Ngôn ngữ

Vietnamese-VNFrench (Fr)简体中文English (United Kingdom)

Khoa Khoa Há»c Giáo Dục
CÆ¡m cha áo mẹ chữ thầy. Gắng công mà há»c có ngày thành danh.
  

JOHN DEWEY (1859 –1952) PDF Imprimer Envoyer
Jeudi, 14 Avril 2016 16:50

Bust portrait of John Dewey, facing slightly left

Ảnh từ Internet

JOHN DEWEV (20/10/1859 – 1/6/1952), triết gia, nhà tâm lý há»c, nhà giáo dục ngưá»i Mỹ. Ra Ä‘á»i tại Burlington, Vermont. Dewey lấy bằng cá»­ nhân cá»§a đại há»c Vermont năm 1879 và bằng tiến sÄ© cá»§a đại há»c Hopkins năm 1884. Sá»± nghiệp và ảnh hưởng trong lÄ©nh vá»±c giáo dục cá»§a Dewey bắt đầu tại đại há»c Michigan, nÆ¡i ông giảng dạy từ năm 1884 đến 1888. Năm 1888 - 1889, Dewey giảng dạy tại đại há»c Minnesota, rồi quay vá» lại đại há»c Michigan từ 1889 đến 1894. Ông tiếp tục sá»± nghiệp tại đại há»c Chicago từ 1894 đến 1904 và tại đại há»c Columbia từ 1904 cho đến khi vá» hưu vá»›i tư cách giáo sư danh dá»± năm 1931.

Ban đầu, ông là má»™t ngưá»i theo triết há»c Hegel nhưng sá»›m chuyển sang chá»§ nghÄ©a thá»±c dụng. Phù hợp vá»›i các lý thuyết thá»±c dụng, ông thưá»ng có quan hệ tá»›i má»™t loạt những hoạt động thá»±c tiá»…n chẳng hạn vá»›i các nhóm khoa há»c, các nhóm chính trị và tham gia vào việc thành lập các nhà trưá»ng kiểu má»›i. Ông thưá»ng tìm cách truyá»n bá ý tưởng cá»§a mình tá»›i má»™t cá»­ tá»a rá»™ng lá»›n hÆ¡n và đã viết hàng loạt bài báo và nhiá»u cuốn sách đặc sắc. Sá»± quan tâm đến giáo dục cá»§a Dewey bắt đầu vào những năm ông giảng dạy tại Michigan. Ông nhận thấy hầu hết các trưá»ng há»c Ä‘á»u Ä‘i theo những đưá»ng hướng được thiết định bởi những truyá»n thống cÅ© kỹ và không biết Ä‘iá»u chỉnh theo những khám phá má»›i nhất cá»§a tâm lý há»c trẻ em và theo những nhu cầu cá»§a má»™t trật tá»± xã há»™i dân chá»§ Ä‘ang thay đổi. Việc tìm kiếm má»™t triết lý giáo dục để có thể sá»­a chữa những khiếm khuyết ấy trở thành mối bận tâm chính đối vá»›i Dewey và là má»™t chiá»u kích má»›i thêm vào tư duy cá»§a ông.

Khi cuốn Lịch sá»­ triết há»c Tây phương cá»§a Bertrand Russell được xuất bản vào năm 1946, chỉ có má»™t triết gia còn sống được dành cho má»™t chương, đó là John Dewey. Lượng sách ông viết ra quá lá»›n đến ná»—i việc chá»n lá»±a trở nên khó khăn. Tuy nhiên, có thể cuốn biểu hiện tập trung nhất những ý tưởng trung tâm cá»§a ông là Lôgic há»c: Lý thuyết thẩm tra (1938), cuốn sách được nhiá»u ngưá»i ưa chuá»™ng nhất cá»§a ông là Tái xây dá»±ng trong triết há»c (1920) và cuốn gây được ảnh hưởng nhất cá»§a ông là Há»c đưá»ng và xã há»™t (1899).

