Khoa Ngữ Văn
  
Trang chủ
PHÉP THUẬT, TƯỚNG Sá», BÓI TOÃN, PHONG THỦY – NIỀM TIN TÂM LINH TRONG VÄ‚N HỌC TRUNG ÄẠI PDF Imprimer Envoyer
Mercredi, 12 Septembre 2012 04:47

PHÉP THUẬT, TƯỚNG Sá», BÓI TOÃN, PHONG THỦY

– NIỀM TIN TÂM LINH TRONG VÄ‚N HỌC TRUNG ÄẠI

PGS.TS Lê Thu Yến, Ths. Äàm Anh ThÆ°

Tóm tắt

Bài viết giá»›i thiệu má»™t số yếu tố tâm linh nhÆ° phép thuật, tÆ°á»›ng số, bói toán, phong thủy… Những yếu tố này tồn tại trong văn há»c trung đại nhÆ° má»™t niá»m tin tuyệt đối vá» mặt tâm linh. Và đứng ở góc Ä‘á»™ văn hóa bài viết nhận xét đánh giá vá» sá»± hiểu biết cÅ©ng nhÆ° trình Ä‘á»™ tÆ° duy của con ngÆ°á»i được phán ánh trong văn há»c thá»i đó.

 

Từ khóa: Phép thuật, tÆ°á»›ng số, phong thủy, niá»m tin, tâm linh, văn há»c trung đại

Abstract

Magic, Physiognomy, Divination and Feng Shui – Spiritual faith in

Vietnamese Medieval Literature

 

The article introduces some spiritual elements such as Magic, Physiognomy, Divination, Feng Shui ... These elements existed in Vietnamese Medieval Literature as an absolutely spiritual faith. At a cultural standpoint, the article evaluates the knowledge and  level of human thinking which was reflected in the literature at that time.

 

Keywords: Magic, Physiognomy, Feng Shui, faith, spiritual, Medieval literature

 

 

Trong Ä‘á»i sống của chúng ta hiện nay có quá nhiá»u những hiện tượng không thể giải thích được. Các lá»±c lượng siêu hình nhÆ° trá»i, phật, thần, tiên… vẫn ảnh hưởng rất nhiá»u đến Ä‘á»i sống hằng ngày của ngÆ°á»i dân. NgÆ°á»i ta cầu cúng khấn vái để mong có được má»™t Ä‘á»i sống vinh hiển hạnh phúc. Äâu đó những Ä‘iá»m báo và những gì xảy ra sau đó vẫn còn làm cho ngÆ°á»i ta kinh hoàng sợ hãi. Những trò phép thuật, coi bói, coi tÆ°á»›ng số, thuật phong thủy …vẫn làm vÆ°á»›ng bận cuá»™c sống bình thÆ°á»ng của biết bao ngÆ°á»i. Má»™ng mị chiêm bao dẫn đến những hành Ä‘á»™ng chỉ lối Ä‘Æ°a Ä‘Æ°á»ng trong sinh hoạt của con ngÆ°á»i hiện nay vẫn không phải là hiếm thấy. Việc sá»­ dụng bùa chú để trấn yểm ma quÄ© hoặc cúng bái ngÆ°á»i bị chết oan vẫn thÆ°á»ng thấy xảy ra ở các Ä‘á»n đài miếu mạo. NgÆ°á»i bình thÆ°á»ng tá»± nhiên trở thành nhà ngoại cảm lập không biết bao nhiêu kì tích lá»›n lao. Những chuyện linh ứng, báo ứng xảy ra cho ngÆ°á»i này ngÆ°á»i khác vẫn được ngÆ°á»i rỉ tai nhau qua những câu chuyện bên tách cà phê buổi sáng…Và cứ thấy má»—i buổi chiá»u tối, chiếc bàn thiên của má»—i nhà vẫn nghi ngút khói hÆ°Æ¡ng thì biết rằng tâm của má»—i ngÆ°á»i vẫn hÆ°á»›ng vá» cõi linh thiêng nào đó, dù cả ngày bận bịu vất vả mÆ°u sinh, há» vẫn không quên đặt niá»m tin vào đấng thiêng liêng để được phù há»™ Ä‘á»™ trì cho cuá»™c sống thÆ°á»ng nhật.

Niá»m tin tâm linh vẫn được duy trì cho đến ngày nay do nhiá»u nguyên nhân nhÆ°ng rõ ràng phần lá»›n bá»™ phận văn há»c trung đại vẫn còn đấy đầy ắp những yếu tố huyá»…n hoặc, thần bí, kỳ lạ … Văn há»c trung đại cách chúng ta đã nhiá»u thế ká»· nhÆ°ng Ä‘á»i sống tâm linh thá»i ấy vẫn mang giá trị khởi nguồn. Những tác phẩm từ thế ká»· X trở Ä‘i mang đậm dấu ấn của niá»m tin tâm linh (LÄ©nh Nam chích quái, Việt Ä‘iện u linh, Thiá»n uyển tập anh, Thánh Tông di thảo, Nam Ông má»™ng lục, Truyá»n kỳ mạn lục, Truyá»n kỳ tân phả, Hoàng Lê nhất thống chí, Tang thÆ°Æ¡ng ngẫu lục, Công dÆ° tiệp ký, Truyện Kiá»u, Hoa Tiên, Mã Phụng Xuân HÆ°Æ¡ng, Phạm Tải Ngá»c Hoa, Lục Vân Tiên …). Tồn tại trong những tác phẩm này là vô số những vấn Ä‘á» có thể chÆ°a hiểu hết, có thể còn bán tín bán nghi nhÆ°ng con ngÆ°á»i đã đặt hết niá»m tin của mình vào bệ đỡ tâm linh. Niá»m tin ấy theo thá»i gian không há» phai lạt Ä‘i mà ngược lại nó càng củng cố thêm khi ánh sáng khoa há»c cÅ©ng đành bó tay không lá»i giải đáp. Có thể tìm thấy trong các yếu tố nhÆ°: phép thuật, tÆ°á»›ng số, bói toán, phong thủy…những cánh bay của niá»m tin ấy.

1. Phép thuật

Thần linh, theo quan niệm của ngÆ°á»i xÆ°a, nhất định khác vá»›i ngÆ°á»i bình thÆ°á»ng. Lai lịch, sức mạnh của thần linh, và những nhân vật được xem nhÆ° hiện thân của thần linh bao giá» cÅ©ng được viá»n thêm vầng ánh sáng kỳ ảo, bỡi lẽ chỉ cần thiếu vắng vầng ánh sáng ấy thì “chuyện ông thánh sinh ra khác gì ngÆ°á»i thÆ°á»ng, và tính cách ngÆ°á»i thÆ°á»ng có khác gì ông thánh†(Tá»±a thuyết – LNCQ)[1]. Vì thế, trong văn há»c trung đại, phép thuật thÆ°á»ng được miêu tả nhÆ° má»™t biểu hiện vá» sức mạnh của thần linh.

Những phép thuật từng xuất hiện trong văn há»c trung đại rất Ä‘a dạng, có thể phân chia thành nhiá»u loại, có tốt, cÅ©ng có xấu, tùy vào mục đích thi triển pháp thuật của nhân vật. Phép thuật dùng để giúp ngÆ°á»i, cứu Ä‘á»i là “phép thầnâ€, còn phép thuật “để mê hoặc má»i ngÆ°á»iâ€, “lừa dối, làm loạn chính pháp†(Thiá»n sÆ° Äạo Hạnh – Thiá»n uyển tập anh) thì phải gá»i là “phép yêu dịâ€. Bên cạnh đó, má»—i loại phép thuật lại có sá»± mầu nhiệm riêng.

