
Ảnh từ Internet.
XôcÆ¡rát là má»™t nhà triết há»c duy tâm nổi tiếng thá»i cổ đại Hy Lạp. Ông ra Ä‘á»i tạu thà nh bang Aten (Athenes) trong má»™t gia đình cha là m nghá» Ä‘iêu khắc và mẹ là má»™t bà đỡ.
Thá»i thanh niên, XôcÆ¡rát rất tÃch cá»±c, hăng thái tham dá»± các buổi diá»…n thuyết, bà i giảng cá»§a các triết gia hùng biện như PácmênÃt (Parménide), Dênông (Zénon), Anaxago (Anaxagore), Gioócgiát (Gorgias)…
XôcÆ¡rát phản đối chá»§ nghÄ©a duy váºt, không quan tâm đến việc nghiên cứu khoa há»c tá»± nhiên và phản đối vô thần luáºn. Ông táºp hợp xung quanh mình má»™t nhóm quý tá»™c nhằm tiến hà nh cuá»™c đấu tranh tư tưởng và chÃnh trị chống chÃnh thể dân chá»§ Aten. Khi chế độ nà y được khôi phục, ông đã bị kết án tá» hình vì ba tá»™i: Bà i xÃch thần linh, chống đối chế độ và há»§ hóa giá»›i trẻ.
Triết há»c XôcÆ¡rát là há»c thuyết dạy con ngưá»i sống. Theo ông, mục Ä‘Ãch cá»§a triết há»c là dạy đức hạnh. Ông đưa ra má»™t luáºn Ä‘iểm nổi tiếng là “con ngưá»i, hãy nháºn thức chÃnh mìnhâ€. Nháºn thức chÃnh mình ở đây không chỉ như má»™t nhân cách mà còn như là má»™t con ngưá»i nói chung.
Muốn nháºn thức được chÃnh mình, cần phải bắt đầu từ nghi ngá» sá»± hiểu biết cá»§a mình. ChÃnh vì váºy, XôcÆ¡rát thưá»ng nói má»™t cách khiêm tốn “Tôi biết rằng tôi không biết gì hếtâ€. CÅ©ng chÃnh từ đó, phương pháp XôcÆ¡rát ra Ä‘á»i nhằm phát hiện “chân lý†bằng cách tranh luáºn.
Phương pháp XôcÆ¡rát bao gồm 4 yếu tố gắn bó máºt thiết vá»›i nhau. Äó là :
- Mỉa mai (Ironie)
- Äỡ đẻ (Maieutique)
- Quy nạp (Induction)
- Xác định hay định nghĩa (Définition)
Mỉa mai là biện pháp phản biện bằng cách nêu lên những câu há»i nhằm dồn ngưá»i đối thoại sa và o tình trạng mâu thuẫn khiến há» nháºn thấy sá»± dốt nát cá»§a mình và phải thừa nháºn chân lý. Äó là má»™t hệ thống câu há»i như các câu há»i mẹo, há»i vặn mang tÃnh châm biếm, mỉa mai, vạch ra những ý ngược Ä‘á»i, trá»› trêu cá»§a ngưá»i đối thoại.
Äỡ đẻ là thá»§ pháp tiếp theo nhằm giúp cho ngưá»i đối thoại tìm ra và thừa nháºn chân lý. Thá»§ pháp nà y tá»±a như bà đỡ đẻ giúp cho bà mẹ sinh ra đứa trẻ được mẹ tròn con vuông (đỡ đẻ).
Quy nạp là thá»§ pháp so sánh, đối chiếu nhiá»u trưá»ng hợp cá biệt để tìm ra được cái phổ biến, cái chung dẫn tá»›i khái niệm.
Xác định hay định nghÄ©a là thá»§ pháp cuối cùng nhằm chia các khái niệm thà nh “giống†và “loại†định nghÄ©a được sá»± váºt, hiện tượng má»™t cách chặt chẽ.
Theo ông, bất cứ ngưá»i nà o, muốn hiểu biết má»™t cách thấu đáo, muốn là ngưá»i có tri thức uyên bác, Ä‘á»u phải là ngưá»i có thể định nghÄ©a được sá»± váºt, hiện tượng má»™t cách chặt chẽ, nếu không dù có tà i hùng biện tá»›i đâu cÅ©ng vẫn là ngưá»i dốt nát mà thôi.
XôcÆ¡rát không chỉ tranh luáºn vá»›i phái “ngụy biện†và môn đồ cá»§a há» mà còn đà o tạo được nhiá»u môn đồ cùa mình.
Bằng phương pháp XôcÆ¡rát ông không chỉ dạy cho há»c sinh lý thuyết suông mà còn dẫn dắt há» má»™t lối sống má»›i, giúp cho tâm hồn hỠđạt được sá»± thư thái cá»§a má»™t con ngưá»i có đức hạnh, tìm được chân lý, hạnh phúc trong cuá»™c sống hiện tại và tương lai.
Trong nhà trưá»ng cáºn, hiện đại, phương pháp XôcÆ¡rát đã được nhiá»u thầy giáo, nhiá»u nhà giáo dục tiến bá»™ váºn dụng trong công tác giảng dạy cá»§a mình (phát vấn, phát huy tÃnh tÃch cá»±c đà m thoại, qui nạp…)
Trong công cuá»™c đổi má»›i giáo dục hiện nay, việc đổi má»›i phương pháp giảng dạy Ä‘ang là vấn đỠcấp bách, đòi há»i sá»± ná»— lá»±c, sáng tạo lá»›n lao cá»§a cá»§a thầy và trò. Trong bối cảnh đó, váºn dụng má»™t cách có chá»n lá»c, sáng tạo và nâng cao “phương pháp XôcÆ¡rát†kết hợp hữu cÆ¡ vá»›i những phương pháp dạy há»c khác, chúng tôi cho rằng có thể nâng cao chất lượng dạy và há»c má»™t cách vừng và ng, chắc chắn.
Nguyễn Phú Tuấn |