Cách đây 40 năm, lúc 11h ngà y 30/3/1972, Thiếu tÆ°á»›ng Lê Trá»ng Tấn - Phó tổng tham mÆ°u trưởng Quân Ä‘á»™i nhân dân Việt Nam - TÆ° lệnh Mặt tráºn Trị - Thiên đã phát lệnh mở mà n chiến dịch giải phóng Quảng Trị. Từ đó, trên mảnh đất nà y đã diá»…n ra má»™t cuá»™c Ä‘á» sức vô cùng quyết liệt giữa Quân giải phóng vá»›i kẻ thù...
Cuá»™c giao tranh ấy đã kéo dà i đến 304 ngà y từ lúc khai há»a tấn công địch cho đến ngà y ký Hiệp định Paris vá» Việt Nam ngà y 27/1/1973. Thắng lợi ở chiến cuá»™c Quảng Trị ngà y ấy đã Ä‘i và o Lịch sá» dân tá»™c nhÆ° má»™t mốc son chói lá»i vì đó là chiến thắng vang dá»™i đầu tiên có sức cổ vÅ© lá»›n cho toà n quân và dân ta xung kÃch trên má»i mặt tráºn, đánh thắng kẻ thù để thống nhất non sông.
Cuá»™c tấn công bất ngá»
Quân viá»…n chinh Mỹ sau đợt rút quân và o đầu năm 1972 còn để lại chừng 9,5 vạn quân ở chiến trÆ°á»ng, nhÆ°ng trên thá»±c tế hầu nhÆ° đã chấm dứt má»i hoạt Ä‘á»™ng chiến đấu bằng bá»™ binh. Tình hình chiến cuá»™c lúc đó "Quân Ä‘á»™i nhân dân Việt Nam Ä‘ang ở trên thế thắng lợi, Mỹ - ngụy Ä‘ang lâm và o tình thế của những ngÆ°á»i thua tráºn…".
Tuy nhiên, vá»›i bản chất hiếu chiến, dá»±a và o tiá»m năng quân sá»±, chúng vẫn thá»±c hiện những hà nh Ä‘á»™ng chiến tranh phiêu lÆ°u nhằm chống lại Quân giải phóng, thá»±c hiện chiến lược "Việt Nam hóa chiến tranh". Má»™t mặt rút dần số quân Ä‘á»™i Mỹ còn lại, tạo Ä‘iá»u kiện mặc cả vá»›i ta trên bà n Há»™i nghị Paris. Má»™t mặt nhằm xoa dịu phong trà o phản chiến của nhân dân Mỹ, tạo Ä‘iá»u kiện thuáºn lợi cho Nixon trong việc bầu cá» tổng thống và o cuối năm 1972.
TrÆ°á»›c tình hình đó, tháng 8 năm 1971, Bá»™ ChÃnh trị há»p ra nghị quyết vá» phÆ°Æ¡ng hÆ°á»›ng hoạt Ä‘á»™ng quân sá»± năm 1972 là mở nhiá»u chiến dịch tiến công trên chiến trÆ°á»ng Äông DÆ°Æ¡ng, trá»ng Ä‘iểm là chiến trÆ°á»ng miá»n Nam, đẩy mạnh đánh phá chiến lược "bình định" của địch ở nông thôn, Ä‘Æ°a phong trà o đấu tranh chÃnh trị ở đô thị lên má»™t bÆ°á»›c má»›i, phát huy thế chủ Ä‘á»™ng chiến lược trên toà n chiến trÆ°á»ng miá»n Nam, tạo ra má»™t bÆ°á»›c chuyển biến cÆ¡ bản, tiến lên thay đổi cục diện chiến tranh. Theo phÆ°Æ¡ng hÆ°á»›ng đó, Bá»™ ChÃnh trị Ä‘á» ra nghị quyết cụ thể mở cuá»™c tiến công chiến lược năm 1972 trên các hÆ°á»›ng miá»n Äông Nam Bá»™, Trị - Thiên, Tây Nguyên, trong đó miá»n Äông Nam Bá»™ là hÆ°á»›ng tiến công chủ yếu, đánh và o đây sẽ tác Ä‘á»™ng mạnh tá»›i Sà i Gòn.
