THẦY GIÃO BÙI MẠNH NHỊ: "RÓT CHO ÄẦY VĨNH CỬU/ Uá»NG CHO CẠN THOÃNG QUA" (TRẦN QUá»C TOÀN) |
Jeudi, 18 Novembre 2021 09:54 |
THẦY GIÃO BÙI MẠNH NHỊ: “RÓT CHO ÄẦY VĨNH CỬU/Uá»NG CHO CẠN THOÃNG QUA†Trần Quốc Toà n Phó giáo sÆ° - Tiến sÄ© khoa há»c Bùi Mạnh Nhị từng có trang giáo khoa ở các sách Ngữ văn lá»›p 6, lá»›p 7 và lá»›p 10 nâng cao từ năm 2006. Trong chÆ°Æ¡ng trình giáo dục phổ thông năm 2018, ở các bá»™ “Chân trá»i sáng tạo†, “Kết nối tri thức và cuá»™c sống†“Cánh diá»u†ông Ä‘á»u có trang tác giả. Ở sách “Ngữ văn 6†táºp 1 bá»™ “Cánh diá»uâ€, văn Bùi Mạnh Nhi được dạy ở bà i số 4 “Văn bản nghị luáºnâ€, vá»›i tên gá»i “Thánh Gióng - Tượng Ä‘Ã i vÄ©nh cá»u vá» lòng yêu nÆ°á»›câ€.
Năm 1992 khi còn là nghiên cứu sinh ở Nga, luáºn văn phó tiến sÄ© của thầy Bùi Mạnh Nhị giảng viên ÄHSP TP.HCM được nhà Việt Nam há»c ngÆ°á»i nga GS.TS N.I.Nhikulin đánh giá là “má»™t công trình không chỉ của má»™t nhà khoa há»c folklore [văn há»c dân gian], tác giả cuốn giáo trình vá» folklore cho sinh viên đại há»c mà còn là của má»™t con ngÆ°á»i có tâm hồn của má»™t nhà thÆ¡, có má»™t mẫn cảm thÆ¡ ca tinh tế đối vá»›i ngôn từ nghệ thuáºt†(báo Sà i Gòn Giải Phóng ngà y 7.11.1996). Thầy Bùi Mạnh Nhị tiếp tục nghiên cứu sâu hÆ¡n văn há»c dân gian, vẫn ở Nga và bảo vệ thà nh công luáºn án tiến sÄ© khoa há»c; ngà y 30-10-1995 là ngà y “… lần đầu tiên má»™t luáºn án tiến sÄ© vá» folklore đã được bảo vệ ở Nga (và cả Liên Xô cÅ©) bởi má»™t nhà khoa há»c Việt Nam†- CÅ©ng theo GS.TS N.I.Nhikulin. 1. Có nhiá»u tri thức, nhiá»u chuyện hay hấp dẫn há»c sinh Những trang giáo khoa của Phó giáo sÆ° – Tiến sÄ© Khoa Bùi Mạnh Nhị ở “Ngữ văn 6†táºp 1 bá»™ “Cánh diá»u†cÅ©ng thuá»™c vá» văn há»c dân gian, được dạy ở bà i số 4 “Văn bản nghị luáºnâ€, vá»›i tên gá»i “Thánh Gióng - Tượng Ä‘Ã i vÄ©nh cá»u vá» lòng yêu nÆ°á»›câ€.  Trong văn bản nà y, tác giả Bùi Mạnh Nhị phân tÃch truyá»n thuyết Thánh Gióng. Các nhà biên soạn giáo khoa dùng văn bản nghị luáºn của tác giả Bùi Mạnh Nhị giúp há»c sinh tiếp tục khám phá vẻ đẹp sá» thi của truyá»n thuyết Thánh Gióng mà các em đã há»c ngay trong bà i số 1, đồng thá»i qua văn bản nà y tìm hiểu thế nà o là má»™t bà i nghị luáºn văn há»c.  Nhìn lÆ°á»›t văn bản hiện trên 3 trang in mà u, rất bắt mắt há»c sinh lá»›p 6 và tiện dụng vá»›i các em - 8 câu há»i tìm hiểu bà i, Ä‘i liá»n bên 8 phần văn bản có vấn Ä‘á» cần tìm hiểu. Và xin lÆ°u ý văn bản nà y có tá»›i 8 dấu lá»ng đóng khung […]! Công việc biên soạn từ nguyên văn hÆ¡n 4000 âm tiết lấy từ sách “Phân tÃch tác phẩm văn há»c dân gian trong nhà trÆ°á»ng†(NXB Giáp Dục Việt Nam, 