Vietnamese-VNFrench (Fr)简体中文English (United Kingdom)

Khoa Lịch Sử
Bạn biết quá khứ, bạn hiểu hiện tại, bạn tiên đoán tương lai
 

 
Trang Chá»§ ÄỌC BÃO GIÚP BẠN VIỆT NAM HIỆN ÄẠI Quan hệ Việt Nam - Liên Xô trong giai Ä‘oạn kháng chiến chống Mỹ (1954 - 1975) - Page 2
Quan hệ Việt Nam - Liên Xô trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ (1954 - 1975) - Page 2 PDF Print E-mail
Wednesday, 15 December 2010 21:47
Article Index
Quan hệ Việt Nam - Liên Xô trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ (1954 - 1975)
Page 2
All Pages
4. Quan hệ Việt - Xô giai đoạn 11/1964-1/1973
Sá»± quan tâm cá»§a Liên Xô đối vá»›i cuá»™c kháng chiến chống Mỹ cá»§a Việt Nam chỉ thá»±c sá»± bắt đầu vào cuối năm 1964, sau khi Mỹ leo thang mở cuá»™c tấn công bằng không quân ra miá»n Bắc và sau khi Khrushev bị hạ bệ. Cuối tháng 12 năm 1964, Liên Xô đã cho phép đại diện thưá»ng trú cá»§a Mặt trận Dân tá»™c Giải phóng Miá»n Nam Việt Nam được hoạt động tại MatxcÆ¡va. Tiếp theo đó, sá»± giúp đỡ cá»§a Liên Xô đối vá»›i Việt Nam được đánh dấu bằng chuyến thăm cá»§a Ä‘oàn đại biểu cấp cao Liên Xô do chá»§ tịch Há»™i đồng bá»™ trưởng Kossygin dẫn đầu tá»›i Hà Ná»™i vào tháng 2 năm 1965. Chuyến thăm này có ý nghÄ©a nhiá»u mặt. Thứ nhất, Liên Xô cam kết cung cấp vÅ© khí chống lại sá»± tấn công bằng không lá»±c cá»§a Hoa Kỳ. Thứ hai, Liên Xô muốn nhấn mạnh vai trò và vị trí cá»§a mình ở Äông Nam Ã. Thứ ba, Liên Xô muốn cảnh báo Việt Nam không được coi thưá»ng âm mưu cá»§a Mỹ đối vá»›i CNCS ở châu Ã. Cuối cùng, Liên Xô cÅ©ng dá»± định thoả thuận vá»›i Trung Quốc vá» kế hoạch phối hợp giúp đỡ Việt Nam. (9) Tuyên bố chung được hai bên đưa ra ngày 10/2/1965 khẳng định VNDCCH là tiá»n đồn cá»§a phe XHCN ở Äông Nam Ã, vai trò cá»§a Việt Nam trong cuá»™c chiến chống đế quốc Mỹ và đóng góp cá»§a Việt Nam vào ná»n hoà bình cá»§a thế giá»›i. Tuyên bố cÅ©ng khẳng định Liên Xô không thể thá» Æ¡ vá»›i an ninh cá»§a má»™t nước XHCN anh em và sẵn sàng á»§ng há»™ và giúp đỡ Việt Nam. (10)
Trong thá»i kỳ này, Liên Xô tập trung xây dá»±ng kinh tế, tiếp tục phấn đấu thá»±c hiện mục tiêu chiến lược đã đỠra là vượt Mỹ vá» tổng sản phẩm quốc dân tính theo đầu ngưá»i vào năm 1970 và xây dá»±ng xong cÆ¡ sở vật chất kỹ thuật cá»§a CNCS vào năm 1980. (11) Nhằm đạt mục tiêu này, Liên Xô vẫn tiếp tục thi hành chính sách hoà hoãn vá»›i Mỹ, tranh thá»§ thá»i gian cá»§ng cố Äông Âu, bảo đảm an ninh, tranh thá»§ khoa há»c kỹ thuật cá»§a phương Tây. CÅ©ng vào thá»i gian này, mâu thuẫn Xô-Trung đã bá»™c lá»™ công khai, sá»± bất đồng giữa hai đảng cá»™ng sản Liên Xô và Trung Quốc bắt đầu trở lên gay gắt.