TrÆ°á»›c hết, phép thuật biểu hiện thông qua khả năng di chuyển ở những vùng không gian mà ngÆ°á»i thÆ°á»ng vốn không thể đặt chân đến. Trá»i cao, biển sâu, lá»­a bá»ng đối vá»›i con ngÆ°á»i thá»i trung đại chỉ biết “bá»™ khôn bằng ngá»±a, thủy khôn bằng thuyá»nâ€[2] là những nÆ¡i đầy chứa đầy bí ẩn, hiểm nguy, chỉ có thần linh  má»›i Ä‘i lại được. Lạc Long Quân là giống rồng nên ngài “hay bÆ¡i lá»™i ở thủy phủ†(Truyện há» Hồng Bàng – LNCQ). Thủy Tinh làm chủ miá»n sông nÆ°á»›c nên má»›i “đi xuống nÆ°á»›c, vào lá»­a Ä‘á»u được cả†(Tản Viên Há»±u Thánh Khuông Quốc Hiển Ứng VÆ°Æ¡ng – VÄUL). Bậc tu hành đắc đạo cÅ©ng sở hữu quyá»n năng đặc biệt này. Thiá»n sÆ° Minh Không, đúng nhÆ° pháp hiệu của ông, luyện được phép thuật Ä‘i lại trên không trung dá»… dàng nhÆ° trên đất bằng (Minh Không thần dị - NÔML). Trong má»™t số tác phẩm, ngÆ°á»i trần dá»±a vào sá»± giúp đỡ của thần linh đã vượt qua ranh giá»›i ngăn cách giữa các không gian. Theo Tang thÆ°Æ¡ng ngẫu lục, năm xÆ°a má»™t ngÆ°á»i giàu có ở làng NhÆ° Phượng, huyện Văn Giang Ä‘i buôn ngoài bể khÆ¡i bị đắm thuyá»n, dạt đến đảo hoang chỉ có toàn là ngÆ°á»i Ä‘en xấu. Ông ở đấy làm mÆ°á»›n mấy năm. Cuối cùng ngÆ°á»i trên đảo cho ông “nắm má»™t đầu thừng, bảo nhắm mắt lạiâ€, rồi “tung bay lên trá»iâ€. Má»™t lát thừng đứt, ông “lăn xuống đất, nhìn ra thì đó là cổng làng†(Ông Sấm). Riêng ở LÄ©nh Nam chích quái, Nam Ông má»™ng lục, các tác giả đã mượn sức mạnh siêu nhiên (rùa vàng, rồng vàng) Ä‘Æ°a những ngÆ°á»i anh hùng bị dồn Ä‘uổi đến Ä‘Æ°á»ng cùng nhÆ° An DÆ°Æ¡ng VÆ°Æ¡ng, Triệu Việt VÆ°Æ¡ng từ trần gian xuống thủy phủ, biến há» thành những vị thần bất tá»­. NgÆ°á»i anh hùng không bao giá» chết, há» sẽ được “hiển thánhâ€, “phong thầnâ€, đấy là motif chung trong truyá»n thuyết dân gian mà ở đây văn há»c viết đã hoàn toàn kế thừa.

Hai là phép thuật trừ yêu quái, trừ tà chữa bệnh. Trá»i, Phật, các thiá»n sÆ° đại diện cho Phật giáo và đạo sÄ© đại diện cho Äạo giáo có sức mạnh tiêu diệt ma quá»·, bệnh tật – nguyên nhân gieo rắc tai vạ, Ä‘au khổ và sợ hãi cho nhân gian. Quan Âm đại sÄ© hiện lên giữa cõi trần vá»›i “cành dÆ°Æ¡ng tỉnh thủy†quen thuá»™c “rÆ°á»›i đầu rảy mặtâ€, chữa khá»i bệnh mù của thiá»n sÆ° Ma Ha (Thiá»n sÆ° Ma Ha – TUTA). Thiá»n sÆ° Minh Không chữa khá»i bệnh cho vua Lý Thần Tông bằng cách “nấu nÆ°á»›c để rá»­aâ€, “tay cỠđến đâu lông hết đến đấy, thân thể liá»n bình phục†(Minh Không thần dị - NÔML). Vá»›i những căn bệnh nan y hoặc kỳ lạ, ngÆ°á»i xÆ°a chỉ còn biết cầu viện đến sá»± linh ứng của phép thần thông. Mặt khác, tuy dÆ°Æ¡ng gian là thế giá»›i của ngÆ°á»i sống nhÆ°ng từ nÆ¡i rừng thiêng nÆ°á»›c Ä‘á»™c đến mảnh vÆ°á»n, góc nhà Ä‘á»u có các loài ma quá»·, yêu quái ẩn nấp. Ngay trong chốn thâm nghiêm nhÆ° cung vua Ä‘á»i Lý cÅ©ng có yêu quái quấy phá, danh tăng Giác Hải và đạo sÄ© Thông Huyá»n phải dùng phép thuật má»›i trừ được:

“Giác Hải lấy mấy hạt châu gõ vào nóc nhà, tiếng kêu khóc liá»n im bặt. Thông Huyá»n dùng lệnh bài đập vào cá»™t, bá»—ng thấy má»™t bàn tay to tÆ°á»›ng ló ra trên tÆ°á»ng nhà, cầm má»™t con rắn mối vứt xuống đất, yêu quái bèn hết.â€

(Tăng Äạo thần thông – NÔML)

Hay khi An Dương Vương xây dựng Loa Thành, thành xây xong lại đổ, sau nhỠthần Rùa vàng báo có yêu quái ẩn nấp trong thành, vua mới rõ nguồn cơn:

Có yêu quái ở chốn này

Nó thì trêu gở chốn này vậy song.

Ông Quán hiệu là Ngô Không

Có đôi gà trắng nuôi trong thÆ°á»ng lá».

Dầu vua giết được bạch kê

Làm bùa yểm dưới vậy thì thành nên.

(Việt sử diễn âm)

Ở câu chuyện trên, thần Rùa vàng vừa mách bảo cho vua căn nguyên của việc đổ thành vừa dặn dò cả việc làm “bùa yểm†– má»™t phÆ°Æ¡ng thức thÆ°á»ng được sá»­ dụng cho việc diệt trừ yêu quái. Ngoài cách làm bùa yểm ấy ra, các thiá»n sÆ°, đạo sÄ© còn có thể lập đàn tràng nhÆ° sÆ° cụ Pháp Vân trong Äào thị nghiệp oan ký (TKML):

Bèn dá»±ng má»™t đàn tràng ngay ở trên núi, treo đèn bốn mặt và lấy bút son vẽ bùa dấu. Ước má»™t trống canh thì có đám mây Ä‘en mÆ°á»i trượng vây xung quanh đàn, má»™t cÆ¡n gió lạnh thổi làm cho ngÆ°á»i phải ghê rợn. SÆ° cụ cầm cây tích trượng chỉ huy tả hữu, có lúc lại ra khá»i đàn làm bá»™ quát mắng.

hoặc bắt quyết, phóng quyết, niệm chú như thầy phù thủy Trần Lộc trong Nội đạo tràng (TTNL):

Tổ sÆ° tức lắm, phóng má»™t cái quyết lật đổ núi. Yêu hóa làm con quạ bay vút lên trá»i. Tổ sÆ° lại phóng mấy cái quyết trúng vào mình nó, nó phải sa xuống đất mà chết. […]. Tổ sÆ° nghÄ© vì cái yêu khí ở vùng tây nam má»›i yên, chÆ°a dám Ä‘i ngay, liá»n cá»­ đồ đệ là Pháp bá»™ Kim CÆ°Æ¡ng Ä‘i thay, đấm vào ngá»±c mà niệm chú.