2012) Ä‘Æ°a và o “ngữ văn 6†chỉ khoảng 800 âm tiết khiến bà i có phần “đứt Ä‘oạn†nhÆ° thế, và theo ngÆ°á»i viết bà i, nếu bỠđược những chỉ dấu đứt Ä‘á»an nà y thi hay hÆ¡n, đỡ rối mắt, rối trà há»c sinh. NhÆ°ng trong thá»±c tế sách đã và o trÆ°á»ng từ năm há»c 2021-2022 nà y thì những dấu chấm lá»ng đóng khung lại nhÆ° là sá»± nhắc nhở, những ai muốn dạy hay, há»c giá»i bà i nà y, rất nên tham khảo nguyên bản. Có nhiá»u tri thức, nhiá»u chuyện hay hấp dẫn há»c sinh trong đó. NhÆ°, tên Thánh Gióng rất Ä‘á»i vì gióng là  “gióng tre†trong lÅ©y tre, bụi tre, cây tre ; Gióng là “gióng trốngâ€, “đánh mạnh và liên tục thà nh từng hồiâ€,gióng là thúc ngá»±a Ä‘i…gióng là … những từ ngữ há»c sinh tìm thêm trong giá» há»c. Lại còn chuyện “Trong lá»… há»™i có 28 cô gái trẻ đóng vai tÆ°á»›ng giặc, tượng trÆ°ng cho 28 đạo quân xâm lược nhà Ânâ€, “Há»™i Gióng nhÆ° là má»™t kịch trÆ°á»ng dân gian rá»™ng lá»›n vá»›i hà ng trăm vai diá»…n tiến hà nh theo má»™t kịch bản đã được chuẩn hoáâ€, nghÄ©a là từ rất xÆ°a các vở diá»…n kiểu “thá»±c cảnh†đã có ở Việt Nam. Bằng liên văn bản từ bà i 1 tá»›i bà i 4, tri thức vá» thể loại truyện được nâng cao nÆ¡i ngÆ°á»i há»c. NhÆ°ng trá»ng tâm của tiết há»c nà y là tìm hiểu “nghị luáºn văn há»câ€, tác giả văn bản và nhóm biên soạn giáo khoa đã bóc tỉa, cấy ghép, cà i đặt trong phạm vi cho phép để  “Thánh Gióng - Tượng Ä‘Ã i vÄ©nh cá»u vá» lòng yêu nÆ°á»›câ€Â trở thà nh má»™t bà i nghị luân văn há»c dá»… Ä‘á»c, dá»… hiểu, có nhiá»u “ngón nghá»â€ có thể há»c há»i cho những ai bắt đầu táºp nghị luáºn: Kết cấu uyển chuyển nÆ°Æ¡ng theo diá»…n biến của truyện được phân tÃch; các luáºn Ä‘iểm sáng rõ nhá» 5 tiểu Ä‘á»; có thể trÃch dẫn, để các báºc cao mình đồng thanh vá»›i mình, nhÆ°ng đừng quên ghi tên ngÆ°á»i được trÃch, và có thể tu từ so sánh, ấn dụ… trong văn xuôi nghị luáºn để mang chất thÆ¡, chất anh hùng ca tá»›i cho các luáºn Ä‘iểm khoa há»c “Há»™i Gióng hằng năm cÅ©ng dá»±ng lại cảnh không khà dân là ng nuôi Gióng - bức tranh Gióng ra tráºn. Tất cả những chứng tÃch ấy nhÆ° những viện bảo tà ng thiên nhiên, bảo tà ng lịch sá», bảo tà ng văn hoá vá» Gióng, nhÆ° muốn minh chứng rằng câu chuyện có tháºt, là m má»i ngÆ°á»i cà ng yêu tin và o truyá»n thống giữ nÆ°á»›c của dân tá»™câ€. 