TRIẾT Là GIÃO DỤC

Có thể thấy trong tác phẩm Dân chá»§ và giáo dục (1916), Dewey muốn ngay lập tức tổng hợp chỉ trích và triển khai các triết thuyết giáo dục dân chá»§ và dân chá»§ nguyên thá»§y cá»§a Rousseau và Plato. Ông nhận thấy, triết há»c Rousseau quá chú trá»ng đến cá nhân và triết há»c Plato quá chú trá»ng xã há»™i trong đó cá nhân sinh hoạt. Theo Dewey, có thể nói sá»± phân biệt này là giả mạo; giống như Vygotsky, ông quan niệm trí tuệ và sá»± hình thành cá»§a nó là má»™t tiến trình chung. Vì thế cá nhân chỉ là má»™t khái niệm có ý nghÄ©a khi được xem như má»™t phần không thể tách rá»i cá»§a xã há»™i cá»§a anh ta, và xã há»™i không có ý nghÄ©a gì ngoài sá»± hiện thá»±c hóa cá»§a nó trong cuá»™c sống cá»§a các thành viên. Tuy nhiên, sau này Dewey thừa nhận tầm quan trá»ng cá»§a kinh nghiệm chá»§ quan cá»§a con ngưá»i cá thể trong việc giá»›i thiệu những ý tưởng má»›i lạ.

Äối vá»›i Dewey, Ä‘iá»u quan trá»ng sống còn là giáo dục không phải là truyá»n dạy những sá»± kiện đã chết, mà là những kỹ năng và kiến thức mà sinh viên tiếp nhận được hòa trá»™n hoàn toàn vào Ä‘á»i sống cá»§a há» vá»›i tư cách má»™t công dân và má»™t con ngưá»i. Tại Trưá»ng Sư phạm Thá»±c hành do Deweỵ và Alice vợ ông quản lý, trẻ em được há»c nhiá»u vá» hóa há»c, vật lý và sinh vật há»c cÆ¡ bản bằng cách xem xét những tiến trình tá»± nhiên xảy ra trong khi nấu bữa Ä‘iểm tâm - má»™t hoạt động mà bá»n trẻ tiến hành trong lá»›p há»c cá»§a chúng. Yếu tố thá»±c hành này - há»c bằng cách làm - bắt nguồn từ sá»± tán thành trưá»ng phái triết há»c thá»±c dụng.

Những ý tưởng cá»§a ông chưa được nhiá»u ngưá»i biết, chưa bao giá» hoà nhập sâu rá»™ng vào sá»± thá»±c hành cá»§a các trưá»ng công ở Mỹ. Ná»n giáo dục tiến bá»™ (vừa được Dewey tán thành, vừa ở trong những hình thái thưá»ng tình và lạc hậu hÆ¡n bị Dewey chỉ trích) chá»§ yếu bị loại bá» trong Chiến tranh lạnh, khi sá»± quan tâm mạnh hÆ¡n trong giáo dục Ä‘ang tạo ra và duy trì má»™t tầng lá»›p ưu tuyển vá» khoa há»c và công nghệ cho những mục đích quân sá»±. Tuy nhiên, trong giai Ä‘oạn hậu Chiến tranh lạnh, ná»n giáo dục tiến bá»™ đã trở lại trong nhiá»u nhóm cải cách há»c đưá»ng và lý thuyết giáo dục vá»›i tư cách má»™t lÄ©nh vá»±c tìm kiếm triển vá»ng.