Phép thuật chẳng những có thể trừ diệt yêu quái mà có khi Ä‘iá»u khiển được cả hiện tượng thiên nhiên. Trong hệ thống các vị thần của ngÆ°á»i Việt, má»—i thần có trách nhiệm riêng, chẳng hạn thần Sấm tạo sấm sét, thần gió nổi gió, thổi mây, Long vÆ°Æ¡ng làm mÆ°a… Nói tóm lại, thiên đình, thủy phủ, âm ty cai quản má»i việc của vÅ© trụ. Thế nên, khi bị thiên nhiên ngăn trở, con ngÆ°á»i liá»n cầu khấn đến các vị thần linh. Äấy là cách mà chúa Trịnh đã làm vào khoảng năm Cảnh HÆ°ng khi thuyá»n tuần du của ông bị bãi cát nổi trên sông chặn lại. Sau lá»i cầu khấn của Chúa, phép thuật đã linh ứng. Từ lòng sông “bá»—ng có hai con rắn xuất hiện, dài hÆ¡n má»™t thÆ°á»›c, to bằng ống tre, bò ngoằn ngoèo qua cái bãi ấyâ€. “Rắn bò đến đâu, cát tan ra đến đấy, nÆ°á»›c sông lại đầy lên nhÆ° cũ†(Sông Äá»™c – TTNL). Äôi lúc, thiá»n sÆ° hay thầy phù thủy cÅ©ng thá»±c hiện được phép thuật kỳ diệu này. Thiá»n uyển tập anh kể rằng Thiá»n sÆ° Tịnh Giá»›i “trong lúc Ä‘i các nÆ¡i quyên má»™ để đúc chuông làm trống, có khi trá»i kéo mây Ä‘en sắp mÆ°a, sÆ° đứng giữa sân giÆ¡ gậy trừng mắt nhìn lên, chỉ trong chốc lát mây tan, mặt trá»i lại xuất hiệnâ€. Tài phép chi phối các hiện tượng tá»± nhiên này càng bá»™c lá»™ rõ hÆ¡n mối dây nối kết giữa ngÆ°á»i, hay chính xác hÆ¡n, những ngÆ°á»i có phẩm chất thần linh, và trá»i.

Trong truyện trung đại, nhất là truyện truyá»n kỳ, biến hóa là loại phép thuật thÆ°á»ng xuyên được nhắc đến. Cây cá», muông thú…, những sinh vật không phải ngÆ°á»i hoặc các vị thần vá»›i chân thân khác ngÆ°á»i thÆ°á»ng, để Ä‘i lại chốn nhân gian, hưởng niá»m vui nÆ¡i trần thế Ä‘á»u hóa thân thành ngÆ°á»i. Nguyá»…n Dữ đã để lại cho văn chÆ°Æ¡ng má»™t cuá»™c đối đáp kỳ thú qua Äà Giang dạ ẩm ký (TKML). Kỳ thú ở chá»— nhân vật mà nhà văn sáng tạo nên để tranh biện cùng Hồ Quý Ly không phải ngÆ°á»i mà là vượn tinh và cáo tinh. Phép thuật biến hóa cÅ©ng rất dá»… bị yêu ma quá»· quái lợi dụng để lừa gạt ngÆ°á»i Ä‘á»i. Thánh Tông di thảo kể rằng năm xÆ°a có con chuá»™t thành tinh nhân lúc ngÆ°á»i chồng vắng nhà, bèn hóa thành anh ta, sống chung cùng ngÆ°á»i vợ. Sá»± việc được phát giác, ngÆ°á»i chồng thật và ngÆ°á»i chồng giả do con chuá»™t biến phép cùng đến trÆ°á»›c Ä‘iện rồng chá» vua phân xá»­ nhÆ°ng kết quả là “hai ngÆ°á»i giống nhau nhÆ° đúc, không thể phân biệt được ai thật ai giả†(truyện Con chuá»™t thành tinh). NhÆ°ng dẫu biến hóa có tinh diệu đến đâu chăng nữa thì cuối cùng các sinh vật Ä‘á»u buá»™c phải trở vá» vá»›i hình dáng ban đầu. Nàng Liá»…u, nàng Äào trong Tây viên kỳ ngá»™ ký (TKML) xinh đẹp mê hoặc lòng ngÆ°á»i nhÆ° thế thoáng chốc thác hóa cùng trận gió dông. Mấy chiếc hài hai nàng tặng, Hà sinh vừa cầm trên tay “đã thành ra những cánh hoa, bay vèo lên trên không mấtâ€. Nàng Ngá»a Vân trong Truyện lạ nhà thuyá»n chài (TTDT) vốn là nữ há»c sÄ© ở Long Cung, dÆ°á»›i hình dáng ngÆ°á»i trần, chung sống cùng Thúc NgÆ° bốn năm song vì má»™t lần tình thế nguy biến, nàng để lá»™ bản hình “hóa ra thành má»™t con cá to, dài Ä‘á»™ ngàn thÆ°á»›c, mình lá»›n Æ°á»›c tá»›i ba mÆ°Æ¡i quầng†nên đành vÄ©nh biệt chồng bay Ä‘i mất. Nếu sá»± hóa thân thành ngÆ°á»i là khởi đầu cho mối tình duyên tÆ°Æ¡i đẹp của Ngá»a Vân, nàng Liá»…u, nàng Äào… thì việc trở lại bản hình buá»™c há» vÄ©nh viá»…n rá»i xa trần thế, cắt đứt sợi dây yêu thÆ°Æ¡ng cùng ngÆ°á»i phàm.

Có lúc, con ngÆ°á»i cÅ©ng hóa thân thành các sinh vật khác tuy biến hóa theo hÆ°á»›ng này không phổ biến nhÆ° việc thần hoặc các sinh vật hóa thành ngÆ°á»i. Äặc biệt, trong những truyện chúng tôi khảo sát, đến ba lần con ngÆ°á»i hóa thành cùng má»™t loài vật: hóa hổ. Theo Việt Ä‘iện u linh, “trong Ä‘á»i vua Lý Nhân Tông (1092 – 1127), quan Thái sÆ° Lê Văn Thịnh nuôi được má»™t gia nô ngÆ°á»i Äại Lý (Vân Nam) có thuật lạ: Ä‘á»c thần chú xong, biến hình thành hổ báo. Văn Thịnh cố dá»— y dạy mình thuật ấy†(Thái Úy Trung Tuệ VÅ© Lượng Công). Vua Lý Thần Tông khi còn là thế tá»­, nhÆ° Nam Ông má»™ng lục thuật lại, từng má»c lông khắp ngÆ°á»i chẳng khác loài hổ (truyện Minh Không thần dị). Tang thÆ°Æ¡ng ngẫu lục qua truyện Hóa hổ ghi chép lại má»™t sá»± lạ ở SÆ¡n Vi. Có ngÆ°á»i ná» vào rừng lạc Ä‘Æ°á»ng, gặp má»™t ông già cởi áo mặc cho và dặn Ä‘i sau. Má»™t lúc sau, anh ta “ngứa ngáy†và “thấy mình hóa thành má»™t con hổâ€. Sá»± trùng hợp giữa ba câu chuyện trên chỉ mang tính ngẫu nhiên hay phía sau chúng còn ẩn giấu má»™t thông Ä‘iệp nào đấy chỠđợi chúng ta giải mã?