2. Má»™t thầy giáo nghiêm cẩn Nghiêm cẩn má»›i bá»n sức để cho tá»›i hôm nay vẫn tiếp tục marathon trên con Ä‘Æ°á»ng giáo dục mà vạch Ä‘Ãch luôn ở phÃa trÆ°á»›c. Bùi Mạnh Nhị từng Ä‘i thi há»c sinh giá»i Văn lá»›p 7 và lá»›p 10 (lá»›p 12 hiện nay) toà n tỉnh Nam Hà và toà n miá»n Bắc! Tốt nghiệm ÄHSP Hà Ná»™i và o những năm non sông liên dải, giáo dục má»™t nhà , cá» nhân ngữ văn ÄH SÆ° Phạm Hà Ná»™i Bùi Mạnh Nhị thà nh giảng viên trẻ ÄH SP TP. HCM, và bắt đầu băng băng. Nói nhÆ° ngÆ°á»i bạn đồng môn, dù lá»›n tuổi hÆ¡n, nhà văn TrÆ°Æ¡ng Nguyên Việt – Triệu Phong thì “Anh bÆ°á»›c lên bục giảng, cùng những ngÆ°á»i thầy rất xuất sắc của chúng tôi nhÆ° Lê Trà Viá»…n, Trần Thanh Äạm, Nguyá»…n Tấn Phát, Hồ Văn Nho, Lâm Vinh, Hồ Sỹ Hiệp, Trần Xuân Äá», Lê Ngá»c Trà , Trần Hữu Tá, Phùng Quý Nhâm… góp phần Ä‘Ã o tạo những ngÆ°á»i thầy… ChÃnh trên giảng Ä‘Æ°á»ng nà y, anh từng bÆ°á»›c trưởng thà nh, trở thà nh phó Giáo sÆ°, Tiến sỹ khoa há»c, phó Chủ nhiệm, Chủ nhiệm Khoa ngữ văn, rồi Hiệu trưởng TrÆ°á»ng ÄH SP TPHCM, và sau đó được Ä‘Æ°a ra Hà ná»™i trở thà nh Vụ trưởng, Vụ Tổ chức của Bá»™, Chánh Văn phòng Há»™i đồng Chức danh giáo sÆ° nhà nÆ°á»›c… Há»c sinh của anh sau nà y đảm nháºn nhiá»u cÆ°Æ¡ng vị lá»›n trong xã há»™i, nhÆ°ng bao giá» cÅ©ng nhất má»±c trân trá»ng, yêu quý và biết Æ¡n má»—i khi nhắc đến thầy Bùi Mạnh Nhị…â€. Trở lên là bạn Ä‘á»™ng viên bạn là m tốt chuyện phấn bảng. Còn nhÆ° thầy giúp trò tiến bá»™ thì có chuyện thÆ¡ nà y. Äây là bà i thầy Lê Trà Viá»…n viết cho Bùi Mạnh Nhị ngà y trò Nhị xin thầy cho Ä‘i há»c ở nÆ°á»›c ngoà i, bà i thÆ¡ có tên TIỄN BÙI MẠNH NHI ÄI THI TIẾN SĨ: Nhị Ä‘i thầy chúc Ä‘á»— ông nghè / Äá»— ông nghè mà tổng chẳng Ä‘e / NhÆ°ng trái tim thầy rồi sẽ trống / Nhị Ä‘i, thÆ¡ lạnh, lấy gì che... Bà i thÆ¡ chỉ 4 dòng và in liá»n hà ng nhÆ°ng cÅ©ng được phân là m hai Ä‘oạn rất rõ. Hai câu trên chỉ là sá»±, là luáºn, hai câu dÆ°á»›i má»›i là tình. Hai câu trên chỉ là việc là m trong môi trÆ°á»ng sÆ° phạm chung, ai cÅ©ng có thế nhìn và o để mà phán xét cho nên, dù muốn thân máºt hÆ¡n thì thầy vẫn cứ  má»±c thÆ°á»›c, tá» chỉnh, đúng phép xã giao, câu thÆ¡ chỉ là câu chúc nhÆ° má»™t lá»i nói thÆ°á»ng! Hai câu trên má»›i chỉ có vững và ng má»™t giáo chức mẫn cán, hai câu dÆ°á»›i đã có chân thà nh và yếu Ä‘uối má»™t con ngÆ°á»i. 3. Má»™t bạn văn chịu chÆ¡i Trong Ä‘á»i sống thÆ°á»ng nháºt thá»i bao cấp khó khăn ở TP.HCM ngÆ°á»i thÆ¡ Bùi Mạnh Nhị chịu chÆ¡i tá»›i mức nổi tiếng là giá»i chịu Ä‘á»±ng bạn bè văn nghệ. Nhà thÆ¡ Hoà i Anh chuyển từ Hà Ná»™i và o tá túc ở nhà anh cả tháng! Nhà thÆ¡ trẻ Cao Xuân SÆ¡n má»›i ra trÆ°á»ng chá» việc, tá túc ở nhà anh cả tháng. ChÆ¡i vá»›i LÆ°u Trá»ng Văn (con trai nhà thÆ¡ LÆ°u Trá»ng LÆ°), nhÆ°ng ông em đẹp trai LÆ°u Trá»ng Mã, tá»›i nhà tá túc cả tháng! Váºy mà vẫn cÆ°á»i, vẫn không bá» lá»›p và không bá» các chiếu rượu văn nghệ! Bùi Mạnh Nhi đã có không Ãt giải thưởng thÆ¡, đã có