DEWEY VÀ NỀN GIÃO DỤC TIẾN BỘ

à tưởng cÆ¡ bản nhất cá»§a Dewey vá» giáo dục là cần phải chú trá»ng hÆ¡n nữa việc mở rá»™ng tri thức và phát triển những kỹ năng giải quyết vấn đỠvà tư duy phê phán, thay vì chỉ tập trung cho việc há»c thuá»™c lòng. Mặc dù các lý thuyết giáo dục cá»§a Dewey nhận được sá»± hưởng ứng rá»™ng rãi lúc ông Ä‘ang còn sống và sau khi ông qua Ä‘á»i, nhưng quá trình thá»±c hiện cá»§a chúng cÅ©ng gặp rất nhiá»u trở ngại. Các trước tác cá»§a Dewey có thể khó Ä‘á»c và khuynh hướng sá»­ dụng nhưng từ ngữ cổ để diá»…n đạt những lý giải má»›i cá»±c kỳ phức tạp vá» chúng khiến ông rất hay bị hiểu lầm. Vì thế, mặc dù ông vẫn là má»™t trong những trí thức bình dân vÄ© đại cá»§a nước Mỹ, giá»›i bình dân hoàn toàn không theo kịp đưá»ng hướng tư tưởng cá»§a ông, ngay cả khi tưởng là theo kịp. Nhiá»u ngưá»i hăng hái tán thành nhưng gì há» nghÄ© là giáo huấn cá»§a Dewey, nhưng kỳ thá»±c không phải thư thế. Thỉnh thoảng, Dewey tìm cách hiệu chỉnh kiểu hăng hái lầm lạc này, nhưng rất ít thành công. Äồng thá»i, những lý thuyết giáo dục tiên tiến khác, thưá»ng chịu ảnh hưởng cá»§a Dewey nhưng không trá»±c tiếp xuất phát từ ông, cÅ©ng trở nên ngày càng phổ biến và ná»n giáo dục tiến bá»™ ngày càng bao hàm nhiá»u lý thuyết và thá»±c hành tương phản như, như sá»­ gia Herbert Kliebard ghi nhận.

Má»i ngưá»i thưá»ng nghÄ© rằng, ná»n giáo dục tiến bá»™ ''không khả thi''; dù cái nhận này có được biện minh hay không còn tùy thuá»™c vào định nghÄ©a cá»§a há» vá» ''tiến bá»™'' và ''không khả thi''. Nhiá»u phiên bản cá»§a những ná»n giáo dục tiến bá»™ thành công trong việc chuyển bối cảnh giáo dục; đâu đâu cÅ©ng vang lên những lá»i khuyên bảo, dạy dá»— là nhá» giai Ä‘oạn tiến bá»™ này. Tuy nhiên, những phiên bản cá»±c Ä‘oan vá» thuyết tiến bá»™ giáo dục hầu như không được thá»­ nghiệm, thưá»ng lá»™n xá»™n và chỉ tồn tại má»™t thá»i gian ngắn.

CHỦ NGHĨA THỰC DỤNG CỦA DEWEY

Dewey là nhà thá»±c dụng thế hệ thứ hai, sau Charles Sanders Peirce và William James. Ông gần như không chá»§ trương Ä‘a nguyên hay tương đối luận như James. Ông cho rằng, giá trị là má»™t hoạt động không phải cá»§a ý muốn bất thưá»ng cÅ©ng không phải thuần túy cá»§a cấu trúc xã há»™i, mà là má»™t phẩm tính vốn có trong các biến cố: “bản thân tá»± nhiên là nuối tiếc và cảm động, là há»—n loạn và Ä‘am mê'' (Kinh nghiệm và tá»± nhiên).

Khác vá»›i James, ông còn cho rằng, sá»± thá»±c nghiệm (vá» mặt xã há»™i, công nghệ, triết há»c) có thể được sá»­ dụng như ngưá»i phán xét chân lý khó lay chuyển. Ví dụ, James cảm thấy rằng, đối vá»›i nhiá»u ngưá»i thiếu ''niá»m tin lá»›n'' vào các ý niệm tôn giáo, cuá»™c sống cá»§a há» nông cạn và chẳng thú vị gì, và rằng, mặc dù không má»™t niá»m tin tôn giáo nào có thể tá»± chứng minh là niá»m tin đúng đắn, tất cả chúng ta Ä‘á»u phải chịu trách nhiệm vá» bước nhảy tín ngưỡng và mạo hiểm vào thuyết hữu thần, thuyết vô thần, nhất nguyên luận, v.v. Dewey, trái lại, mặc dù coi trá»ng vai trò cá»§a các thiết chế và sá»± hành trì tôn giáo trong Ä‘á»i sống con ngưá»i, vẫn phản bác niá»m tin dưới bất kỳ lý tưởng tÄ©nh tại nào, như má»™t Thượng Äế thần linh. Äối vá»›i Dewey, Thượng Äế là phương pháp cá»§a trí thông minh trong Ä‘á»i sống con ngưá»i: tức là khoa há»c truy tìm triệt để.