Cuối cùng không thể không kể đến những vật có phép thuật mà thần ban tặng cho loài ngÆ°á»i. Rồng vàng “tháo móng chân†cho Triệu Việt vÆ°Æ¡ng, chỉ cần mang móng chân đó cài lên mÅ© đâu mâu, quân giặc trông thấy, tá»± nhiên sẽ khiếp sợ (Triệu Việt vÆ°Æ¡ng và Lý Nam Äế - NÔML). Khi An DÆ°Æ¡ng VÆ°Æ¡ng bị giặc Ä‘uổi đến bá» biển, Rùa vàng Ä‘Æ°a nhà vua “sừng tê bảy tấcâ€, giúp vua rẽ nÆ°á»›c vào thủy cung (truyện An DÆ°Æ¡ng VÆ°Æ¡ng – LNCQ). Nàng Ngá»a Vân trÆ°á»›c lúc từ biệt chồng “nhả má»™t Ä‘iá»m rãi trắng toâ€, Ä‘em nó “hòa vá»›i nÆ°á»›c mặn mà uống thì xuống nÆ°á»›c không chìm, không bao giá» bị nạn chết Ä‘uối†(Truyện lạ nhà thuyá»n chài – TTDT). NhÆ° vậy, khi nhận được vật báu mang phép thuật, con ngÆ°á»i sẽ sở hữu má»™t số khả năng nhÆ° thần linh. Và ngay cả khi thần linh không còn ở bên cạnh con ngÆ°á»i, vật báu ấy vẫn là bằng chứng xác thá»±c nhất vá» phép mầu nhiệm của các vị thần.

2. Bói toán, xem tướng số

Thần linh bên cạnh việc có phép thuật vô cùng thần thông còn nắm giữ số mệnh của con ngÆ°á»i. Do đó, ngÆ°á»i ta thích bói toán, mang Ä‘iá»u mình nghi ngá» mà há»i quá»· thần để biết trÆ°á»›c tÆ°Æ¡ng lai lành dữ. Vá»›i ngÆ°á»i dân thuở trÆ°á»›c, bói toán là má»™t phần không thể thiếu trong sinh hoạt thÆ°á»ng ngày. Chuẩn bị làm má»™t việc trá»ng đại, trÆ°á»›c tiên phải bói xem ngày. Quang Trung dẫn quân ra Bắc nhÆ°ng chÆ°a thể đến Thái miếu – nÆ¡i thá» cúng linh thiêng – mà phải lệnh cho Nguyá»…n Hữu Chỉnh chá»n ngày tốt:

Sau lá»… tiếp kiến vua Lê, vua Tây SÆ¡n sai Chỉnh chá»n ngày tốt để vào làm lá»… ra mắt ở nhà Thái miếu. (Hoàng Lê nhất thống chí)

NgÆ°á»i thân bị bệnh nặng, dân gian cÅ©ng má»i thầy phù thủy hay thầy bói đến xem bệnh thay cho thầy thuốc:

Má»i thầy chiếu kính bốn bá»[3]

Những kẻ tài thì điểm đặng bốn mươi

Chiếu xem má»™t buổi dâm trá»i

Chiếu kính ra rồi thêm sự xót xa

(Phạm Công Cúc Hoa)

Việc tÆ°Æ¡ng lai, đặc biệt là việc thi cá»­ công danh, càng cần Ä‘oán số, há»i mệnh bởi lẽ xÆ°a nay “há»c tài thi phậnâ€. TrÆ°á»›c khi Vân Tiên lên kinh ứng thí, tôn sÆ° của chàng đã Ä‘oán số biết trÆ°á»›c kết quả không hay:

Tôn sư khi ấy luận bàn:

“Gẫm trong số hệ khoa tràng còn xa.â€

(Lục Vân Tiên)

Hai anh em Mã Phụng, Mã Long văn tài ngang nhau, nhưng nhỠbắt xăm nên các vị đại sư trong chùa biết được ai sẽ chiếm bảng vàng trạng nguyên:

Hội trào bỠtoán bắt xăm

Bắt tên nào trúng ấy nhằm trạng nguyên

Vái cùng thượng giới hoàng thiên

Kích cổ triá»u tiá»n làm lá»… triá»u nghi.

(Mã Phụng Xuân Hương)

TrÆ°á»›c má»™t linh cảm hay má»™t hiện tượng lạ thÆ°á»ng, ngÆ°á»i ta cÅ©ng dá»±a vào bói toán, xem đấy là phÆ°Æ¡ng thức giúp con ngÆ°á»i hiểu được ý trá»i. Nàng Bích Châu, cung phi của Trần Duệ Tông, trên Ä‘Æ°á»ng theo vua đánh Chiêm Thành, má»™t đêm “xem thiên tượng, thấy má»™t đạo hắc khí từ phÆ°Æ¡ng đông lại, lấn vào ngôi sao thứ tÆ° bắc cá»±c rất kíp†(Hải khẩu linh từ - TKTP). Tối đến trằn trá»c, không ngủ được, nàng lại bói má»™t quẻ, kinh hãi nhận ra lần hành quân này sẽ đại bại. Nguyá»…n Trãi, vị quân sÆ° đắc lá»±c của Lê Lợi trong cuá»™c khởi nghÄ©a Lam SÆ¡n, theo lá»i kể của tác giả Việt Lam xuân thu, ngoài tài thao lược còn tinh thông thuật bói toán. Sau khi châu Trà Long hoàn toàn được bình định, “bá»—ng má»™t cÆ¡n lốc cuốn đổ lá cá» vàngâ€. Nguyá»…n Trãi “bấm má»™t quẻ, thất kinh gá»i Äoàn Mãng lại bảo: Äại vÆ°Æ¡ng bị thất bại. Ông lập tức dẫn 1000 quân, cÆ°á»›p Ä‘Æ°á»ng đến Diá»…n Châu giải cứu cho Äại vÆ°Æ¡ngâ€.

Tóm lại, bói toán là để ngÆ°á»i ta há»i quá khứ, biết trÆ°á»›c tÆ°Æ¡ng lai. Má»i việc lá»›n nhá» trong Ä‘á»i sống Ä‘á»u có thể Ä‘oán biết bằng nhiá»u hình thức khác nhau. Có bói Kinh Dịch (hay bói Dịch), vá»›i việc lập quẻ dá»±a vào cách gieo đồng xu (lắc hào), xem mai rùa, sắp các cá»ng cá» thi, bấm Ä‘á»™n. Trong câu truyện Hải khẩu linh từ dẫn ở trên, cách mà nàng Bích Châu sá»­ dụng chính là bói Kinh Dịch:

Nói xong, nàng liá»n đóng cá»­a sổ Ä‘i nằm, trằn trá»c không yên giấc, chợt nghe chiến thuyá»n phía trÆ°á»›c phía sau đã Ä‘iểm trống canh tÆ° rồi. Ngồi dậy bói má»™t quẻ Kinh Dịch, trúng vào quẻ “phục†(chấn dÆ°á»›i khôn trên) biến sang quẻ “di†(chấn dÆ°á»›i càn trên) trong lòng tá»± Ä‘oán rằng: Trong quẻ “dụng đảng†nhiá»u, “thể đảng†ít, ngoại khí vượng, ná»™i khí suy. Vả hào từ nói “mê lại dữ, có tai vạ†đi hành quân thế nào cÅ©ng đại bại. Có lẽ chuyến Ä‘i này bị cái nhục Nhu Cát[4] chăng!

Ở một tác phẩm khác, truyện thơ Lục Vân Tiên, thầy bói cũng bày ra phép bói Dịch bằng mai rùa, cỠthi:

Thầy bèn gieo quẻ đặng linh:

“Chiêm tên tuổi ấy lá»™ trình mắc chi?â€

Ứng vào rùa với cỠthi

Rồi thầy coi quẻ má»™t khi má»›i tÆ°á»ng

Ngá»c Hoa trong Phạm Tải Ngá»c Hoa nghe lệnh vua truyá»n gá»i chồng liá»n bấm quẻ và biết đó là Ä‘iá»u chẳng lành:

Nàng nghe vua phán ân cần

Tay liá»n bấm Ä‘á»™n vá»™i vàng xem qua:

Sơn trạch quẻ động hào ba

Vợ chồng ân ái xót xa lòng vàng

Ngỡ là đồng tịch đồng sàng

Äồng sinh đồng tá»­ lá»­a thÆ°Æ¡ng muôn Ä‘á»i

Hay đâu má»™t phút biến dá»i

Ấy ai phân rẽ duyên tôi làm vầy?