Sự cam kết giúp đỡ Việt Nam của Liên Xô một lần nữa được khẳng định bằng chuyến thăm Liên Xô từ ngày 10-17/4/1965 của đoàn đại biểu cao cấp Việt Nam do đồng chí Lê Duẩn dẫn đầu. Tuyên bố chung nhấn mạnh:
“Nếu Hoa Kỳ tăng cưá»ng xâm lược chống Việt Nam, trong trưá»ng hợp cần thiết và nếu Việt Nam yêu cầu, chính phá»§ Liên Xô sẵn sàng cho phép những công dân xô viết có nguyện vá»ng đến Việt Nam theo tinh thần quốc tế vô sản để chiến đấu vì sá»± nghiệp chính nghÄ©a cá»§a nhân dân Việt Nam, bảo vệ những thành quả xã há»™i chá»§ nghÄ©a cá»§a Việt Nam Dân chá»§ Cá»™ng hoà.†(12)
Kết quả cụ thể cá»§a các chuyến thăm này là Liên Xô đã cung cấp giúp Việt Nam hệ thống tên lá»­a đất đối không, máy bay, phi công và đội ngÅ© kỹ thuật viên nhằm bảo vệ khu vá»±c Hà Ná»™i, Hải Phòng và má»™t số thành phố quan trá»ng khác. Ngay trong năm 1965, má»™t số máy bay MIG 15/17 và IL-28 đã được chuyển đến Việt Nam. (13)
Sá»± giúp đỡ cá»§a Liên Xô tăng dần từ năm 1965 đến năm 1968. Tính đến năm 1967, tổng viện trợ cá»§a các nước XHCN cho Việt Nam là khoảng 1,5 tá»· Rúp (hÆ¡n 1,5 tá»· USD), trong đó sá»± trợ giúp cá»§a Liên Xô chiếm 36,8% (608 triệu USD). Äến cuối năm 1967, sá»± giúp đỡ Liên Xô đã tăng lên 50% tổng giá trị giúp đỡ cá»§a phe XHCN, trong đó sá»± giúp đỡ vá» quân sá»± chiếm 2/3 tổng giá trị giúp đỡ cá»§a Liên Xô và đạt con số là 396,7 triệu USD. Năm 1968, Liên Xô đã dẫn đầu danh sách các nước XHCN giúp đỡ cho Việt Nam, vá»›i tổng giá trị đạt 542 triệu Rúp (582,2 triệu USD). (14) Ngoài ra, có khoảng từ 1.500 đến 2.500 chuyên gia quân sá»± Liên Xô bao gồm kỹ sư, phi công, kỹ thuật viên phụ trách hệ thống raÄ‘a, tên lá»­a đã phục vụ ở Việt Nam trong thá»i gian chiến tranh. (15) Äến năm 1968, Liên Xô đã chiếm vị trí đầu bảng trong danh sách các nước á»§ng há»™ và giúp đỡ Việt Nam.
Nguyên nhân cá»§a những Ä‘iá»u chỉnh trong chính sách cá»§a Liên Xô đối vá»›i Việt Nam trong giai Ä‘oạn này trước hết là do đế quốc Mỹ mở rá»™ng chiến tranh ảnh hưởng trá»±c tiếp đến lợi ích cá»§a Liên Xô. Ngoài ra, Liên Xô cÅ©ng nhận thấy những sai lệch trong đưá»ng lối đối ngoại dưới thá»i Khrushev. Äại há»™i lần thứ XXIII Äảng cá»™ng sản Liên Xô (cuối tháng 3-đầu tháng 4/1966) đã không xác định chung sống hoà bình là đưá»ng lối chung bao trùm cá»§a Liên Xô nữa và đã đưa nhiệm vụ á»§ng há»™ phong trào giải phóng dân tá»™c lên hàng thứ hai và nêu thêm nhiệm vụ chống trả các thế lá»±c xâm lược cá»§a chá»§ nghÄ©a đế quốc.