Vá» sá»± tái xuất hiện cá»§a triết lý tiến bá»™ vá» giáo dục, những đóng góp cá»§a Dewey cho triết há»c (suy cho cùng, ông là triết gia chuyên nghiệp nhiá»u hÆ¡n là nhà tư tưởng vá» giáo dục) cÅ©ng tái xuất hiện bằng sá»± đánh giá lại chá»§ nghÄ©a thá»±c dụng thá»i hậu Chiến tranh lạnh cá»§a các nhà tư tưởng như W. V. Quyne và Richard Rorty. Vì thế giá»›i quan và tri thức hướng vá» tiến trình và mang nặng tính xã há»™i cá»§a ông mà đôi khi ông được coi là sẵn sàng chá»n lá»±a giữa hai phương pháp tư tưởng hiện đại và hậu hiện đại. Gần đây, những ngưá»i á»§ng há»™ mạnh mẽ Dewey (như Rorty) không phải lúc nào cÅ©ng trung thành vá»›i cái nhìn ban đầu cá»§a Dewey, nhưng bản thân Ä‘iá»u này cÅ©ng hoàn toàn phù hợp vá»›i cách nhìn nhận cá»§a các triết gia khác và theo Dewey vá»›i triết há»c cá»§a riêng ông, những há»c thuyết cá»§a quá khứ phải được tái cấu trúc để hữu ích trong thá»i hiện tại.

TRIẾT HỌC CỦA DEWEY

Dewey rá»i Michigan năm 1984 để trở thành giáo sư triết há»c và chá»§ nhiệm phân khoa triết há»c, tâm lý há»c và giáo dục há»c tại đại há»c Chicago. Những thành tá»±u cá»§a Dewey ở đây Ä‘em đến cho ông danh tiếng quốc tế. Ảnh hưởng ngày càng tăng cá»§a sinh há»c và tâm lý há»c tiến hóa lên tư duy cá»§a ông khiến ông từ bá» triết há»c Hegel - triết há»c xem ý tưởng phần nào đó phản chiếu trật tá»± hợp lý cá»§a vÅ© trụ. Thay vào đó, ông tiếp nhận thuyết công cụ vá» tri thức - thuyết coi cái ý tưởng như những công cụ hay dụng cụ trong việc giải quyết các vấn đỠtrong thế giá»›i tá»± nhiên. Tá»± nhiên, như được khám phá trong thá»±c nghiệm khoa há»c và kinh nghiệm thông thưá»ng, là thá»±c tại tối hậu và con ngưá»i là sản phẩm cá»§a tá»± nhiên tìm thấy ý nghÄ©a và cứu cánh cá»§a nó trong cuá»™c sống ở đây và bây giá».

Từ những lý thuyết này, ông và các đồng nghiệp trong phân khoa triết tiến hành các chương trình nghiên cứu và má»™t trưá»ng phái triết há»c riêng biệt đã Ä‘i vào hoạt động. Năm 1903, Wiiliam James nồng nhiệt chào mừng sá»± kiện này khi ông được Ä‘á»c tập khảo luận cá»§a Dewey và các trợ giảng cá»§a Dewey, Các khảo cứu trong lý thuyết lôgic, bằng lá»i tuyên bố ''má»™t trưá»ng phái triết há»c má»›i – trong phái Chicago - đã chính thức ra Ä‘á»iâ€.

Äịnh hướng triết há»c cá»§a Dewey được coi là má»™t hình thức chá»§ nghÄ©a thá»±c dụng; mặc dù bản thân Dewey dưá»ng như thích thuật ngữ ''chá»§ nghÄ©a công cụ'' hoặc ''chá»§ nghÄ©a thá»±c nghiệm'' hÆ¡n. Tác phẩm Những nguyên lý cá»§a tâm lý há»c cá»§a William James đã sá»›m buá»™c Dewey phải suy nghÄ© lại vá» lôgic há»c và đạo đức há»c bằng cách hướng ông đến vá»›i chức năng thá»±c hành cá»§a các y tướng và khái niệm. Nhưng Dewey và trưá»ng phái Chicago cá»§a các nhà thá»±c dụng còn Ä‘i xa hÆ¡n James ở chá»—, há» coi các ý tưởng như những dụng cụ để biến sá»± băn khoăn vì những vấn đỠthành sá»± thá»a mãn vì tìm ra biện pháp hay làm sáng tá» vấn Ä‘á».