Nếu bói Kinh Dịch ngÆ°á»i giải Ä‘oán căn cứ lá»i quẻ (thoán từ), lá»i hào (hào từ) trong Kinh Dịch để luận Ä‘oán thì bói chữ, bói thÆ¡ dá»±a trên cách chiết tá»±. Tang thÆ°Æ¡ng ngẫu lục khi ghi chép vá» cuá»™c Ä‘á»i Nguyá»…n Hãng, từng nhắc đến ngÆ°á»i thầy bói Ä‘oán chữ nổi tiếng lúc bấy giá». TÆ°Æ¡ng truyá»n, cuối Ä‘á»i Long Äức, vua Hiển Tông là con nối, nhÆ°ng không được lập làm vua, đến ẩn trốn trên gác chuông chùa Phật Tích, gặp vị thầy chiết tá»± này, nhá» xem há»™ và viết má»™t chữ “Cảnhâ€. Nhìn chữ, ông thầy phục xuống lạy mà nói: “Mặt trá»i rá»i xuống kinh đô là biểu hiện của Thiên tá»­ rồi†(Nguyá»…n Công Hãng). Chữ Cảnh (景) trên có chữ Nhật là mặt trá»i, dÆ°á»›i có chữ Kinh là Kinh đô. Cả chữ trên chữ dÆ°á»›i nghÄ©a là: mặt trá»i trên kinh đô, nên ông thầy Ä‘oán là mặt trá»i rá»i xuống kinh đô, là Ä‘iá»m lên ngôi vua. Quả nhiên, sau vua à Tông nhÆ°á»ng ngôi, Hiển Tông được lên ngôi vua, niên hiệu Cảnh HÆ°ng.

Ngoài ra, ở nÆ¡i chùa miếu, hoạt Ä‘á»™ng xin xăm diá»…n ra thÆ°á»ng xuyên. Niá»m tin mà mẹ và vợ Mã Ô dành cho việc vái Phật xin xăm trong truyện Mã Phụng Xuân HÆ°Æ¡ng là má»™t ví dụ Ä‘iển hình cho tâm lý chung của ngÆ°á»i dân lúc bấy giá»:

Mẹ con nghị lượng hơn thua

Sắm sanh lễ vật lên chùa xin xăm

Lên chùa vái Phật mới xin

Sáu bảy năm này sao mất không tin

Vào chùa lễ Phật xin xăm

Xăm kia mới đoán bình an không gì.

Giữa thá»i tao loạn, bói toán càng được Æ°a chuá»™ng. Những lá»i được xem nhÆ° sấm ngữ lÆ°u truyá»n khắp nÆ¡i. Chẳng hạn cuối Ä‘á»i Tiá»n Lê, giang sÆ¡n sắp đổi chủ, lá»i sấm của Thiá»n sÆ° Vạn Hạnh lan truyá»n đến tận thôn cùng xóm vắng:

Tật lê chìm biển Bắc

Cây Lý má»c trá»i Nam

Bốn phương binh đao lặng

Tám hướng chúc bình an.

(Thiá»n sÆ° Vạn Hạnh – TUTA)

Tật lê là tên má»™t loài cây, ở đây chỉ mượn tiếng đồng âm để ám chỉ triá»u Tiá»n Lê, cÅ©ng nhÆ° lý (cây mận) để chỉ triá»u Lý. Chú bác Lý Công Uẩn nghe xong lấy làm lo sợ, sai ngÆ°á»i ruổi gấp vá» Hoa LÆ° nghe ngóng, thì quả đúng nhÆ° lá»i sÆ° nói.

Xem tá»­ vi, tÆ°á»›ng số là má»™t hình thức bói toán khác dá»±a trên ngày giá» sinh hoặc tÆ°á»›ng mạo, hành vi của má»—i ngÆ°á»i. Nhá» tá»­ vi, tÆ°á»›ng số, ngÆ°á»i ta Ä‘oán biết được tÆ°Æ¡ng lai rạng rỡ của anh hàn sÄ© nghèo khổ nhÆ° Thị HÆ°Æ¡ng đã nhận ra số Trạng nguyên của Lý Công: “Nguyên nàng số lí nghá» nòi/ DÆ°á»›i đất trên trá»i thuá»™c hết má»i phÆ°Æ¡ng/ Khoan khoan chân bÆ°á»›c bên Ä‘Æ°á»ng/Thấy chàng há» Lý ngồi Ä‘Æ°Æ¡ng ăn mày†(Lý Công), hay ngÆ°á»i khách từ phÆ°Æ¡ng Bắc đến dùng thuật tÆ°á»›ng số Ä‘oán rằng hậu vận của Quận Tạo rất tốt, “phúc lá»™c không kể xiết†(Hoàng Lê nhất thống chí). Những bậc thiên tá»­ qua sá»± miêu tả của văn há»c trung đại cÅ©ng phải có tÆ°á»›ng mạo khác thÆ°á»ng. Hoàng thượng Lê Hiển Tông thì “râu rồng, mÅ©i cao, tóc hạc, mắt phượng, Ä‘i nhẹ nhÆ° nÆ°á»›c, ngồi vững nhÆ° nonâ€, hoàng tôn Lê Duy Kỳ thì “mày rồng mắt phượng, tiếng nói nhÆ° chuôngâ€. DÆ°á»›i góc nhìn của dân chúng bấy giá», hình dáng ấy chứng tá» hỠ“thật đúng là bậc thiên tử†(Hoàng Lê nhất thống chí).

Có lúc quá khứ, tÆ°Æ¡ng lai được thần linh trá»±c tiếp chỉ dẫn cho ngÆ°á»i trần thông qua việc nhập đồng. Äá»c truyện Sông Äá»™c (TTNL), chúng ta sẽ phần nào hình dung được cách nhập đồng của các thầy phù thủy:

Trong tháng ấy, vị Quản LÄ©nh Hầu Má»— ở Kinh đô bị ốm nặng, thuốc thang cứu chữa mãi không công hiệu. NgÆ°á»i nhà má»i thầy phù thủy đến lập đàn thỉnh tÆ°á»›ng. TÆ°á»›ng bốc đồng lên nói rằng: “Hầu ốm không cá»› gì khác, chỉ tại tên Má»— giết con thần sông mà nên. Kíp bảo nó đến Ä‘á»n chịu tá»™i, nếu để thần sông quá giận, thì bệnh sẽ không thể khá»i được.

Nhìn chung, thuật bói toán tuy Ä‘a dạng nhÆ°ng vẫn phải dá»±a trên má»™t số nguyên tắc nhất định nhÆ° việc giải Ä‘oán quẻ bói thÆ°á»ng phải căn cứ vào nguyên lý âm dÆ°Æ¡ng ngÅ© hành. Còn các nguyên tắc ấy được vận dụng hiệu nghiệm đến đâu là tùy thuá»™c ở ngÆ°á»i bói toán. NgÆ°á»i bói toán, xem tÆ°á»›ng số có thể là thầy bói, thầy phù thủy, thầy tu, đôi khi là tiên nhân giáng thế. Việc Bạch Long hầu trong Long đình đối tụng lục (TKML) nhân lúc nhàn rá»—i biến thành ông thầy bói ngồi ở chợ Nam phải chăng chứng tá» thần linh cÅ©ng thích thú vá»›i việc xem bói ở nhân gian?

