nam 20 triệu rúp để chống sốt rét trong những năm 1961-1965.
Vá»›i sá»± giúp đỡ cá»§a Liên Xô, Việt Nam đã hoàn thành cải tạo và xây dá»±ng 90 xí nghiệp và công trình các loại trong đó có 43 công trình công nghiệp, đáng kể là má»™t số nhà máy Ä‘iện có tổng công suất là 71.300 kw, các công trình khai khoáng như má» thiếc TÄ©nh Túc, má» apatit Lào Cai, nhà máy cÆ¡ khí Hà Ná»™i, nhà máy supe phốt phát Lâm Thao, nhà máy chè Phú Thá», nhà máy cá há»™p Hải Phòng, Trưá»ng Äại há»c Bách Khoa, Trưá»ng Äại há»c Nông Nghiệp I Hà Ná»™i.
Tuy nhiên, trong suốt giai Ä‘oạn này, Liên Xô không cá»­ bất cứ Ä‘oàn cán bá»™ cao cấp nào sang thăm Việt Nam. Äoàn lá»›n nhất cÅ©ng chỉ do Uá»· viên Bá»™ chính trị, Bí thư trung ương Äảng Mukhidinop dẫn đầu sang dá»± Äại há»™i lần thứ III Äảng Lao động Việt Nam. Năm 1960, Hồ Chá»§ Tịch đã má»i Khrushop sang thăm Việt Nam, nhưng Khrushop đã không sang, trong khi đó lại Ä‘i thăm Inđônêxia, Ấn Äá»™, Miến Äiện và Apganixtan vào tháng 2 và 3/1960. Liên Xô chỉ cá»­ Ä‘oàn quan sá»± cấp thấp do Äại tướng Patov, Phó Tổng tham mưu trưởng, dẫn đầu sang thăm Việt Nam, trong khi đó cả bá»™ trưởng quốc phòng, tư lệnh không quân lẫn tư lệnh hải quân đã lần lượt Ä‘i thăm Inđônêxia vào tháng 3/1963. (5)
Thái độ cá»§a Liên Xô đối vá»›i Việt Nam xấu hẳn Ä‘i kể từ giữa năm 1963, sau khi Việt Nam công khai phát biểu má»™t số quan Ä‘iểm vá» các vấn đỠquốc tế và sau khi Chá»§ tịch Lưu Thiếu Kỳ thăm Việt Nam vào tháng 5/1963. Thái độ đó được biểu hiện rõ nét trong các bức thư cá»§a Trung ương Äảng Cá»™ng sản liên Xô gá»­i Trung ương Äảng Lao Äá»™ng Việt Nam ngày 28/11/1963 và nhất là lá thư ngày 6/7/1964. Bức thư đó viết:
“Trong thá»i gian gần đây, má»™t số hoạt động cá»§a các đồng chí trong trung ương đảng lao động Việt Nam đã làm cho chúng tôi nghi ngại và phiá»n lòng vì những hành động đó rõ ràng Ä‘i ngược lại những lá»i tuyên bố cá»§a các đại biểu Việt Nam vá» tình hữu nghị Xô Việt...má»™t chiến dịch không thân thiện chống Liên Xô gần đây được tiến hành ngày càng rá»™ng rãi và tích cá»±c tại nước VNDCCH...trong các há»™i nghị bí mật cá»§a Äảng và trong nhân dân đã phổ biến rá»™ng rãi đủ Ä‘iá»u bịa đặt nhằm reo rắc sá»± hoài nghi đối vá»›i đất nước cá»§a Lênin, khêu lên tình cảm không tốt đẹp đối vá»›i đất nước cá»§a Lênin...phải chăng những sá»± kiện kể trên...Ä‘ang gây thiệt hại lá»›n lao cho mối tình hữu nghị Xô-Việt...chúng tôi mong muốn má»™t cách chính đáng rằng hữu nghị thì phải được đáp lại bằng hữu nghị.†(6)
Äối vá»›i nhiệm vụ đẩy mạnh cách mạng dân tá»™c dân chá»§ nhân dân ở Miá»n Nam Việt Nam, thái độ cá»§a Liên Xô cÅ©ng có những biểu hiện tiêu cá»±c. CÅ©ng như giai Ä‘oạn trước, Liên Xô chá»§ trương giải quyết vấn đỠmiá»n Nam Việt Nam bằng phương pháp hoà bình, không muốn Việt Nam phát động cuá»™c đấu tranh vÅ© trang ở miá»n Nam Việt Nam, chỉ muốn Việt Nam tập trung sức lá»±c xây dá»±ng CNXH ở miá»n Bắc và bằng cách đó tác động vào diá»…n biến cá»§a tình hình miá»n Nam. Vì vậy, ngày 25/2/1963, Trung ương Äảng cá»™ng sản Liên Xô đã khuyên Việt Nam nên lợi dụng đỠnghị cá»§a chính quyá»n Kennedy