Má»™t nguyên nhân quan trá»ng khác là Liên Xô đã thay đổi cách nhìn vá» Việt Nam, coi Việt Nam là trung tâm trong ná»n chính trị quốc tế, có liên quan trá»±c tiếp tá»›i đối thá»§ chính cá»§a Liên Xô là Mỹ và đối thá»§ chính cá»§a Liên Xô trong phong trào cách mạng là Trung Quốc. Vì những lý do đó, Liên Xô đâ cố gắng kiểm soát từ ná»™i dung, giải pháp đến cách tiến hành chiến tranh cá»§a Việt Nam. Liên Xô đỠnghị lấy phi công, bá»™ đội Ä‘iá»u khiển tên lá»­a cá»§a Liên Xô. Äặc biệt, ngày 19/3/1968, Chá»§ tịch Kossygin gá»­i thư cho Thá»§ tướng Phạm Văn Äồng yêu cầu cho lập hệ thống cố vấn từ Bá»™ tư lệnh phòng không đến các đơn vị sư, trung Ä‘oàn.
Nói tóm lại, từ vị trí "quan sát viên“ trong giai Ä‘oạn 1954-1964, đến giai Ä‘oạn này Liên Xô đã trở thành nước giúp đỡ Việt Nam nhiá»u nhất. Sá»± giúp đỡ này đã góp phần quan trá»ng vào thắng lợi tiếp theo cá»§a nhân dân Việt Nam. Äảng, nhà nước và nhân dân Việt Nam không bao giá» quên sá»± giúp đỡ to lá»›n và quý báu đó. Tuy nhiên, trong các nghiên cứu gần đây cá»§a mình, các há»c giả Nga và Trung Quốc đã có những nhận định thiếu khách quan vỠđưá»ng lối cá»§a Việt Nam.(16)
5. Quan hệ Việt -Xô giai đoạn 1/1973-4/1975
Ngày 27/1/1973, Hiệp định Paris vá» chấm dứt chiến tranh lập lại hoà bình ở Việt Nam đã được ký kết. Việc ký hiệp định Paris là phù hợp vá»›i mong muốn làm dịu tình hình quốc tế căng thẳng, giải quyết các cuá»™c tranh chấp quốc tế bằng thương lượng cá»§a Liên Xô. Vì thế, Liên Xô luôn gắn thắng lợi cá»§a Việt Nam vá»›i kết quả cá»§a việc thá»±c hiện cương lÄ©nh hoà bình cá»§a Äại há»™i lần thứ XXIV ÄCSLX, lấy việc ký hiệp định Paris để chứng minh đưá»ng lối cùng tồn tại hoà bình là đúng, là mẫu má»±c cho việc giải quyết các vấn đỠtranh chấp quốc tế khác.
Sau khi Hiệp định được ký kết, Liên Xô vẫn tiếp tục giành sá»± á»§ng há»™ to lá»›n vá» chính trị và vật chất cho Việt Nam. Cụ thể, trong thá»i gian này, Liên Xô đã đón nhiá»u Ä‘oàn cấp cao cá»§a Việt Nam như Ä‘oàn đại biểu Äảng và Chính phá»§ Việt Nam do Tổng bí thư Lê Duẩn dẫn đầu Ä‘i thăm Liên Xô vào tháng 7/1973 và tháng 10/1975, Ä‘oàn cá»§a Thá»§ tướng Phạm Văn Äồng vào 3/1974, Ä‘oàn cá»§a Lê Thanh Nghị vào tháng 8/1974, Ä‘oàn cá»§a Lê Äức Thá» vào tháng 11/1974, cá»§a Nguyá»…n Duy Trinh 12/1974, cá»§a Nguyá»…n Hữu Thá» 12/1973. Khác trước, từ cuối 1973, Liên Xô đã thừa nhận Chính phá»§ CMLTMNVN là ngưá»i đại diện chân chính duy nhất cá»§a nhân dân miá»n Nam.