Có thể nói, hầu hết việc bói toán, xem tÆ°á»›ng số khi xuất hiện trong tác phẩm văn há»c trung đại Ä‘á»u được cả nhân vật trong truyện lẫn tác giả tin tưởng, coi trá»ng. Tuy nhiên, vào thế ká»· XVIII, XIX, các truyện thÆ¡ Trinh thá»­, Lục Vân Tiên đã phần nào tái hiện má»™t cách chân thật các trò bói toán bịp bợm diá»…n ra nhan nhản trong xã há»™i lúc bấy giá». Này là lá»i lẽ của chuá»™t Äá»±c dùng các quẻ trong Kinh Dịch dụ dá»— chuá»™t Bạch hòng thá»a mãn thói háo sắc của hắn:

Chàng rằng: “Nàng vẫn chấp nê

Chẳng hay lo trước ắt thì lụy sau

Hãy suy cho thấu cơ mầu

Trong khi tụy hoán[5] dễ hầu một ai…

(Trinh thá»­)

Này là những gì thầy bói khua môi múa mép lừa gạt Tiểu đồng đang nóng lòng lo lắng cho căn bệnh của cậu chủ Vân Tiên:

Tiểu đồng nghe nói Ä‘i liá»n

Gặp ông thầy bói đặt tiá»n mả coi

Bói rằng: “Ta bói hẳn hoi,

Bói hay đã dậy, ngÆ°á»i coi đã đầy.â€

(Lục Vân Tiên)

Song đến đây cÅ©ng cần phải nói thêm rằng phê phán của tác giả khuyết danh trong Trinh thá»­, của Äồ Chiểu trong Lục Vân Tiên chÆ°a phải hÆ°á»›ng đến bản chất mê tín của thuật bói toán nói chung mà chủ yếu nhằm vào má»™t nhóm ngÆ°á»i lợi dụng bói toán làm Ä‘iá»u xằng bậy. Nhân vật tôn sÆ° – thầy há»c của Vân Tiên tinh thông sách vở, đồng thá»i giá»i cả bói toán, pháp thuật. Con Ä‘Æ°á»ng công danh trắc trở Vân Tiên trải qua trong tÆ°Æ¡ng lai đã chứng minh thuật Ä‘oán số của thầy chính xác vô cùng. Äiá»u này càng cho thấy từ xÆ°a niá»m tin vào bói toán, thuật số đã bén rá»… rất sâu trong Ä‘á»i sống tinh thần của dân tá»™c.

3. Phong thủy

Phong thủy là “há»c thuyết chuyên nghiên cứu sá»± ảnh hưởng của hÆ°á»›ng gió, hÆ°á»›ng khí, mạch nÆ°á»›c đến Ä‘á»i sống hoạ phúc của con ngÆ°á»iâ€. Vá» mặt từ nguyên, “風 phong có nghÄ©a là gió, là hiện tượng không khí chuyển Ä‘á»™ng và æ°´ thủy có nghÄ©a là nÆ°á»›c, là dòng nÆ°á»›c, tượng trÆ°ng cho địa thếâ€[6].

Phong thủy chia thành hai lÄ©nh vá»±c. DÆ°Æ¡ng trạch là cuá»™c đất được dùng vào mục đích làm nhà cá»­a, đình chùa, miếu mạo, thôn xóm, làng mạc, thị trấn, thành phố. Má»™t cuá»™c đất tốt sẽ mang đến Ä‘iá»u may mắn cho chủ nhân. Trong Thiên đô chiếu, vua Lê Thái Tổ căn cứ vào địa thế, phong thủy của thành Äại La để quyết định dá»i đô:

Huống chi thành Äại La, đô cÅ© của Cao VÆ°Æ¡ng, ở giữa khu vá»±c trá»i đất, được thế rồng chầu hổ phục, chính giữa nam bắc đông tây, tiện nghi núi sông sau trÆ°á»›c. Vùng này mặt đất rá»™ng mà bằng phẳng, thế đất cao mà sáng sủa, dân cÆ° không khổ thấp trÅ©ng tối tăm, muôn vật hết sức tÆ°Æ¡i tốt phồn thịnh. Xem khắp nÆ°á»›c Việt đó là nÆ¡i thắng địa, thá»±c là chá»— tụ há»™i quan yếu của bốn phÆ°Æ¡ng, đúng là nÆ¡i thượng đô kinh sÆ° mãi muôn Ä‘á»i.

Phong thủy hài hòa, ở phÆ°Æ¡ng diện rá»™ng, mang đến thịnh vượng cho đất nÆ°á»›c. Ở phÆ°Æ¡ng diện hẹp, phong thủy nÆ¡i sinh sống ảnh hưởng đến vận mệnh của từng cá nhân, cho nên nhìn vào địa thế nhà cá»­a có thể Ä‘oán biết được Ä‘iá»u lành dữ của chủ nhân. TÆ°Æ¡ng truyá»n mẹ vua Lê Thánh Tông, “thuở còn hàn vi, ngụ tại phía tây nam nhà Quốc tá»­ giámâ€. Theo các thầy tÆ°á»›ng số “nÆ¡i đây nÆ°á»›c hồ bao bá»c chung quanh nhàâ€, “có khí vượng của thiên tử†(Vua Thánh Tông – TTNL).

Còn âm trạch là cuá»™c đất dùng để chôn ngÆ°á»i chết. Phong thủy cho rằng nếu tổ tiên được chôn vào má»™t cuá»™c đất tốt thì sẽ truyá»n phúc đức cho con cháu Ä‘á»i sau. Các tác giả văn há»c trung đại lÆ°u tâm đến âm trạch nhiá»u hÆ¡n dÆ°Æ¡ng trạch. NgÆ°á»i Trung Hoa được xem nhÆ° bậc thầy trong việc chá»n đất đặt má»™ huyệt. Äến cuối thế ká»· XVIII đầu thế ká»· XIX, Tang thÆ°Æ¡ng ngẫu lục qua truyện Ngôi má»™ bà mẹ của Äào Khản vẫn nhắc đến sách Äịa kiểm của Cao Biá»n – viên tÆ°á»›ng nhà ÄÆ°á»ng cai trị đất Giao Châu vào khoảng thế ká»· thứ IX. Hoàng Phúc – viên đại thần nhà Minh – rất giá»i phong thủy, “khi ở nÆ°á»›c ta đã Ä‘i xem khắp các kiểu đất và có ghi cảâ€, để lại sách Kiểm ký (Ông Lê Trãi – TTNL). Nhiá»u ngÆ°á»i phÆ°Æ¡ng Bắc khác cÅ©ng thÆ°á»ng sang phÆ°Æ¡ng Nam tìm huyệt đất tốt (truyện Äinh Tiên Hoàng – CDTK, Cho bạc được phúc – BTTKL) nhÆ°ng cuối cùng mạch đất bao giá» cÅ©ng vá» tay ngÆ°á»i Việt. HÆ¡n nữa, nÆ°á»›c ta cÅ©ng có những bậc thầy nổi tiếng vá» thuật phong thủy sánh ngang vá»›i ngÆ°á»i Trung Hoa nhÆ° Tả Ao tiên sinh, ngÆ°á»i làng Tả Ao, phủ Äức Quang, trấn Nghệ An (nay thuá»™c xã Xuân Giang, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà TÄ©nh). Tang thÆ°Æ¡ng ngẫu lục dành hẳn má»™t thiên có tên Tả Ao tiên sinh kể vá» lai lịch, tài năng của nhân vật này. Khả năng phát hiện mạch đất của ông thần kỳ đến mức chỉ Ä‘i ngang gò đất bên Ä‘Æ°á»ng má»™t lần đã biết ngay đây là “ngôi đất huyết thá»±câ€, sau khi mất táng ở đấy sẽ thành Phúc thần. Song dẫu tài giá»i, con ngÆ°á»i vẫn bị chi phối bởi mệnh trá»i. Tiên sinh Tả Ao chá»n được huyệt miệng rồng “năm trăm năm má»›i mở má»™t lần mà mở chỉ trong má»™t khắc†ngoài hải đảo, chuẩn bị mang hài cốt mẹ đến chôn ở đó, không may bị sóng gió cản trở, không thể ra chôn được. Tìm được thế đất tốt là dá»±a vào tài năng của thầy địa lý nhÆ°ng có chiếm được thế đất ấy không còn do má»™t chữ duyên định Ä‘oạt. “Thật là số mệnh của taâ€, tiếng than ấy của Tả Ao tiên sinh hẳn là lá»i chung của con ngÆ°á»i trung đại vá» lòng ngÆ°á»i và ý trá»i.