Phương thức tìm kiếm ưa thích cá»§a Dewey là nghiên cứu khoa há»c; ông nghÄ© những phương pháp thá»±c nghiệm cá»§a khoa há»c hiện đại tiếp cận tốt nhất vá»›i những vấn đỠxã há»™i, đạo đức, hay khoa há»c. Ông bác bỠý tưởng vá» má»™t quy luật đạo đức bất biến xuất phát từ sá»± chú tâm đến yếu tính con ngưá»i, bởi vì má»™t phương pháp triết lý truyá»n thống như vậy phá»§ định triển vá»ng tiá»m tàng cá»§a những phương pháp thá»±c nghiệm và khoa há»c má»›i mẻ hÆ¡n.

Dewey triển khai từ những quan niệm này má»™t cÆ¡ sở triết há»c cho dân chá»§ và tá»± do. Ông quan niệm, dân chá»§ không chỉ là má»™t hình thái chính quyá»n, mà đúng hÆ¡n là má»™t phương thức liên kết Ä‘em tá»›i cho các thành viên trong xã há»™i cÆ¡ há»™i thá»±c nghiệm và tăng tiến cá nhân tối Ä‘a. Theo Dewey, xã há»™i lý tưởng là má»™t xã há»™i cung ứng những Ä‘iá»u kiện để mở rá»™ng không ngừng kinh nghiệm cá»§a má»i thành viên cá»§a nó. Những đóng góp cá»§a Dewey cho tâm lý há»c cÅ©ng rất xứng đáng. Nhiá»u bài viết cá»§a ông đến nay vẫn được coi là kinh Ä‘iển trong văn chương tâm lý há»c và bảo đảm cho ông má»™t vị trí trong lịch sá»­ cá»§a ngành tâm lý há»c. Quan trá»ng nhất là khảo luận Khái niệm hình cung phản xạ trong tâm lý há»c, thưá»ng được ghi nhận như là sá»± khởi đầu cá»§a ngành tâm lý há»c chức năng.

Hoạt động cá»§a Dewey trong triết há»c và tâm lý há»c tập trung phân lá»›n vào mối quan tâm chính cá»§a ông, cải cách giáo dục. Trong khi diá»…n giải những tiêu chí và mục tiêu giáo dục, ông dá»±a chá»§ yếu vào những hiểu biết sâu sắc vá» há»c tập do tâm lý há»c hiện đại đỠnghị áp dụng cho trẻ em. Ông xem tư duy và há»c tập là tiến trình tìm kiếm bắt đầu từ sá»± hoài nghi hay bất xác và được khích lệ bởi khát vá»ng muốn giải quyết những va chạm trong thá»±c tế hay để giảm bá»›t băn khoăn, căng thẳng.

Các trước tác cá»§a Dewey, đáng chú ý là Há»c đưá»ng và xã há»™i (1899) và Trẻ em và Chương trình há»c (1902), trình bày và biện há»™ cho những cái sẽ vẫn còn là những nguyên lý chá»§ yếu cá»§a triết lý giáo dục do ông khởi phát. Theo những nguyên lý này, tiến trình giáo dục phải bắt đầu bằng và xây dá»±ng trên những lợi ích cá»§a trẻ em; rằng, nó phải cung cấp cÆ¡ há»™i cho sá»± tương tác vá» tư duy và hành vi thá»±c tiá»…n trong lá»›p há»c cá»§a trẻ em; rằng, thầy giáo phải là ngưá»i hướng dẫn và ngưá»i cá»™ng tác vá»›i há»c sinh, thay vì là ngưá»i đốc công thưá»ng xuyên đưa ra má»™t đống bài há»c và bài Ä‘á»c thuá»™c lòng có sẵn; và rằng, mục tiêu cá»§a trưá»ng há»c là sá»± trưởng thành cá»§a trẻ em trên má»i phương diện.