Tuy nhiên, Liên Xô lại mong muốn tất cả các bên Ä‘á»u phải nghiêm chỉnh và triệt để thi hành Hiệp định, giữ vững hoà bình lâu dài, không để chiến tranh bùng nổ. Äối vá»›i nhiệm vụ hoàn thành nhiệm vụ độc lập và dân chá»§ ở miá»n Nam thì Liên Xô lại chá»§ trương thá»±c hiện bằng con đưá»ng đấu tranh chính trị, thông qua việc lập chính phá»§ liên hiệp trên tinh thần hiệp định Paris. Tóm lại, Liên Xô muốn duy trì tình trạng nguyên trạng đã đạt được khi ký Hiệp định. Liên Xô luôn e ngại rằng Việt Nam sẽ mở các cuá»™c tấn công lá»›n bằng quân sá»±, dẫn đến việc Mỹ có thể quay lại, Ä‘e doạ những thành quả đã đạt được. Tháng 7/1973, trong khi tiếp Tổng bí thư Lê Duẩn và Thá»§ tướng PhạmVăn Äồng, Tổng bí thư BrêgiÆ¡nhép nói: “Äiá»u chá»§ yếu ngày nay là phải giữ vững Hiệp định Paris, đừng để cho tình hình phức tạp.†Tháng 11/1973, Chá»§ tịch Kossygin lại nói vá»›i Thá»§ tướng Phạm Văn Äồng: “Vì lợi ích chung phải làm sao đừng để nổ ra chiến tranh, hÆ¡n nữa nhân dân VN đã má»i mệt.†(17) Äặc biệt, bức thư ngày 20/12/1973 cá»§a Bá»™ chính trị BCHTW ÄCSLX thể hiện rõ ý muốn cá»§a Liên Xô giữ nguyên trạng khi ký Hiệp định, giữ nguyên hai vùng kiểm soát, chống lấn chiếm là cần thiết nhưng cÅ©ng khuyên Việt Nam không dùng vÅ© trang để thay đổi nguyên trạng.
Từ khi hiệp định Paris được ký kết, Liên Xô đã 5 lần chuyển đỠnghị hoặc những lá»i Ä‘e doạ gây sức ép cá»§a Mỹ đối vá»›i Việt Nam như tố cáo Việt Nam vi phạm hiệp định, thông báo Mỹ sẽ đình chỉ gỡ mìn theo thoả thuận vì Việt Nam lấn chiếm ở miá»n Nam. Äặc biệt, ngày 16/8/1974, Liên Xô đã chuyển ý kiến cá»§a chính quyá»n Ford là Mỹ lo ngại vá» việc Việt Nam Ä‘ang chuẩn bị tấn công lá»›n ở miá»n Nam Việt Nam và Ä‘e doạ sẽ can thiệp. Ngày 21/4/1975, khi Việt Nam Ä‘ang thắng lá»›n ở miá»n Nam, Äại sứ Liên Xô tại việt Nam Chapline đã thông báo vá»›i Thá»§ tướng Phạm Văn Äồng thông Ä‘iệp miệng cá»§a Tổng thống Ford ngày 19/4/1974 gá»­i Tổng bí thư BrêgiÆ¡nhép đỠnghị Việt Nam thá»±c hiện má»™t cuá»™c đình chỉ chiến sá»± tạm thá»i ở miá»n Nam Việt Nam nhằm bảo đảm cho việc di tản má»™t cách liên tục những ngưá»i Mỹ ra khá»i miá»n Nam và tỠý lo ngại không thể loại trừ việc chính quyá»n Mỹ có hành động phiêu lưu nhằm gỡ thể diện. (18)