Việc Ä‘á» cao thầy phong thủy của ngÆ°á»i xÆ°a tá» rõ chá»n đất chôn cất tổ tiên là vấn Ä‘á» hệ trá»ng bởi lẽ âm trạch liên quan đến sá»± hÆ°ng thịnh hay diệt vong của cả gia tá»™c. Sở dÄ© vua Lê Thái Tổ nắm được quyá»n lá»›n là vì chá»— giếng cha ông chết chung quanh có rất nhiá»u gò “trông ra nhÆ° chiếc hoa sen tám cánhâ€, gá»i là “huyệt Äế vÆ°Æ¡ng thiên táng†(Sá»± tích vua Lý Thái Tổ - HVLHC). Gia đình Nguyá»…n Trãi mắc vạ lá»›n tru di, nguyên nhân ở chá»— vị trí mả tổ nhà ông nằm trúng vào nÆ¡i có hình thế “TÆ°á»›ng quân cụt đầuâ€. Vá» thế đất ấy, trong bản Kiểm ký của Hoàng Phúc nói rằng: “Nhị Khê mạch Ä‘oản, há»a thảm tru di†(Ông Lê Trãi – TTNL). Giữa thá»i loạn sinh ra kẻ gian hùng nhÆ° Nguyá»…n Hữu Chỉnh là do năm xÆ°a ông Giám sinh há» Äá»— cắm lầm má»™t cái huyệt cho cha Quận Bằng (Mả tổ Quận Bằng – TTNL). Long khí tá»a ra từ huyệt đất lá»›n đến mức tác Ä‘á»™ng cả vào tá»± nhiên, vÅ© trụ. Má»™ huyệt táng hài cốt cha Äinh Tiên Hoàng nằm trong đầm nÆ°á»›c, từ đó vá»t ra “má»™t luồng khí sáng hồngâ€, “nhÆ° má»™t dải lụa chiếu thẳng vào sao Thiên Mã†(Äinh Tiên Hoàng – CDTK). Khi thầy Tả Ao tìm được mạch đất trên núi Hồng LÄ©nh, tinh tượng biến đổi khác thÆ°á»ng. “Bấy giá» ngÆ°á»i Minh trông thiên văn Ä‘á»u nói: Các ngôi sao Ä‘á»u chầu cả vá» phÆ°Æ¡ng Nam, nÆ°á»›c An Nam hỠđược đất rồi†(Tả Ao tiên sinh – TTNL). Nhìn chung, Công dÆ° tiệp ký, Hoàng Lê nhất thống chí, Tang thÆ°Æ¡ng ngẫu lục,v.v. , khi lý giải vá» sá»± thành bại trong cuá»™c Ä‘á»i các nhân vật lịch sá»­ không chỉ căn cứ vào nhân phẩm, tài năng của nhân vật, mà còn thÆ°á»ng xem xét đến mồ mả tổ tiên. Riêng ở Tang thÆ°Æ¡ng ngẫu lục 9/90 thiên truyện đã có nhắc đến thế đất huyệt má»™.

Tuy nhiên hình thế của huyệt má»™ không phải tồn tại vÄ©nh viá»…n. Äã có phÆ°Æ¡ng pháp tìm ra ngôi huyệt tốt, ắt hẳn cÅ©ng có cách phá hoại. Huyệt má»™ ngá»±a thần mà Äinh Tiên Hoàng lấy được từng giúp ông đánh đâu thắng đấy, gặp tai Æ°Æ¡ng có “rồng vàng hiện lên che chởâ€. NhÆ°ng vá» sau, theo lá»i ngÆ°á»i khách phÆ°Æ¡ng Bắc, Äinh Tiên Hoàng đặt gÆ°Æ¡m ở cổ ngá»±a khiến thế đất từ tốt chuyển thành xấu vì “đầu ngá»±a mang gÆ°Æ¡m thì bị giết cả cha và con†(Äinh Tiên Hoàng – TTNL). Trong truyện Tả Ao tiên sinh, vị thầy phong thủy tài giá»i này cắm được ngôi huyệt quý giúp con cháu có quyá»n nghiêng thiên hạ nhÆ°ng vua Trung Hoa sai ngÆ°á»i đến phá, đào trá»™m mả và lừa bắt con trai ông mang Ä‘i. Nhiá»u long mạch trên khắp nÆ°á»›c Việt ta đã bị phá Ä‘i nhÆ° thế.

Bao phủ lên những câu chuyện vá» mồ mả trong văn há»c trung đại là má»™t không khí huyá»n bí. Sá»± huyá»n bí ấy khiến Ä‘á»™c giả đôi lúc chỉ chú ý đến tầm quan trá»ng của mạch đất, thế đất mà quên Ä‘i vai trò của con ngÆ°á»i. Song xét đến cùng, chủ nhân của những mạch đất tốt phải có má»™t số phẩm chất nhất định. Có ngÆ°á»i thông minh, gan dạ nhÆ° Äinh Tiên Hoàng, dám lặn xuống đầm sâu tìm huyệt má»™ (Äinh Tiên Hoàng – CDTK). Có ngÆ°á»i vì làm việc thiện nên được báo Æ¡n nhÆ° ông cụ ở huyện Phượng Nhãn làm phúc cho chàng trai ná» nén bạc, sau anh ta giúp ông mai táng hài cốt tổ tiên ở nÆ¡i đất tốt (Cho bạc được phúc – BTTKL). Äôi khi thầy địa lý còn cố ý thá»­ thách ngÆ°á»i xin cắm má»™. Mẹ của ông Äàm Thận Huy từng đến xin thầy địa lý ở làng Tả Ao để há»™ ngôi mả cho chồng. Ông già nhận lá»i để đất cho nhÆ°ng “cố ý trùng trình mãiâ€:

Má»—i khi Ä‘i đâu, tối đến vẫn vỠở nhà há» Äàm. Má»™t khi gặp mÆ°a, ông già bắt phu nhân cõng mình, hai ông xin thay thì ông gạt Ä‘uổi Ä‘i. Phu nhân vui vẻ cõng. Äến đêm, ông già lẻn vào buồng ngủ thì phu nhân chống cá»± má»™t cách nghiêm nghị. Ông già than rằng: “Äó thật là má»™t ngÆ°á»i đàn bà tiết tháo, ta phải Ä‘á»n bồi má»›i đượcâ€.

Rồi ông già chá»n chá»— đất tốt để má»™ cho. Sau hai ông nối nhau thi Ä‘á»—.â€

(Ông Äàm Thận Huy – TTNL)

Rõ ràng chính Ä‘iá»u “nhânâ€, Ä‘iá»u “thiện†má»—i ngÆ°á»i gieo trồng trong cuá»™c sống đã mang đến hạnh phúc cho bản thân há». Tin vào sá»± thần kỳ của phong thủy, bói toán, phép thuật, nhÆ°ng cÅ©ng không thể xem nhẹ tài năng và phẩm chất đạo đức của con ngÆ°á»i, tấm lòng ấy, suy nghÄ© ấy của ngÆ°á»i xÆ°a chẳng phải vẫn rất xứng đáng để các thế hệ sau trân trá»ng sao?