thÆ¡ trong những tuyển táºp bá» thế “Nghìn năm thÆ¡ Việt (1010-2010)†(NXB Văn há»c, 2010 ) “Má»™t thế ká»· văn há»c yêu nÆ°á»›c, cách mạng thà nh phố Hồ Chà Minh†(NXB Văn Nghệ TP.HCM, 2016) nhÆ°ng Bùi Mạnh Nhị chÆ°a có táºp thÆ¡ riêng. Viết Ãt nhÆ°ng nét phong cách Bùi Mạnh Nhị, những ngÆ°á»i yêu thÆ¡ đã nháºn ra. Giáo sÆ° toán há»c Trần Văn Nhung chỉ kể, chỉ bình má»™t bà i hay của Bùi Mạnh Nhị mà nghe ra phong cách ấy! Ông kể: Thầy Hiệu trưởng Bùi Mạnh Nhị má»i chúng tôi uống "rượu Tây xách tay" chai rượu do bà Giáo sÆ° Hiệu trưởng TrÆ°á»ng Äại há»c Caen Basse-Normandie của Pháp Ä‘Ãch thân cùng chồng lá»±a chá»n. Khi đã bắt đầu ngấm rượu, Bùi Mạnh Nhị Ä‘á»c thÆ¡, bà i “vô Ä‘á»â€: Rót cho đầy ly cạn / Uống cho cạn ly đầy// Ta uống đừng bảo ta tỉnh / Ta uống chá»› nói ta say // Ly nà y tháºt thà nhÆ° trẻ / Ly nà y cao sâu nhÆ° già // Rót đất trá»i và o ly nhá»/ Thiên địa rung rinh lòng ta // Rót cho đầy vÄ©nh cá»u / Uống cho cạn thoáng qua // Sao em nhìn ta báºt khóc /Rượu nà y có nÆ°á»›c mắt pha…? Khi đã ngấm rượu, tôi nói: Nà o, ta cùng thá» xem có bao nhiêu cặp từ đối xứng: Äối xứng 1-1 "Rót"-"uống", "cạn"-"đầy", đối xứng 2-2 nhÆ°ng lệch "đầy ly"-"ly đầy", "ly cạn"-"cạn ly", đối xứng 3-3 "đầy ly cạn"-"cạn ly đầy" và đối xứng 4-4 "Rót cho đầy ly cạn"-"uống cho cạn ly đầy". NhÆ° váºy Ä‘iá»u thú vị ở đây là tác giả đã lồng ghép được đến 6 cặp từ đối xứng chỉ trong má»™t "không gian cháºt hẹp" của hai câu thÆ¡ ngắn. Cả bà i 12 câu thÆ¡ được chia thà nh sáu cặp. TÃnh đối xứng được bảo đảm trong từng cặp. Má»—i cặp mang má»™t ý khác nhau. NhÆ°ng tổng hòa lại thà nh cả bà i thÆ¡ cho ta cảm xúc khoan khoái Ä‘a chiá»uâ€! Cách bình để tìm ra tÃnh đối xứng trong cấu tứ bà i thÆ¡ của giáo sÆ° Nhung tháºt hay. ChÃnh đối xứng tạo ra thi lá»±c để mạch thÆ¡ tuôn chảy, để những Ä‘á»™ng từ cặp đôi cụng li, tạo những âm bồi chỉ những đôi tai bá»—ng tăng thÃnh lá»±c giữa cuá»™c say nghe được. Nghe được cả dấu chấm câu nÆ°á»›c mắt rÆ¡i xuống, khiến thÆ¡ đổi chiá»u, là m hiện ra lung linh trong ly rượu chuyện Ä‘á»i. Có phải đó là giá»t lệ cùa Quỳnh Nga, bà Bùi Manh Nhị, cô giáo dạy văn há»c Nga ÄH SP TP.HCM từng xuống lá» Ä‘Æ°á»ng Pasteur bán phở, lấy tiá»n nuôi con để chồng qua Nga mang vá» bằng tiến sÄ©, rồi tiến sÄ© khoa há»c. Chắc là váºy, nên lối thÆ¡ thông minh, nghÄ© trÆ°á»›c, cảm sau, cảm rồi nghÄ© thêm của Bùi Mạnh Nhị… thÆ°á»ng  nói vá» má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà : “Anh viết tên em và o mong manh/ Äể thà nh bất tá»/ Viết và o tròng trà nh / Äể hóa nhịp võng Ä‘Æ°a…†(Báo Thể thao Văn hoá ngà y 1/9/2021). |