NhÆ°ng thông qua diá»…n biến của chiến trÆ°á»ng, nhất là việc chuẩn bị váºt chất cho chiến trÆ°á»ng miá»n Äông Nam Bá»™. Tuy có ná»— lá»±c lá»›n nhÆ°ng chÆ°a đảm bảo yêu cầu, nên đầu tháng 3-1972 Quân ủy Trung Æ°Æ¡ng quyết định thay đổi hÆ°á»›ng tiến công chiến lược chÃnh sang chiến trÆ°á»ng Trị - Thiên, miá»n Äông Nam Bá»™ và Tây Nguyên chuyển thà nh hÆ°á»›ng quan trá»ng, và sẵn sà ng Ä‘Æ°a má»™t bá»™ pháºn chủ lá»±c thá»c sâu xuống đồng bằng khi có thá»i cÆ¡. Có sá»± thay đổi nhÆ° váºy là vì ở chiến trÆ°á»ng Trị - Thiên sát vá»›i háºu phÆ°Æ¡ng chiến lược miá»n Bắc, ta có thể táºp trung lá»±c lượng và bảo đảm váºt chất cho má»™t chiến dịch quy mô lá»›n, dà i ngà y. Thêm nữa, cho đến lúc nà y, Bá»™ chỉ huy quân sá»± Mỹ vẫn cho rằng hÆ°á»›ng tiến công chiến lược chÃnh của ta vẫn là chiến trÆ°á»ng Tây Nguyên, nên đã Ä‘iá»u Ä‘á»™ng phần lá»›n SÆ° Ä‘oà n dù (lá»±c lượng dá»± bị chiến lược) và các lá»±c lượng chủ lá»±c của Quân khu 2 lên cao nguyên Trung phần...
Â
|
Quân giải phóng tấn công là m chủ Quảng Trị. |
Quyết tâm má»›i của Quân ủy Trung Æ°Æ¡ng được Bá»™ ChÃnh trị thông qua ngà y 11/3/1972. CÅ©ng trong há»™i nghị nà y, Quân ủy Trung Æ°Æ¡ng quyết định thà nh láºp Äảng ủy và Bá»™ TÆ° lệnh Chiến dịch Trị - Thiên 1972, trong đó có cả sáp nháºp Äảng ủy và Bá»™ TÆ° lệnh Mặt tráºn ÄÆ°á»ng 9 - Bắc Quảng Trị. Thiếu tÆ°á»›ng Lê Trá»ng Tấn, Phó tổng tham mÆ°u trưởng được cá» là m TÆ° lệnh; Thiếu tÆ°á»›ng Lê Quang Äạo, Phó chủ nhiệm Tổng cục ChÃnh trị là m ChÃnh ủy kiêm Bà thÆ° Äảng ủy. Các đồng chà Cao Văn Khánh, Giáp Văn CÆ°Æ¡ng, Doãn Tuế, Phạm Hồng SÆ¡n, LÆ°Æ¡ng Nhân, Nguyá»…n Anh Äệ là m Phó tÆ° lệnh. Äồng chà Hồ Sỹ Thản, Bà thÆ° Tỉnh ủy Quảng Trị cÅ©ng tham gia Äảng ủy Bá»™ TÆ° lệnh chiến dịch. Thượng tÆ°á»›ng Văn Tiến DÅ©ng, Ủy viên Bá»™ ChÃnh trị Tổng tham mÆ°u trưởng được cá» là m đại diện của Quân ủy Trung Æ°Æ¡ng trá»±c tiếp chỉ đạo hÆ°á»›ng chiến lược quan trá»ng nà y.
Vá» phÆ°Æ¡ng châm, phÆ°Æ¡ng pháp chỉ đạo và thá»±c hiện tác chiến, Thiếu tÆ°á»›ng Lê Quang Äạo, ChÃnh ủy chiến dịch nhấn mạnh: Cần tranh thủ đánh dã ngoại để tiêu diệt sinh lá»±c địch và phÆ°Æ¡ng tiện chiến tranh, tạo thá»i cÆ¡ đánh những tráºn quyết định tiêu diệt từng trung Ä‘oà n, lữ Ä‘oà n địch, phá vỡ tuyến phòng thủ, nhanh chóng Ä‘á»™t phá trung tâm, không cho chúng đối phó. Äồng thá»i phát huy cao Ä‘á»™ uy lá»±c của má»i loại binh khà kỹ thuáºt hiện có, đánh táºp trung hiệp đồng binh chủng quy mô lá»›n, coi trá»ng đánh vừa và nhá», đánh sâu và hiểm bằng những lá»±c lượng tinh nhuệ, há»— trợ cho nhân dân tỉnh Quảng Trị, Thừa Thiên nổi dáºy già nh chÃnh quyá»n. Äó vừa là ý chà quyết tâm vừa là tình cảm thiêng liêng của cán bá»™, chiến sÄ© trên Mặt tráºn ÄÆ°á»ng 9 - Bắc Quảng Trị.