 

Nhìn chung thế giá»›i tâm linh thông qua các yếu tố phép thuật, tÆ°á»›ng số, bói toán, phong thủy... rất phong phú và Ä‘a dạng. Những yếu tố này suy cho cùng đã ăn sâu vào tiá»m thức trong má»—i con ngÆ°á»i thá»i trung đại. NgÆ°á»i ta ăn, ngủ, làm việc, phấn đấu cho tÆ°Æ¡ng lai và cả sau khi chết Ä‘á»u không thể thiếu bàn tay dẫn dắt của tâm linh. Nó nhÆ° những ngá»n đèn giúp con ngÆ°á»i soi tá» mục đích sống, nhÆ° những đôi cánh giúp con ngÆ°á»i thá»±c hiện chân trá»i mÆ¡ Æ°á»›c, và đôi lúc nó nhÆ° chiếc vòng kim cô ká»m tá»a, thức tỉnh những Ä‘am mê vượt quá mức kiểm soát của con ngÆ°á»i. Nó là chiếc chìa khóa vạn năng mở ra Ä‘Æ°á»ng sinh Ä‘Æ°á»ng tá»­ mà con ngÆ°á»i Ä‘ang ngụp lặn trong bể khổ của trần gian này phải dè chừng và kiêng sợ. Má»™t khi má»i bí ẩn còn chÆ°a có lá»i đáp thì nó vẫn còn có khả năng thả sức nâng bÆ°á»›c con ngÆ°á»i cÅ©ng nhÆ° có thể trong chừng má»±c nào đó cưỡng chế tham vá»ng của con ngÆ°á»i. Xét cho cùng, yếu tố tâm linh ít nhiá»u cÅ©ng giáo dục Ä‘Æ°á»ng ngay lẽ phải giúp con ngÆ°á»i sống tốt hÆ¡n, thiện hÆ¡n. Tất nhiên chuyện “buôn thần bán thánh†mÆ°u cầu lợi ích cá nhân cÅ©ng không thể tránh khá»i khi sá»± hiểu biết của con ngÆ°á»i còn quá hạn hẹp, thiển cận.

20-5-2012

 

 

TÀI LIỆU THAM KHẢO

  1. Những từ viết tắt:

LNCQ: Lĩnh Nam chích quái

VÄUL: Việt Ä‘iện u linh

NOML: Nam Ông mộng lục

TTDT: Thánh Tông di thảo

TUTA: Thiá»n Uyển tập anh

TTNL: Tang thương ngẫu lục

HLNTC: Hoàng Lê nhất thống chí

CDTK: Công dư tiệp ký

TKML: Truyá»n kỳ mạn lục

TKTP: Truyá»n kỳ tân phả

HVLHC: Hoàng Việt hưng long chí

BTTKL: Bạc tâm truyá»n kính lục

 

  1. Văn hóa Việt Nam đỉnh cao Äại Việt – Nguyá»…n Äăng Duy, NXB Hà Ná»™i, 2004
  2. Lịch sá»­ văn hóa Việt Nam truyá»n thống giản yếu – Nguyá»…n Thừa Há»·, NXB Äại há»c Quốc gia Hà Ná»™i, 2001
  3. Tìm hiểu tín ngưỡng truyá»n thống Việt Nam – Mai Thanh Hải, NXB Văn hóa Thông tin, 2004
  4. Äôi Ä‘iá»u vá» cái thiêng và văn hóa – Hồ Liên, NXB Văn hóa dân tá»™c, Trung tâm văn hóa ngôn ngữ Äông Tây, 2002
  5. Những chuyện vá» thế giá»›i tâm linh – Trần Ngá»c Lân, NXB Văn hóa Thông tin, 2006

 

 


[1] Xin xem phần chú thích viết tắt ở cuối bài.

[2] Chinh phụ ngâm

[3] Theo ngÆ°á»i xÆ°a, thầy phù thủy làm phép đánh đồng thiếp cho hồn xuống âm phủ, chiếu mặt gÆ°Æ¡ng xem hồn ấy Ä‘i đâu, gặp gỡ những gì. Cha mẹ Cúc Hoa má»i thầy phù thủy chiếu kính xem Cúc Hoa có bị tà ma quấy nhiá»…u không.

[4] Chu Hoàn Vương đánh nhau với Trịnh Trang công ở Nhu Cát. Quân nhà Chu bị đại bại.

[5] Tụy hoán: tên hai quẻ trong Kinh Dịch chỉ sự hợp tan.

[6] http://vi.wikipedia.org/wiki/

 

THÔNG TIN HOẠT ÄỘNG

THẦY GIÃO BÙI MẠNH NHỊ: "RÓT CHO ÄẦY VĨNH CỬU/ Uá»NG CHO CẠN THOÃNG QUA" (TRẦN QUá»C TOÀN)

THẦY GIÃO BÙI MẠNH NHỊ: “RÓT CHO ÄẦY VĨNH CỬU/Uá»NG CHO CẠN THOÃNG QUA†Trần Quốc Toàn Phó giáo sÆ° - Tiến sÄ© khoa há»c Bùi Mạnh Nhị từng có trang giáo...

Thông báo vá» việc há»— trợ khai thác nguồn há»c liệu trá»±c tuyến trong thá»i gian giãn cách

THÔNG BÃO V/V Há»– TRỢ KHAI THÃC NGUá»’N HỌC LIỆU TRá»°C TUYẾN TRONG THỜI GIAN GIÃN CÃCH   Nhằm há»— trợ Quý Thầy/Cô, các Anh/Chị sinh viên, há»c viên, nghiên cứu...
 

Hội thảo hội nghị

THÔNG BÃO Sá» 1 VỀ VIỆC Tá»” CHỨC HỘI THẢO KHOA HỌC “Lê Trí Viá»…n – má»™t Ä‘á»i vá»›i nghá», má»™t Ä‘á»i vá»›i văn†(Ká»· niệm 100 năm ngày sinh GSNGND Lê Trí Viá»…n)

BỘ GIÃO DỤC VÀ ÄÀO TẠO CỘNG HÃ’A XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM TRƯỜNG ÄẠI HỌC SƯ PHẠM TP.HCM Số:            /TB - ÄHSP Äá»™c lập -...

THÔNG BÃO Sá» 1 VỀ VIỆC Tá»” CHỨC HỘI THẢO KHOA HỌC QUá»C TẾ "KHU Vá»°C ÄÔNG à - NHá»®NG VẤN ÄỀ NGHIÊN CỨU VÀ DẠY HỌC NGá»® VÄ‚N"

TRƯỜNG ÄẠI HỌC SƯ PHẠM TP Há»’ CHà MINH KHOA NGá»® VÄ‚N – KHOA TIẾNG HÀN QUá»C   THÔNG BÃO Sá» 1 VỀ VIỆC Tá»” CHỨC HỘI THẢO KHOA HỌC QUá»C TẾ   KHU...
 

Äoàn TN - Há»™i SV

THÔNG BÃO VỀ HỘI THI NGHIỆP VỤ SƯ PHẠM CỦA SINH VIÊN KHOA NGá»® VÄ‚N TRƯỜNG ÄHSP TP. HCM NÄ‚M HỌC 2008 - 2009

1/ Mục đích ý nghÄ©a: TrÆ°á»ng ÄHSP là trÆ°á»ng có nhiệm vụ hÆ°á»›ng nghiệp dạy nghá» rất rõ ràng. Äồng thá»i vá»›i việc được trang bị kiến thức vá» khoa...

 BÀI MỚI NHẤT