Sau khi Hiệp định Paris được ký kết, Liên Xô bá»™c lá»™ ý muốn tăng cưá»ng quan hệ má»i mặt vá»›i Việt Nam. Vá» chính trị, Liên Xô đưa ra cả má»™t chương trình phối hợp hoạt động; vá» kinh tế, muốn Việt Nam hợp tác tham gia SEV. Vá» quân sá»±, Liên Xô muốn đặt hệ thống cố vấn trong quân đội Việt Nam, tích cá»±c xây dá»±ng cảng và hạm đội đánh cá, xây dá»±ng trạm động đất. Hiệp ước Hữu nghị và Hợp tác ký ngày 3/11/1978 là bằng chứng cho quan hệ toàn diện giữa Việt Nam và Liên Xô. Lý do chính là Äông dương và Äông Nam à đang trở thành má»™t bá»™ phận quan trá»ng trong chiến lược cá»§a Liên Xô ở Châu Ã-Thái Bình Dương, khi mà Mỹ đã thất bại trong chiến tranh Việt Nam và Trung Quốc Ä‘ang đẩy mạnh hoạt động và câu kết vá»›i Mỹ. Ngày 12/7/1973, Tổng bí thư BrêgiÆ¡nhép bày tá» mong muốn Việt Nam đóng vai trò kinh tế, chính trị trong khu vá»±c. Ngày 16/7/1973, Chá»§ tịch Kossygin thậm chí còn cho rằng Việt Nam là chá»— dá»±a duy nhất cá»§a Liên Xô ở Äông Dương. (19)
Tuy nhiên, Liên Xô vẫn e ngại Việt Nam sẽ ngả theo Trung Quốc, nên đã thăm dò xem Việt Nam đánh giá, so sánh như thế nào vỠsự giúp đỡ của Liên Xô và Trung Quốc cho Việt Nam. Liên Xô cũng rất quan tâm đến quan hệ của Việt Nam với các nước TBCN, nhắc nhở Việt Nam cần cảnh giác trong làm ăn kinh tế với Mỹ và các nước TBCN phát triển, nhất là với Nhật Bản. Liên Xô cũng chưa tin khả năng tiếp thu vốn và kỹ thuật của Việt Nam.
6. Kết luận
Với tư cách là một phần của cuộc chiến tranh lạnh, cuộc Kháng chiến chống Mỹ của Việt Nam là thử thách lớn nhất đối với quan hệ song phương Việt Nam-Liên Xô. Trong suốt giai đoạn kéo dài hơn 20 năm đó, quan hệ Việt-Xô đã trải qua bốn giai đoạn thăng trầm khác nhau, tuỳ thuộc vào bối cảnh quốc tế, khu vực và tình hình của mỗi nước.
Vá»›i tư cách là thành trì cá»§a phe XHCN và là má»™t cá»±c trong trật tá»± thế giá»›i lưỡng cá»±c, Liên Xô đã phải theo Ä‘uổi cùng má»™t lúc nhiá»u mục tiêu. Thứ nhất, Liên Xô không thể không á»§ng há»™ và giúp đỡ Việt Nam-thành viên cá»§a phe XHCN. Thứ hai, vì lợi ích chiến lược cá»§a mình và cÅ©ng vì lợi ích chung cá»§a cách mạng thế giá»›i, Liên Xô đã tìm má»i cách để hạn chế quy mô chiến tranh, đưa vấn đỠvào bàn thương lượng, để Ä‘i tá»›i má»™t giải pháp chính trị trên cÆ¡ sở nguyên trạng. Thứ ba, trên cÆ¡ sở đó Liên Xô hy vá»ng cải thiện quan hệ vá»›i Mỹ nhằm giải quyết những vấn đỠcó tính chiến lược khác, đồng thá»i hạn chế vai trò cá»§a Trung Quốc.
Những nhân tố thưá»ng xuyên tác động đến quan hệ Việt Nam-Liên Xô trong giai Ä‘oạn này là (1) những lợi ích chiến lược toàn cầu cá»§a Liên Xô, (2) sá»± thay đổi chính sách Việt Nam cá»§a Mỹ và (3) sá»± cạnh tranh vị trí số má»™t trong phong trào cách mạng vá»›i Trung Quốc. Do đó, khi nghiên cứu quan hệ Việt Nam-Liên Xô trong giai Ä‘oạn kháng chiến chống Mỹ, không thể không giành sá»± chú ý thích đáng đến mối quan hệ tam giác Xô-Mỹ-Trung.