vá» thương lượng nhằm “trung lập hoá†Việt Nam để phục vụ cho việc cá»§ng cố vị trí cá»§a nước VNDCCH, tạo Ä‘iá»u kiện thuận lợi cho cuá»™c đấu tranh cá»§a các lá»±c lượng yêu nước miá»n Nam Việt Nam, đồng thá»i giúp thá»§ tiêu lò lá»­a căng thẳng ở Äong Nam Ã. Vì thế, Liên Xô viện trợ rất ít vÅ© khí cho cuá»™c đấu tranh quân sá»± ở miá»n Nam. Tháng 9/1962, khi đồng chí Văn Tiến DÅ©ng sang Liên Xô đỠnghị tăng cưá»ng viện trợ quân sá»±, Liên Xô chỉ nhận giúp vá»›i số lượng rất ít. Ngày 28/1/1963, Äại sứ Liên Xô tại Hà Ná»™i Tovmasyan đã được Trung ương đảng cá»™ng sản Liên Xô uá»· nhiệm đến gặp thá»§ tướng Phạm Văn Äồng nhấn mạnh chỉ viện trợ kinh tế cho miá»n Nam thôi. (7) Liên Xô cÅ©ng đón tiếp má»™t cách lạnh nhạt các đại diện cá»§a Mặt trận DTGPMNVN. Liên Xô cÅ©ng phản á»­ng yếu á»›t trước việc Mỹ dùng không quân tấn công miá»n Bắc ngày 5/8 và 18/9/1964. Äặc biệt, Liên Xô đã tìm cách thoái thác nghÄ©a vụ đồng chá»§ tịch cả hai Há»™i nghị Geneve vá» Lào và Äông Dương thể hiện trong thư cá»§a Bá»™ ngoại giao Liên Xô ngày 27/7 và 17/8/1964. Äặc biệt, Liên Xô đã thoả hiệp vá»›i Mỹ vá» vấn đỠLào trên cÆ¡ sở ngừng bắn, lập chính phá»§ liên hiệp đứng đầu là Phouma. Sở dÄ© liên Xô muốn hợp tác vá»›i Mỹ để giải quyết vấn đỠLào là để đánh đổi lấy việc Mỹ chấp nhận sá»± kiện “bức tưá»ng Berlin†được dá»±ng lên vào ngày 13/8/1961.
Chính trong giai Ä‘oạn này, mâu thuẫn Xô-Trung và nhân tố Trung Quốc đã trở thành trở ngại lá»›n cho sá»± phát triển quan hệ Việt-Xô. Äiá»u này được biểu hiện rõ rệt qua những hành động và thái độ cá»§a Liên Xô đối vá»›i Việt Nam. Trong thá»i gian từ 1960-1964, Trung ương Äảng Lao động Việt Nam đã nhận được khoảng 13 lá thư và các thông báo cá»§a Ban chấp hành trung ương và Bá»™ chính trị Äảng cá»™ng sản Liên Xô. Phần lá»›n những bức thư và thông báo này Ä‘á»u đỠcập đến sá»± bất đồng Xô-Trung, đỠnghị há»™i đàm hai đảng Xô-Việt, phàn nàn lãnh đạo đảng và báo chí Việt Nam phê phán lập trưá»ng cá»§a Äảng cá»™ng sản Liên Xô, phê phán Việt Nam có thái độ không thân thiện vá»›i chuyên gia Liên Xô ở Việt Nam. Các chuyến viếng thăm cá»§a Liên Xô tá»›i Việt Nam do Pônômarinốp, Bí thư trung ương Äảng dẫn đầu vào tháng 2/1962 và Ä‘oàn do Andrôpốp, Bí thư trung ương Äảng dẫn đầu vào tháng 1/1963, Ä‘á»u nhằm lôi kéo tranh thá»§ Việt Nam. (8) Trong lá thư gá»­i Trung ương đảng Lao động Việt Nam ngày 6/7/1964, Trung ương đảng cá»™ng sản Liên Xô đã đỠnghị Trung ương đảng Lao động Việt Nam phải “thay đổi lập trưá»ngâ€.
Trong bối cảnh bất đồng Xô-Trung bá»™c lá»™ công khai, Liên Xô quan tâm nhiá»u hÆ¡n đến việc tranh thá»§ các nước lá»›n khác trong khu vá»±c như Inđônêxia, Ấn Äá»™, nhằm tranh giành ảnh hưởng vá»›i Mỹ và Trung Quốc. Tuy nhiên, Liên Xô đã không cắt quan hệ vá»›i Việt Nam như đã làm vá»›i Albani và Trung Quốc vì vị thế cá»§a Việt Nam trong ván bài vá»›i Mỹ. Äây là giai Ä‘oạn xấu nhất trong lịch sá»­ quan hệ giữa hai nước.


 


 Äăng Nhập 




bogddt 1275359403_Portfolio 1275359468_Book 1275359498_adept_installer  hanhchinh
Tuyển Sinh
 Tuyển Dụng
 Giáo Trình
 Thư Viện Phần Má»m
Góc Cao Há»c