Thá»i Ä‘iểm nà y, do chÆ°a thấy Ä‘á»™ng tÄ©nh của quân ta, Mỹ - ngụy ra sức tuyên truyá»n rằng "Chiến lược Việt Nam hóa chiến tranh đã gặt hái được những thà nh quả nằm ngoà i dá»± kiến". Tổng thống Việt Nam Cá»™ng hòa Nguyá»…n Văn Thiệu lá»›n tiếng tuyên bố: "Tôi đã chỉ thị cho quân lá»±c bằng má»i giá không để cho hai tỉnh Quảng Trị, Thừa Thiên và bất kỳ nÆ¡i nà o khác rÆ¡i và o tay Cá»™ng sản".
Äại tá Phan Bá Hòa - Tỉnh trưởng Quảng Trị cÅ©ng hà há»ng phát ngôn cùng giá»›i truyá»n thông quốc ná»™i và quốc tế rằng: "Quân Ä‘á»™i Việt Nam Cá»™ng hòa đã đẩy lùi má»i bÆ°á»›c tiến của quân Ä‘á»™i đối phÆ°Æ¡ng". Trong khi đó, má»i bÆ°á»›c chuẩn bị cho má»™t cuá»™c tấn công lá»›n của Quân Ä‘á»™i nhân dân Việt Nam đã hoà n tất, chảo lá»a ở chiến trÆ°á»ng Trị - Thiên Ä‘ang nóng dần lên từng ngà y để chạm mốc thá»i gian Ä‘iểm há»a.
Sáng 30/3/1972, trong buổi giao ban của Bá»™ TÆ° lệnh chiến dịch, nghe báo cáo vá» quy trình chuyển quân hoán đổi vị trà của địch ở những cao Ä‘iểm trên chiến trÆ°á»ng. TÆ° lệnh chiến dịch Lê Trá»ng Tấn nháºn định "đây là thá»i cÆ¡ thuáºn lợi để nổ súng tấn công" và đúng 11 giá» 30 phút ngà y 30/3/1972, chiến dịch mở mà n.
Â
|
Quân giải phóng là m chủ căn cứ của địch.
|
Quân giải phóng táºp trung há»a lá»±c pháo kÃch dữ dá»™i và o các căn cứ của địch trong vùng giá»›i tuyến Carroll, Mai Lá»™c, Sarge, núi Bá Há»™, Tân Lâm, Cồn Tiên, Äông Hà và Quảng Trị. Pháo binh của ta, vá»›i các loại đại bác nòng dà i 130 ly, cÅ©ng nhÆ° há»a tiá»…n 122 ly tầm xa 27,5 km, từ VÄ©nh Linh bên kia cầu Hiá»n LÆ°Æ¡ng, đồng loạt bắn phá các căn cứ há»a lá»±c của địch. Thá»i Ä‘iểm nà y, cÅ©ng là lúc Trung Ä‘oà n 2 và Trung Ä‘oà n 56 của SÆ° Ä‘oà n 3 bá»™ binh địch Ä‘ang hoán chuyển vùng, nên chúng bị tổn thất rất nặng ná», nhiá»u vị trà phòng thủ của địch bị bá» ngá», đồng thá»i là m cho tinh thần binh sÄ©, nhất là Trung Ä‘oà n 56 giao Ä‘á»™ng mạnh.
Tiếp đó, Bá»™ TÆ° lệnh chiến dịch huy Ä‘á»™ng các Ä‘Æ¡n vị chủ lá»±c của SÆ° Ä‘oà n 304 và 308 cùng 3 trung Ä‘oà n biệt láºp của B5, 1 trung Ä‘oà n Äặc công và 2 trung Ä‘oà n Chiến xa 203 và 202 vượt khu phi quân sá»± chia thà nh 4 mÅ©i tấn công cÆ°á»ng táºp và o tuyến phòng thủ của các Ä‘Æ¡n vị địch Ä‘ang trấn đóng tại các căn cứ phÃa tây và bắc Quảng Trị. Sau má»™t ngà y giao tranh, quân địch đồn trú ở các cứ Ä‘iểm núi Bá Hô và Sarge hoà n toà n bị đẩy lùi và tiêu diệt, quân ta là m chủ tráºn địa hoà n toà n.
