
Ảnh từ Internet.
Â
Tên cá»§a bà thưá»ng gợi lên hình ảnh đã lá»—i thá»i cá»§a má»™t bà già má»™t ngà y nà o đó đã có ý tốt là m cho các đồ dùng há»c táºp phù hợp vá»›i tầm vóc những đứa trẻ và đã cho chúng ngồi trên những chiếc ghế tá»±a nhá» trước những cái bà n nhá» sau khi đã rá»a tay trong những bavabô nhá». Äiá»u đó chứng tá» rằng ngưá»i ta có thể trở thà nh nổi tiếng mà vẫn bị hiểu nhầm đến tai hại.
Maria Môngtexori sinh năm 1870 ở tỉnh Ancôn cá»§a nước Italia. Năm 1870 cÅ©ng là năm thống nhất nước Italia. Bà là ngưá»i đồng thá»i vá»›i ÄÆ¡crôli ở Bỉ và Clapaređơ ở Thụy SÄ©. Là ngưá»i phụ nữ đầu tiên nháºn danh hiệu bác sÄ© y khoa ở Italia, bà còn có bằng cá» nhân khoa há»c tá»± nhiên. Ngưá»i ta đỠnghị bà nháºn chức giáo sư khoa vệ sinh ở má»™t trưá»ng đại há»c nữ ở Roma. Nhưng bà lại hướng vá» những ngưá»i thiệt thòi nhất trong tất cả các bệnh nhân – những bệnh nhân tâm thần. Cà ng ngà y bà cà ng quan tâm đến những trẻ cháºm tiến mà lúc bấy giá» không có má»™t cÆ¡ cấu tiếp nháºn nà o khác ngoà i nhà cứu tế và dưỡng đưá»ng. Bà đặc biệt chú ý đến những tư tưởng cá»§a Itar, má»™t thầy thuốc và nhà sư phạm Pháp thế kỉ XIX, má»™t trong những ngưá»i đầu tiên quan tâm đến việc giáo dục những trẻ em cháºm phát triển vá» trà tuệ. Bà chép lại những quan sát vá» Vichto, đứa trẻ hoang dã miá»n Avâyrông, mà ngưá»i thầy Pháp đã nêu lên.
Từ những công trình đó, kết hợp vá»›i ảnh hưởng cá»§a những quan Ä‘iểm giáo dục cá»§a Giăng Giăc Rútxô, Maria Môngtêxori ghi nhá»› nhất là khái niệm “má»™t đứa trẻ không phải là ngưá»i lá»›n chưa hoà n chỉnh†mà trái lại nó là “bố cá»§a ngưá»i lá»›nâ€. Äể Ä‘i sâu nhiên cứu những đứa trẻ cháºm tiến, bà kết hợp khoa há»c vá»›i phương pháp thá»±c nghiệm. Sau khi đã thà nh láºp má»™t trưá»ng đà o tạo giáo viên giáo dục lại, ngưá»i phụ nữ tiên phong nà y mở má»™t lá»›p thá»±c hà nh, ứng dụng đón nháºn những đứa trẻ có khuyết táºt. Các trẻ nà y tiến bá»™ trông thấy và dần dà bà có niá»m tin chắc chắn rằng những phương pháp tương tá»± áp dụng cho những đứa trẻ bình thưá»ng sẽ phát triển những năng lá»±c cá»§a chúng. ChÃnh là do được những nguyên tắc đó động viên cổ vÅ© mà năm 1907 bà lao và o má»™t thà nghiệm quyết định ở khu phố phố Xan Lôrenzô ở Rôma, nÆ¡i có nhiá»u khu nhà táºp thể cá»§a ngưá»i lao động. Cái Cada dei bambini (Tiếng Italia nghÄ©a là nhà trẻ) đầu tiên ra Ä‘á»i. Những bước khởi đầu không lấy gì là m vinh quang, nhưng sá»± tiến bá»™ cá»§a trẻ đã gây ấn tượng mạnh. Và ngưá»i ta mở những nhà trẻ má»›i khắp nước Italia. Cùng thá»i gian đó, bà tổ chức nhiá»u cuá»™c diá»…n thuyết ở nhiá»u nước, đặc biệt là ở Hoa Kì. Những cuá»™c diá»…n thuyết đó góp phần giá»›i thiệu phương pháp cá»§a bà ra toà n thế giá»›i.
Hình ảnh cá»§a Maria Môngtexôri bị tổn thương do sá»± sùng tÃn cá»§a các đồ đệ cá»§a bà đã “phong thánh†cho bà khi bà còn sống. Tuy nhiên, đây là má»™t ngưá»i không há» xu thá»i, mà là má»™t trong những ngưá»i đầu tiên theo chá»§ nghÄ©a nữ quyá»n. Bất chấp những phong tục tư sản thá»i bà , bà đã không lấy chồng, song Ä‘iá»u đó không cản trở bà sinh đứa con trai. Bà đem nó theo trong nhiá»u cuá»™c du lịch và sau nà y nó trở thà nh cá»™ng tác viên gần gÅ©i cá»§a bà . Năm 1934, bà từ bá» nước à phát xÃt, tiếp tục sá»± nghiệp cá»§a mình ở nước Cá»™ng hòa Tây Ban Nha, rồi ở quốc gia Ấn Äá»™ trẻ tuổi, ở bất cứ đâu ngưá»i ta Ä‘á»u vui lòng cho phép bà mở những trưá»ng há»c quán triệt quan Ä‘iểm cá»§a bà vá» giáo dục, mà điểm mấu chốt là tạo má»i thuáºn lợi cho đứa trẻ phát triển, qua việc thao tác bằng tay những đồ váºt và những váºt liệu, bằng trò chÆ¡i và sá»± tá»± là m chá»§ mình.
Năm 1952, và o tuổi tám mươi mốt, trong khi Ä‘ang chuẩn bị bay sang má»™t nước châu Phi (Gana) thì bà qua Ä‘á»i ở Hà Lan.
Nguyễn Dương Khư |