Má»™t trong những kết quả cá»§a những ná»— lá»±c hành chính cá»§a Dewey là sá»± hình thành phân khoa giáo dục há»c độc lập cá»§a Trưá»ng Sư phạm Thá»±c hành thuá»™c đại há»c Chicago, nÆ¡i các lý thuyết và thá»±c nghiệm giáo dục do tâm lý há»c và triết há»c đỠxuất có thể được thá»­ thách. Trưá»ng Sư phạm Thá»±c hành thu hút sá»± chú ý rá»™ng rãi và nâng cao danh tiếng cho đại há»c Chicago như má»™t trung tâm đầu tiên cá»§a tư tưởng giáo dục tiến bá»™. Dewey làm hiệu trưởng trưá»ng này từ răm 1896 đến năm 1904. Những ý tưởng và đỠxuất cá»§a Dewey tác động mạnh mẽ đến lý thuyết và thá»±c hành giáo dục ở Hoa Kỳ. Má»i khía cạnh trong những quan Ä‘iểm cá»§a ông Ä‘á»u dược ''phong trào tiến bá»™'' trong ngành giáo dục hưởng ứng, theo đó nhà trưá»ng lấy há»c sinh làm trung tâm thay vì lấy môn há»c làm trung tâm; giáo dục thông qua hoạt động thay vì thông qua tri thức giáo khoa (formal leaming); phòng thí nghiệm, há»™i thảo, hay giáo dục hướng nghiệp (occupational education) thay vì thông thạo các môn há»c truyá»n thống. Nhưng mặc dù niá»m tin cá»§a Dewey vào giáo dục tiến bá»™ không bao giá» dao động, ông cÅ©ng đã Ä‘i đến chá»— nhận thức rằng, nhiệt tâm cá»§a các môn đệ ông đã đưa má»™t số sai lầm và thái quá vào chá»§ trương giáo dục tiến bá»™. Thật vậy, trong Kinh nghiệm và giáo dục (1938), ông chỉ trích gay gắt những nhà giáo dục chỉ tìm cách lôi cuốn và làm vui lòng há»c sinh, coi thưá»ng tư tưởng Phổ quát, á»§ng há»™ hoạt động đơn thuần cá»§a há»c sinh, bằng lòng vá»›i việc dạy nghỠđơn thuần.

Trong hai thập ká»· cuối cùng cá»§a Ä‘á»i mình, triết há»c giáo dục cá»§a Dewey là mục tiêu công kích cá»§a nhiá»u ngưá»i. Những thá»±c nghiệm giáo dục tiến bá»™ ba lên án vì làm sụp đổ má»™t số hệ thống há»c đưá»ng ở Hoa Kỳ (nÆ¡i dạy há»c sinh đầy đủ vá» các môn há»c khai phóng) và vì sá»± thá» Æ¡ cá»§a há»c sinh vá»›i các môn cÆ¡ bản như toán há»c và khoa há»c. HÆ¡n nữa, các nhà phê bình còn đổ lá»—i cho Dewey và những tư tưởng tiến bá»™ cá»§a ông vì Ä‘iá»u mà há» cho là không coi trá»ng vấn đỠká»· luật trong há»c đưá»ng.

NHá»®NG TÃC PHẨM CHÃNH

Psychologgy (1887; Tâm lý há»c)

The School and Society (1899; Há»c đưá»ng và xã há»™i)

Reconstruction (1916; Dân chủ và giáo dục)

Reconstruction in Philosophy (1920; Tái xây dá»±ng trong triết há»c)

Human Nature and Conduct (1922; Nhân tính và hạnh kiểm)

The Quest for Certainty (1922; Tìm kiếm sự chắc chắn)

Lôgic: The Theory of Inquiry (1938; Lôgic há»c: Lý thuyết thẩm tra)

Theo trithucbachkhoa.vn

 


 Lượng Truy Cập