Tình hình chiến cuá»™c qua nháºn định của báo chà đối phÆ°Æ¡ng
Ngà y 1/4/1972, đồng loạt các báo ở Sà i Gòn bắt đầu loan tin chiến sá»±. Trên trang nhất tá» Sóng Thần chạy hà ng tÃt Ä‘áºm "Quân Bắc Việt phát khởi mÆ°a pháo kÃch và chấp nháºn giao tranh ồ ạt". Hãng UPI thì nêu nháºn định: "Má»™t loạt các cuá»™c tấn công của địch được xem là dữ dá»™i nhất kể từ gần má»™t năm nay trên chiến trÆ°á»ng Äông DÆ°Æ¡ng". Thừa thắng xông lên, quân ta tiếp tục táºp trung há»a lá»±c và o các căn cứ địch ở Äông Hà , Cam Lá»™, Ãi Tá», nhiá»u Ä‘Æ¡n vị thuá»™c SÆ° Ä‘oà n 3 bá»™ binh của ngụy bị tiêu diệt, hà ng nghìn sÄ© quan và binh sÄ© ngụy mạnh ai nấy chạy nhằm tìm Ä‘Æ°á»ng thoát thân.
Ngà y 2/4/1972, Hãng tin AFP bình luáºn "Dù chỠđợi cuá»™c tấn công từ 3 tháng nay, nhÆ°ng không thể ngạc nhiên hÆ¡n vá» sá»± dữ dá»™i của nó…". Tá» Bách Khoa phân tÃch: "Bắc Việt đã lợi dụng được yếu tố bất ngá»" và dá»± Ä‘oán: "Quân Ä‘á»™i Bắc Việt có thể tung những cú đấm thép và thắng Ä‘iểm trong 4 tuần đầu của chiến cuá»™c…". Tiếp đó, tá» Sóng Thần nháºn định: "Cuá»™c tấn công Quảng Trị của quân Ä‘á»™i Bắc Việt là bÆ°á»›c quan trá»ng để quyết định chiến cuá»™c tại Äông DÆ°Æ¡ng…". Bên cạnh những nháºn định, đánh giá tình hình chiến sá»± tại chiến cuá»™c Quảng Trị, các báo còn liên tục thống kê những thiệt hại của quân lá»±c Việt Nam Cá»™ng hòa.
TÃnh đến ngà y 3/4/1972, tức là sau 4 ngà y Quân giải phóng à o ạt tấn công đã có 11 căn cứ há»a lá»±c của quân Ä‘á»™i Sà i Gòn tại vùng giá»›i tuyến bị thất thủ liên tiếp, 53 khẩu trá»ng pháo bị đánh há»ng, trên 7.000 binh sÄ© bị tá» thÆ°Æ¡ng, trá»ng thÆ°Æ¡ng, bị bắt và thất lạc Ä‘Æ¡n vị. Báo Sóng Thần trong các ngà y 2 và 3/4/1972 liên tục có bà i tÆ°á»ng thuáºt sá»± thất thủ và tháo chạy của quân Ä‘á»™i Sà i Gòn: "Các mÅ©i tiến công và há»a lá»±c của quân Ä‘á»™i Bắc Việt ngà y má»™t thêm dữ dá»™i khiến cho các cấp chỉ huy của SÆ° Ä‘oà n 3 bá»™ binh và Tiểu khu Quảng Trị gần nhÆ° bó tay, vì không thể tìm ra kế hoạch nà o để ổn định tình thế…".
Trong thá»i Ä‘iểm nà y, căn cứ há»a lá»±c Carroll (Tân Lâm) của Trung Ä‘oà n 56 bá»™ binh địch đã bị bao vây, Quân giải phóng vẫn tiếp tục pháo kÃch dữ dá»™i và o căn cứ để uy hiếp.
Äúng 14h30', Trung tá Phạm Văn ÄÃnh - Trung Ä‘oà n trưởng Trung Ä‘oà n 56 thuá»™c SÆ° Ä‘oà n 3 bá»™ binh địch đã treo cá» trắng xin đầu hà ng. 1.500 hà ng binh cùng vá»›i 22 khẩu đại bác, trong đó có 4 khẩu đại bác 175 ly, 10 khẩu 105 ly của pháo Ä‘á»™i Thủy quân lục chiến, còn lại là pháo Ä‘á»™i 155 ly và 105 ly của pháo binh Quân Ä‘oà n 1 và SÆ° Ä‘oà n 3 bá»™ binh được Quân giải phóng tiếp quản. Sá»± kiện diá»…n ra và o chiá»u ngà y 2/4/1972 nà y đã được báo chà miá»n Nam gá»i là má»™t biến cố gây chấn Ä‘á»™ng không Ãt đến tinh thần của các binh sÄ© trong quân Ä‘á»™i Sà i Gòn Ä‘ang có mặt ở vùng giá»›i tuyến.