Tài liệu tham khảo
1. Bộ Ngoại giao CHXHCNVN và Bộ Ngoại giao Liên Xô, Việt Nam-Liên Xô: 30 năm quan hệ 1950-1980, Matxcơva: NXB Tiến Bộ 1982
2. Chen Jian, China and the First Indo-China War, 1950-1954, in: The China Quarterly, No 133 (March 1933) pp.85-110
3. Chen Jian, China’s Involvement in the Vietnam War, 1964-1969, in: China Quarterly, No 142 (June 1995), pp. 356-387.
4. Douglas Pike, Vietnam and the Soviet Union: Anatomy of an Alliance, Boulder: Westview Press 1987
5. Gareth Porter (ed.), Vietnam: The Definitive Documentation of Human Decision, Vol. II, New York 1979
6. Gary R. Hess, The Unending War: Historians and the Vietnam War, Diplomatic History, 18 (Spring 1994).
7. Ilya Gaidyk, Confronting Vietnam-Soviet Policy toward the Indochina Conflict, 1954-1963, Stanford University Press 2003
8. Ilya Gaidyk, The Soviet Union and the Vietnam War, Ivan R. Dee, Chicago 1996.
Min Chen, The Strategic Triangle and Regional Conflict-Lessons from the Indochina Wars, Lynne Rienner Publisher, Boulder and London 1992.
9. Vụ Liên Xô, Bộ Ngoại giao, VỠquan hệ Việt-Xô trong giai đoạn chống Mỹ cứu nước, Hà Nội, 1985.


(1) Douglas Pike, Vietnam and the Soviet Union: Anatomy of an Alliance, Boulder: Westview Press 1987, tr. 61.
(2) Vụ Liên Xô, VỠquan hệ Việt Xô, 1985, tr.3.
(3) Từ 1955-1959 Liên Xô đã cho Inđônêxia vay 247 triệu rúp. Tháng 7/1959, Liên Xô lại cho Inđônêxia vay thêm 17,5 triệu rúp. Tháng 2/1960, Liên Xô và Inđônêxia ký tổng hiệp định thứ 2 vỠhợp tác kinh tế và kỹ thuật theo đó Liên Xô cho Inđônêxia vay 250 triệu đôla.
(4) Nghị quyết đại há»™i lần thứ III cá»§a Äảng (9/1960).
(5) Vụ Liên Xô, VỠquan hệ Việt Xô, 1985, tr.11-12.
(6) Vụ Liên Xô, VỠquan hệ Việt Xô, 1985, tr.12. Trước đó tháng 2/1964, khi đoàn đại biểu Việt Nam do đ/c Lê Duẩn dẫn đầu sang trao đổi ý kiến với Liên Xô vỠcác vấn đỠquốc tế, Krushev đã doạ cắt viện trợ quân sự cho Việt Nam.
(7) Vụ Liên Xô, VỠquan hệ Việt Xô, 1985, tr.15.
(8) Vụ Liên Xô, VỠquan hệ Việt Xô, 1985, tr.19.
(9) Gareth Porter (ed.), Vietnam: The Definitive Documentation of Human Decision, Vol. II, New York 1979, tr. 346-347.
(10) Việt Nam-Liên Xô: 30 năm quan hệ 1950-1980, Matxcơva: NXB Tiến Bộ 1982, tr. 107-111.
(11) Cương lÄ©nh Äảng cá»™ng sản Liên Xô 1961.
(12) Việt Nam-Liên Xô, sđd, tr. 117-118.
(13) Ilya V. Gaiduk, sđd, tr. 40.
(14) Ilya V. Gaiduk, sđd, tr. 58.
(15) Ilya V. Gaiduk, sđd, tr. 61.
(16) Chen Jian, 1995, tr. 380-385; Ilya V. Gaiduk, sđd, tr. 65-72.
(17) Vụ Liên Xô, VỠquan hệ Việt Xô, 1985, tr.51.
(18) Vụ Liên Xô, VỠquan hệ Việt Xô, 1985, tr.52-53.
(19) Vụ Liên Xô, VỠquan hệ Việt Xô, 1985, tr.59-60.
TS. Phạm Quang Minh
http://www.bulletin.vnu.edu.vn/ttsk/Vietnamese/C2088/2007/11/N19941/?35



 


 Äăng Nhập 




bogddt 1275359403_Portfolio 1275359468_Book 1275359498_adept_installer  hanhchinh
Tuyển Sinh
 Tuyển Dụng
 Giáo Trình
 Thư Viện Phần Má»m
Góc Cao Há»c