Sau khi tiến chiếm và là m chủ được căn cứ há»a lá»±c Carroll của địch, căn cứ Mai Lá»™c, nÆ¡i đặt Bá»™ chỉ huy của Lữ Ä‘oà n 147 Thủy quân lục chiến địch trở thà nh mục tiêu tấn công tiếp theo của ta. TrÆ°á»›c sá»± tấn công nhÆ° vÅ© bão từ nhiá»u hÆ°á»›ng, Ä‘Æ¡n vị pháo binh 105 ly của Thủy quân lục chiến ngụy Ä‘ang đồn trú tại đây không thể chống trả mà chỉ nổ súng cầm cá»± đến chừng 10 giỠđêm thì cùng nhau tháo chạy vá» hÆ°á»›ng Äông Hà , rồi từ đó thất thểu chạy vá» thà nh phố Huế. Bá»™ TÆ° lệnh SÆ° Ä‘oà n 3 bá»™ binh địch cÅ©ng hoang mang cá»±c Ä‘á»™ trÆ°á»›c sức ép của Quân giải phóng, nên đã hạ lệnh cho quan quân rút khá»i căn cứ Ãi TỠđể chạy vá» thị xã Quảng Trị. Tiếp đó là Trung Ä‘oà n 57 của SÆ° Ä‘oà n 3 bá»™ binh tháo chạy khá»i căn cứ Gio Linh nhằm vá» hÆ°á»›ng Äông Hà .
Äể cứu vãn tình thế, địch tăng viện bằng Ä‘Æ°á»ng hà ng không, Ä‘Æ°a các Ä‘Æ¡n vị lÃnh Biệt Ä‘á»™ng quân và Lữ Ä‘oà n 369 Thủy quân lục chiến từ Sà i Gòn ra tăng viện nhằm trấn giữ tại các căn cứ Nancy, Jane, Evan và phòng tuyến Mỹ Chánh, ranh giá»›i giữa hai tỉnh Quảng Trị và Thừa Thiên. Lúc nà y, các sÆ° Ä‘oà n Quân giải phóng vẫn tiếp tục hÆ°á»›ng các mÅ©i tấn công và o thị xã Quảng Trị. Vì cầu Äông Hà lúc nà y đã bị sáºp, nên các cánh quân của ta phải dùng cầu Cam Lá»™ để vượt sông Hiếu. Lá»±c lượng được chia thà nh 2 cánh quân: Má»™t cánh hà nh quân Ä‘i dá»c theo quốc lá»™ 9 để tiến chiếm Äông Hà , Cá»a Việt và theo quốc lá»™ 1 tiến vá» hÆ°á»›ng nam. Má»™t cánh quân khác tiến vá» hÆ°á»›ng nam, theo tỉnh lá»™ 558 và 557 qua những cứ Ä‘iểm vừa chiếm nhÆ° Carroll, Mai Lá»™c, Holcomb để tấn công căn cứ Phượng Hoà ng và thị xã Quảng Trị từ hÆ°á»›ng tây.
Äêm 24/4/1972, má»™t cánh quân của ta tấn công là m cháy kho tiếp liệu của SÆ° Ä‘oà n 3 bá»™ binh ngụy tại La Vang, trong đó có kho xăng dầu và cả má»™t Ä‘oà n xe tiếp tế quân trang, quân dụng của Bá»™ chỉ huy 1 tiếp váºn từ Äà Nẵng ra. Äêm 27/4/1972, quân ta lại tấn công thẳng và o mục tiêu kho dá»± trữ đạn dược của địch tại căn cứ Ãi Tá», phá hủy hoà n toà n số đạn dược ở đây.
Bị tấn công từ nhiá»u hÆ°á»›ng, đến ngà y 30/4/1972, thế tráºn phòng thủ của quân lá»±c Việt Nam Cá»™ng hòa ở Quảng Trị hoà n toà n trở nên nguy khốn và hoảng loạn. Nhiá»u Ä‘Æ¡n vị lÃnh ngụy xem nhÆ° đã tan hà ng vì hầu hết binh sÄ© đã tá»± Ä‘á»™ng rã ngÅ© để chạy theo gia đình tìm Ä‘Æ°á»ng thoát thân vá» Huế. Ở thế cùng Ä‘Æ°á»ng, Chuẩn tÆ°á»›ng VÅ© Văn Giai, TÆ° lệnh SÆ° Ä‘oà n 3 bá»™ binh triệu táºp má»™t cuá»™c há»p tại Bá»™ TÆ° lệnh hà nh quân sÆ° Ä‘oà n đóng trong thà nh cổ Quảng Trị để giải trình kế hoạch tháo chạy. Ngà y 2/5/1972, Quân giải phóng hoà n toà n là m chủ địa bà n tỉnh Quảng Trị
|